حاجی احرام دگر بند! 

اسلام بر خلاف مسیحیت، یهودیت و بودیسم و هندوئیسم، چندان دینی آیینی نیست. آیین یا مناسک، رفتاری است نمادین که معمولاً به صورت دسته‌جمعی به جا آورده می‌شود و معمولاً زمان و مکان از شرایط درستی به جا آوردن آن است. مناسک را مجموعه‌ای از قواعد رایج در یک کیش می‌دانند. خود کیش، به منزله اظهار ستایش و احترام به مقام الهی به طور جمعی است. چنین به نظر می‌رسد که در آغاز، مناسک شامل طرز تلقی‌ها، حرکات و اعمال می‌شد که یا در جهت هماهنگ گردیدن و یا تماس یافتن با نیروهای طبیعی و موجودات نامرئی و یا به منظور آرام ساختن آنان پدید آمده بود. همواره قربانی‌ها در جریان مناسک، جای برجسته و مهمی داشته‌اند.(آلن بیرو، فرهنگ علوم اجتماعی، باقر ساروخانی، تهران، کیهان، چاپ چهارم 1380، ص326)

از این رو، مناسبتهای اسلامی بسیار محدودتر از مناسبتهای ادیان دیگر است. تاریخ فتوحات کمی و کیفی اسلام نشان می‌دهد اسلام عملگراتر و عینی‌تر به سراغ بشر می‌آمده است و از این رو، مناسک و رفتارهای نمادین اسلام، محدودتر از ادیان دیگر بوده است. نماز که سراسر زندگی مسلمانان را به چند رکعت از رفتاری منسجم برای حضور همیشگی در محضر خدا تبدیل می‌کند، مناسک و آیینی نمادین نیست؛ حقیقتی است برای پرواز روح مؤمنانی که روز را به کار و تلاش روزانه می گذرانند.

 مسلمانان تنها در روز دهم ذوحجه و روز پایان رمضان عید دارند. مناسکشان هم در هر دو روز نماز خواندن و برای حاجیان در روز قربان، تراشیدن سر و قربانی کردن است.

بزرگداشت تاریخ تولد و وفات بزرگان دین در اسلام، آیین محسوب نمی‌شود، هرچند در مذهب تشیع در مرور زمان برخی بزرگداشت‌ها آیین شده است. باری، آیین‌های اسلامی بسیار محدود و همان اندک هم انتظار می‌رود بیشتر کارکردهای عینی و اجتماعی داشته باشند، برخلاف برخی ادیان مانند بودیسم که مناسک‌های رنگارنگ و پرطرب دارند و کارکرد بیشترشان انگاری معنوی و صوری است.

حج، اما، آیینی اسلامی شده است که بنابر روایات پیش از اسلام هم صورت می‌پذیرفته و شریعت اسلام آن را به شکل امروزی درآورده است. عمل حج باشکوه‌ترین مناسک اسلامی است که انجامش نیاز به تحرک دارد، شبیه بیشتر مناسک‌های موجود در ادیان دیگر. زمان و مکان و جمعیت از ویژگی‌های این عمل عبادی است که مسلمانان هرساله یکبار آن را به جا می‌آورند.

از مهمترین آسیب‌های مناسبت‌ها و آیین‌های دینی ممکن است این باشد که پس از مدتی به رفتاری تکراری و تقلیدی تبدیل می‌شود و حتی آن جهت نمادین را نیز بی‌جهت می‌کند.

از سویی دیگر چنانکه به تجربه متدیان درآمده مهمترین دست‌آورد این آیین‌ها و مناسبت‌های پرتحرک و کم تحرک، یکدستی و یکرنگی و وحدت است؛ چیزی که شوربختانه در اسلام دارد رنگ می‌بازد. آیا مسلمانان حج خود را به درستی به جا نمی‌آورند؟ مسلمانان را چه شده است که امروز علمای سوری اعلام می‌کنند مردم فقیر می‌توانند برای در امان ماندن از رنج و مصیبت گرسنگی گوشن سگ و گربه و الاغ بخورند؟ آیا این نقیصه از اسلام است یا مسلمانی که امروز کسانی به نام «الله»،  انسان مسلمان قربانی می‌کنند؟
مسلمانان در حالی در روز عید بزرگ«الاضحی»، قربانیان خود را به مذبح می‌برند که علمای سوریه اعلام کرده‌اند مردم فقیر حواشی دمشق برای در امان ماندن از پنجه گرسنگی که طعم مرگ می‌دهد، گوشت سگ و گربه و الاغ بخورند.سیدرضاسجادی