بودجه فرهنگی چگونه و توسط چه نهادهایی هزینه می شود؟

اواسط هفته گذشته جناب آقای کاراندیش، معاون توسعه منابع انسانی وپشتیبانی وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی همراه چند نفر از مدیران این معاونت جهت رسیدگی به مشکلات اداره کل فرهنگ وارشاد اسلامی استان قم مهمان استان قم بودند.

غیر از دیدار بااستاندار، امام جمعه وشورای شهر وشورای معاونان اداره ارشاد قم، به سفارش خود ایشان، دو دیدار قابل توجه دیگرهم انجام شد، دیدار اول باکارکنان اداره کل ارشاد قم که با گفت وشنودی مستقیم به سوالات کارکنان پاسخ داد، اما دیدار دیگر باحضور انجمن ها وتشکل های فرهنگی قم بود، 7 انجمن خوشنویسی، موسیقی، هنرهای تجسمی و..وهمچنین اتحادیه ناشران و تعاونی ناشران قم بود.

پس ازبیانات مهمانان، مدیرکل ومعاونان، که یکی از حاضران چنین دعوت و جلسه ای را بی سابقه می دانست که تاکنون سابقه نداشته معاون اداری مالی وزارت ارشاد مستقیم بااهالی فرهنگ استان جلسه بگذارد ومستقیم مشکلاتشان را بشنود، اما آنچه مهمتر بود سخنان خود ایشان که ضمن اشاره به وظایف ومسئولیت های وزارت ارشاد وانتظاراتی که از آن است، به اعتبارات آن واعتبارات سایر دستگاه های فرهنگی کشور اشاره کرد. همچنین اشاره ای به تقسیم اعتبارات درون وزارت و مژده ای مهم داد که دردرون وزارت ارشاد در این دولت، اعتبارات براساس برنامه های هر معاونت تخصیص می یابد.

چنانچه ایشان بتواند به این وعده درعمل وفادار بمانند تغییر مهمی در اقتصاد فرهنگ کشور رخ داده است.

این سخنان بهانه ای شد تا از زاویه ای دیگر به سال اقتصاد و فرهنگ نگاه شود.

وزارت ارشاد وسازمان های فرهنگی تاثیرگذار درفرهنگ عمومی

طبق ماده 2 قانون قانون اهداف و وظایف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مصوب 1366 مجلس شورای اسلامی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که مسئول اجرای سیاستهای رسمی نظام جمهوری اسلامی ایران در زمینه فرهنگ عمومی است وظایف اساسی سی گانه ای که در این ماده شمرده عهده دار است.

ازطرفی شاهد هستیم که سازمان های متعددی تاثیرات شگرفی در فرهنگ کشور دارند، اعم از صداوسیما، حوزه های علمیه، سازمان تبلیغات اسلامی، دفترتبلیغات اسلامی و…که بدون ورود به تاثیرات اقدامات آنان که معمولا در زمانی که مشکلات فرهنگی مورد توجه قرار می گیرد نوک حمله وانتقاد متوجه دولت و وزارت ارشاد است، رفتاری که معمولا صبغه سیاسی آن غالب بر صبغه نگاه به عملکرد ومحاسبه رفتار تمام سازمان های فرهنگی است.

اقدامی که به نظر می رسد تا زمانی که نتوانیم تقسیم درستی در وظایف ومسئولیت های این سازمان ها به تناسب منابعی که استفاده می کنند، همچنان در دور باطل شناسایی مقصر ضعف ها خواهیم بود.
این رفتار به گستردگی حوزه عمل دستگاه های فرهنگی محاسبه تاثیرات رفتار چندان آسان نیست، اما یکی از شاخص های مهم در این محاسبه میزان اعتبارات تخصیصی به این دستگاه ها است.

اعتبارات دستگاه های فرهنگی

آنچه دراین جلسه به اعتبارات اشاره شد بسیار مهم است:
اعتبارت کشور درحوزه فرهنگی واجتماعی 64/5درصد از بودجه کشور است که رقم قابل توجهی است.
اما تقسیم این اعتبارات در این 64/5% اعتبارات کشور به این شرح است.
فصول ذیل امور اجتماعی و فرهنگی
آموزش 30/5 درصد
فرهنگ و هنر و رسانه 4/5 درصد
بهداشت و سلامت 15/1 درصد
رفاه و تامین اجتماعی 49/1درصد
تربیت بدنی 8/. درصد
که جمعا می شود100% اعتبارات 64/5% بودجه کشور.
اما 4/5% از 64/5% بودجه کل کشور اختصاص به فرهنگ وهنر دارد، به شکل زیر تخصیص یافته است:
نیمی از آن 49/23% صداوسیما
وزارت ارشاد15/41%
شورای عالی حوزه های علمیه 10 درصد
میراث فرهنگی 9 درصد
سازمان تبلیغات 6 درصد
فرهنگ و ارتباطات 4/35 درصد
اوقاف 1/95درصد
دفترتبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم 1/84 درصد
خبرگزاری جمهوری اسلامی 14/1 درصد
اسناد و کتابخانه ملی 1 درصد
شورای هماهنگی تبلیغات 66/. درصد
بنیاد حفظ آثار دفاع مقدس 57/. درصد
موسسه آموزشی امام خمینی 32/.درصد
سازمان حج07/.درصد

ملاحظه می شود اعتبارات وزارت ارشاد که متولی فرهنگ عمومی است رقم 15% و بقیه دستگاه های فرهنگی85% اعتبارات فرهنگی کشور را دراختیار دارند که فقط نیمی از آن متعلق به صداوسیماست.بدیهی است که تاثیرات این سازمان گسترده چه مقدار تاثیر درفرهنگ عمومی خواهد داشت، اما معمولا عملکرد این دستگاه وهمچنین سایر دستگاه ها که 35% اعتبارات فرهنگی را دراختیار دارند درمحاسبات وانتقادات ناهنجاری ها که دولت ووزارت ارشاد مورد انتقاد مستقیم قرار می گیرد، محاسبه نمی شود.یعنی دولت با این که 15% اعتبارات را دراختیار دارد در برابر 85% اعتبارات دستگاه هایی که مدیریت اش خارج از اختیار دولت است، همچنان به عنوان پاسخگوی مشکلات فرهنگی شمرده می شود.

تعیین وظایف مشخص هردستگاه فرهنگی به تناسب اعتبارات تخصیصی

به نظر می رسد لازم است که دولت بجای انفعال، به دلیل وظیفه ای که به عنوان قوه مجریه وهم وظیفه که قانون مجلس عهده دار مدیریت فرهنگ عمومی است، لازم است با تنظیم لایحه ای وظایف این دستگاه ها را درقبال اعتباراتی که استفاده می کنند، کاملا شفاف کند، تا مشخص شود، چه وظایفی را برای پیشبرد فرهنگ عمومی عهده دارند و در برابر قصور احتمالی قابل ارزیابی باشد.

اما در ادامه این بحث که مسئله بسیار مهم تقسیم اعتبارات در درون وزارت ارشاد ووعده ای که معاون محترم توسعه منابع انسانی برای تقسیم عادلانه یعنی براساس برنامه عملیاتی هر بخش دادند، برای پرهیز از اطاله کلام، در بخش دوم خواهم پرداخت.انشاءالله.

 
اعتبارات وزارت ارشاد که متولی فرهنگ عمومی است رقم 15% و بقیه دستگاه های فرهنگی85% اعتبارات فرهنگی کشور را دراختیار دارند.سیدمحمدکاظم شمس