وهابیت به مدرنیته نزدیک‌تر است تا سنت

به گزارش خبرنگار مهر، عصر دیروز دوشنبه ۱۵ دی ماه انجمن جامعه شناسی ایران و انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، را با حضور فرید العطاس در سالن کنفرانس انجمن جامعه شناسی برگزار کردند.
العطاس درباره افراطی‌گرایی در جهان اسلام گفت: به طور کلی وقتی به قرآن نگاه می‌کنیم می‌بینیم قرآن می‌گوید کسی مسلمان است که در وسط یا میانه باشد و اعتدال را رعایت کند و بالانس بین افراط و تفریط را رعایت کند. کسی که به سوی افراطی‌گرایی رفته است نتوانسته است مرز میان افراط و تفریط را پیدا کند. وی در مثالی از ظاهر و باطن در نماز گفت که نماز، سجده و رکوع و سجود نیست اینها ظاهر نمازند. باید به باطن نماز توجه کرد. اگر کاری به باطن نماز نداشته باشید از اصل فلسفه نماز دور افتاده‌اید.

وهابیت به مدرنیته نزدیکتر است تا سنت
وی در ادامه، درباره وهابیت و نسبت آن با سنت و مدرنیته گفت: آیا وهابیت به سنت نزدیکتر است یا مدرنیته؟ وهابیت به مدرنیته نزدیکتر است و به مدرنیته خطرناک هم نزدیکتر است. اگر به وهابیت نگاه کنیم می‌بینیم که تمامی آثار معماری سنتی اسلامی را از بین برده اند. دلیل اینکه چرا آثار سنتی را نابود می‌کنند این است که آنها عقیده دارند باید قبور و آثار گذشتگان را نابود کرد چون آنها آثاری شرک‌‌آلود هستند. این خواسته الهی و فکری آنهاست. در حالی‌که این کار آنان زمینه را در مکه برای ظهور کاپیتالیسم فراهم می‌کند؛ زیرا آنجا توالت فرنگی و هتل و فروشگاه های مدرن می‌سازند ولی آن را نشانه شرک نمی‌شناسند.

رفتار مسالمت‌آمیز میان اهل تشیع و تسنن در حال سست شدن است
استاد دانشگاه سنگاپور تصریح کرد: دو رویکرد در جامعه‌شناسی داریم؛ یکی اینکه همه ما می‌توانیم کنار یکدیگر به طور مسالمت آمیز زندگی کنیم و همه ما انسان هستیم. رویکرد دیگر این است که دیگران را از خود طرد کنیم. شیعه و سنی با تمام اختلافاتی که در طول تاریخ با یکدیگر داشتند همه به صورت مسالمت‌آمیز و در صلح، کنار همدیگر زندگی کرده‌اند. شاید گهگاهی هم نزاعی داشتند اما همواره با صلح در کنار یکدیگر زندگی کرده اند. به عنوان مثال اگر کسی بیاید و ادعای پیامبری بکند در اسلام ایجاد تضاد کرده است و شیعه و سنی با هم هم‌صدا شده و با آن به مبارزه می‌پردازند. مانند احمد قادیانی که در هند ادعای پیامبری کرد و فرقه‌ای بنام احمدیه به وجود آورد و وهابیت که ادعای دین جدیدی می‌کند و از دایره اسلام خارج می‌شود. به نظر می‌رسد که این حالت مسالمت‌آمیز میان اهل تشیع و تسنن در حال سست شدن است.

سلفی‌ها شیعه را مکتبی یهودی معرفی می‌کنند
فرید العطاس بیان کرد: سلفی‌ها با بیان این موضوع که شیعیان خارج از وادی اسلام هستند، دارند تنش ایجاد می‌کنند و نه تنها سنی ها را در مقابل شیعیان قرار می‌دهند بلکه تمامی جهان اسلام را در مقابل شیعیان قرار می‌دهند.

وی یادآورشد: سلفی ها می‌گویند که یک یهودی مکتب شیعه را خلق کرده است. بنابراین شیعه شاخه ای از یهودیت است ولی علمای اهل تسنن این مطلب را جدی نگرفتند. این وهابیون هستند که آن را بزرگ جلوه دادند.

موج ضد تشیع در جنوب شرق آسیا
العطاس در ادامه به مسئله اهل تسنن و شیعیان پرداخت و گفت وهابیون زیارت کربلا توسط شیعیان و دشنام به صحابه و مهر نماز شیعیان که موجب اختلاف شیعه و سنی است، از اصول لاینفک شیعیان می‌دانند در صورتی که بعضی از شیعیان به صحابه دشنام می‌دهند ولی وهابیون آن را پیراهن عثمان کرده‌اند.

وی افزود: در مالزی و اندونزی هم به گونه ای گروه های سلفی‌گرا، موج ضد تشیع را تشدید می‌کنند تا جایی که این موج بین سیاسیون هم رخنه کرده است. آنها به شیعیان و اماکن آنها حمله فیزیکی می‌کنند و آنها دستگیری می‌کنند. اختلافات در کل جهان اسلام باعث شده است روند مسالمت‌آمیزی که در عراق و افغانستان و پاکستان بود از دست برود.

احساس خطر وهابیت از ظهور نسل دوم شیعیان در جهان اسلام
العطاس درباره اینکه چرا این اتفاق در حال روی دادن است و چرا جهان اسلام به اینجا رسیده است گفت: داستانش طولانی است. انقلاب ایران باعث ظهور تشیع انقلابی و گفتمانی انقلاب نظیر دکتر شریعتی و تعبیر ایشان از مذهب را به دنبال داشت. ظهور موج نسل دوم شیعیان در جهان اسلام باعث شد که وهابیون احساس خطر بکنند و این موج باعث بروز سیاست ضد شیعی شده است.

وی افزود: تا به حال به غیر از مقطعی در طول تاریخ که فاطمیان در مصر بودند هیچ دولت شیعی نداشته ایم که ایجاد خطر در اهل سنت بکند. ایرانی ها هیچ خطری برای اهل سنت ایجاد نمی کنند ولی به‌دنبال ترویج شیعه در جهان اسلام هستند و شیعه کردن و جعفری کردن اهل سنت را دنبال می‌کنند.

اختلاف تاریخی شیعه و سنی افسانه است
العطاس درباره نقش گفت‌وگوی بین شیعه و سنی گفت: به دلیل جهل عوام در بین شیعیان و سنیان افسانه ای وجود دارد که شیعه و سنی از ابتدا با یکدیگر درگیر بوده اند در صورتی که من به عنوان یک محقق تاریخ تا آنجا که می‌دانم شیعه و سنی با یکدیگر به صورت مسالمت آمیز اقدام به داد و ستد و تجارت و ازدواج با یکدیگر کرده اند و هرگونه اختلافی را علمای آنها نشانه افراطی‌گرایی دانسته اند.

وی یادآورشد: در نگاه اهل سنت حرفهای زیادی راجع به خلفای راشدین زده می‌شود و باور دارند که ابوبکر و عمر و عثمان و علی(ع) خلفای راشدین هستند در حالیکه وقتی نگاه می‌کنیم خیلی از علمای اهل تسنن، عثمان را جزو خلفای راشدین نمی دانستند و گروه دیگری وجود داشته اند که نه تنها ابوبکر و عمر و عثمان، بلکه علی(ع) را شایسته خلافت می‌دانستند. امام شافعی گفته بود که خودم بعضی مواقع فکر می‌کنم که شیعه هستم ولی به صورت اینکه مانند شیعیان با مهر نماز بخواند نبوده است.

وی تصریح کرد: یکی دیگر از علمای اهل تسنن اعتقاد دارد که بعد از شهادت علی(ع) خلیفه دیگری که امام حسن(ع) باشد بوده است ولی معاویه به قدرت می‌رسد. در زمان خلافت عباسیون به دلیل علاقه ای که به امام علی(ع) داشتند نام امام علی(ع) را جزو خلفای راشدین آوردند.

العطاس بیان کرد: نتیجه می‌گیریم که بعضی وقت ها چیزهایی باعث جدا شدن مرزهای دوستی شیعه و سنی شده است اما راه هایی وجود دارد و باید سعی کنیم با بازیابی تاریخ به گونه ای این مرزها را حفظ کنیم و آن را به یکدیگر نزدیکتر کنیم.

سعید نورسی و گفت‌وگوی علمای شیعه و سنی
وی در ادامه به سعید نورسی اندیشمند ترکیه ای که در سال ۱۹۶۰ فوت کرد اشاره کرد و او را با شهید مطهری مقایسه کرد و گفت: این مجاهد ترک که عاشق اهل بیت بود، گفته است: اگر انسان حب خدا داشته باشد و بخواهد به خدا برسد اگر اهل بیت را دوست داشته باشد عشقش به خدا نزدیکتر می‌شود. سعید نورسی با آنکه عالم اهل سنت بوده امام حسن و امام حسین(ع) را پیر و مرشد بسیاری از صوفیان بزرگ دنیای اسلام دانسته است. برای اینکه گفت‌وگو بین علمای شیعه و سنی بیشتر کنیم، می‌توانیم از منظومه فکری نورسی استفاده کنیم.

العطاس گفت: اسامی اهل بیت در قرآن نیامده ولی در حدیث کساء پیامبر از امام علی(ع) وامام حسن و امام حسین(ع) به عنوان اهل بیتش نام برده است. بعد از رحلت پیامبر، خود پیامبر پیش بینی کرده بود که بین امام علی(ع) و عایشه و معاویه اختلاف به وجود می‌آید و با گفتن حدیث کساء می‌گوید که علی(ع) در راه راست است. علمای ما در این عصر از این حدیث استفاده می‌کنند.

وی به حدیث دیگری در مورد شهادت امام حسن(ع) و امام حسین(ع) اشاره کرد و گفت پیامبر در دوران کودکی امام حسن و امام حسین لب امام حسن(ع) و گردن امام حسین(ع) را می‌بوسد که اشاره به مسموم شدن امام حسن و سربریده شدن امام حسین(ع) دارد. این احادیث را علمای اهل تسنن هم قبول دارند.

رسانه‌ها می‌خواهند دعوای سلفی‌گری با شیعه را به دعوای بین شیعه و سنی تبدیل کنند
استاد دانشگاه سنگاپور گفت: دعوای امروز، دعوای بین شیعه و سنی نیست بلکه دعوای سلفی گری با شیعه است. مثلاً خبرگزاریهای دنیا وقتی می‌خواهند گزارش دهند که داعش کیست می‌گویند آنها سنیانی هستند که بر علیه شیعیان مبارزه می‌کنند در حالی که آنها سنی اصیل نیستند سلفی هستند.

وی افزود: دولتمردان ما نمی توانند در مقابل تبلیغات سلفی ها مقاومت کنند و هیچ حکومتی در دنیای اسلام این دعوایی که گروه های سلفی برای شیعیان درست کرده اند را نمی خواهند حل کنند.

العطاس دلایل خلق و به قدرت رسیدن و ماندگاری وهابیت را داشتن حمایت های مالی از سوی عربستان که از فروش نفت حاصل می‌شود و حمایت های امریکا و انگلیس از آنها دانست و گفت: ولی گروه هایی مثل خوارج و گروه های افراطی‌گرایی در یمن و عمان و منطقه وجود داشتند که به دلیل نداشتن پشتوانه و حامی مالی نتوانستند به قدرت برسند وگرنه آنها نیز به نوعی قدرت نمایی می‌کردند.

بازیابی تاریخی برای یافتن گفتمان مشترک
وی با اشاره به همایشی که در مورد کربلا برگزار شده بود گفت: من در آن همایش به مسئله کربلا و اهل بیت از نگاه سعید نورسی صحبت کردم ولی کسانی که از جهان عرب آمده بودند و به عقیده من سلفی بودند گفتند که چرا شما این حرفها را می‌زنید و تبلیغ شیعه را می‌کنید و مسئله عاشورا را اینقدر احساسی می‌کنید کسانی که از بیرون به عاشورا نگاه می‌کنند برایشان مشکل است که عزاداری شیعیان را درک کنند. وی در پایان سخنان خود بازیابی تاریخی برای گفتمان مشترک را ضروری دانست.