سلاح شورشیان سوریه از کجا تامین می شود؟/ تحلیل اکونومیست

«تابناک» به نقل از اکونومیست نوشت: یکی از موانع تصمیم دولت اوباما به دادن سلاح به مخالفان دولت سوریه ترس ار مقصد نهایی این سلاح‌ها است. اکنون دولت اوباما تصمیم دارد از طریق سلیم ادریس ژنرال فراری ارتش سوریه جریان سلاح را به این کشور راه بیندازد ولی با وجود این، اطمینانی از مقصد نهایی سلاح‌ها وجود ندارد. اکنون جریان سلاح به سوریه چنان گسترده شده است که کسی نمی‌تواند به دقت طرف دریافت کننده سلاح‌های ارسالی را پیدا کند.

مسیر اصلی ارسال سلاح از سریق ترکیه به شمال سوریه است که مخالفین مناطق وسیعی و از جمله همه گذرگاه‌های مرزی با ترکیه را در کنترل خود دارند. بیشتر محموله‌های سلاح به وسیله قطر و از مبدا لیبی تامین می‌شود. عوامل اطلاعاتی ترکیه محموله‌ها را همراهی می‌کنند تا به گروه‌های مورد نظر و از جملهگروه بزرگ لواءالتوحید در حلب تحویل داده شود تا از طریق سلسله مراتب این گروه توزیع شود.

بنا به گفته شورشیان سوری، سیاست نرم دولت ترکیه اجازه می‌دهد که افراد حامی شورشیان سوری نیز بتوانند سلاح به سوریه قاچاق کنند. بخشی از این سلاح از لیبی و بخشی دیگر توسط شیوخ ثروتمند در حاشیه خلیج فارس تامین می‌شود. یک بازار سیاه فعال نیز وجود دارد. همین بازار سیاه منبع تامین بعضی اقلام پیشرفته برای شورشیان سوری است. نیویورک‌تایمز گزارش کرده است که قطر علی‌رغم مخالفت‌های آمریکا تعدادی سلاح دوش پرتاب ضد هوایی در اختیار شورشیان گذاشته است.

تا پیش از این دولت آمریا به طور رسمی از طریق همین مسیر در شمال سوریه، اقلام غیرکشنده و از جمله غذا و تجهیزات مخابراتی در اختیار شورشیان می‌گذاشت. ولی احتمالا تصمیم خود برای ارسال سلاح به سوریه را از طریق مسیر دوم در جنوب سوریه و از راه کشور اردن عملی خواهد ساخت.

سال گذشته که دولت عربستان سعودی از بی‌پروایی قطر در ارسال سلاح به تندروترین گروه‌های تروریستی در سوریه نگران شده بود، پایگاه‌های خود را از ترکیه به اردن منتقل کرد. سعودی‌ها سال گذشته با کمک عوامل سی‌آی‌ای برای شورشیان در جنوب سوریه سلاح فرستادند هر چند که شورشیان در جنوب به پیشرفت چندانی دست پیدا نکرده‌اند. این سلاح‌ها که از کرواسی خریداری شده بود از جنوب و شهر درعا به گروه‌های شورشی تحت عنوان لواءالاسلام تحویل داده شد.

اردن بر مرز خود با سوریه به دقت تمرکز کرده است تا از بازگشت سلاح‌ها به خاک این کشور و رسیدن آن به دست مخالفان دولت این کشور جلوگیری کند. گفته می‌شود سلاح‌های ارسالی از راه اردن کمتر از مسیر ترکیه است.

چگونگی هماهنگی بین شورشیان در جنوب و شمال سوریه روشن نیست. هیو گریفیث از موسسه تحقیقات در استکهلم سوئد از افزایش پروازها از اردن به ترکیه خبر می‌دهد. این بدان معناست که سعودی‌ها هنوز بخشی از سلاح‌های خود را از راه شمالی می‌فرستند.

کانال‌های کوچکتر ارسال سلاح به سوریه نیز وجود دارد. وسام حسن رئیس سابق دستگاه اطلاعاتی لبنان که در انفجاری در ماه اکتیر گذشته در بیروت کشته شد، متهم است که حداقل یک محموله سلاح را از راه لبنان به سوریه فرستاده است، اما مسیر لبنان مسیری است که تنها قاچاقچیان می‌توانند از آن استفاده کنند و دولتها به طور مستقیم امکان استفاده از آن را ندارند. حجم محدودی از سلاح نیز از طریق استان مرزی دیرالزور و از طریق کشور عراق به دست شورشیان و به خصوص تندروترین آنها می‌رسد.

آمریکایی‌ها احتمالا مسیر جنوبی و از طریق اردن را برای ارسال سلاح به شورشیان انتخاب خواهند کرد. در جنوب سوریه، منطقه تحت کنترل شورشیان کوچکتر است، عناصر افراطی کمتری در آن حضور دارند و ماموران اطلاعاتی اردنی و اسرائیلی با این منطقه آشنایی خوبی دارند. آمریکا هم اکنون، هفتصد نظامی، همراه با جنگنده‌های اف-16 و موشک‌های پاتریوت را در اردن مستقر کرده است.

مساله مهم در این میان، ان است که ارسال سلاح از مسیرهای مختلف نتایج متفاوتی دارد. ارسال سلاح به شمال سوریه می‌تواند به اهداف سیاسی آمریکا در سوریه کمک بهتری بکند. شورشیان منطقه وسیع‌تری را در اختیار دارند که به فرماندهان انها و از جمله عبدالجبار العقیدی فرمانده آنها در حلب امکان داده است که در داخل سوریه فعالیت کنند. گروه موسوم به ائتلاف ملی سوریه که اصلی‌ترین تشکیلات سیاسی مخالفین است، پیشنهاد کرده است که در صورت فراهم شدن امکان حفاظت از انها در مقابل حملات نیروهای دولتی، دولت مخصوص خود را در این منطقه بر پا کند.

به همین سبب است که عده‌ای معتقدند که آمریکا باید به هر دو جبهه شمالی و جنوبی سوریه و آن هم سلاح‌های پیشرفته‌تر ارسال کند. این مساله تا حد زیادی به امکان نظارت آمریکا بر مسیر ارسال سلاح بستگی دارد. در دهه 1980 میلادی، وقتی که آمریکا به افغانها سلاح می‌داد، تنها حدود پنجاه نفر از عوامل اطلاعاتی سی‌آی‌ای بر جریان سلاحی نظارت داشتند که عربستانی تهیه می‌کردند و به وسیله عوامل سرویس‌های اطلاعاتی پاکستان توزیع می‌شد.

با توجه به گزارش اکونومیست، به نظر می‌رسد که همچنان تامین سلاح برای شورشیان سوری که گروه‌های افراطی وهابی زیادی در میان آنها وجود دارد تحت تاثیر رقابت‌های کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس از سویی و بی‌پروایی ایالات متحده در همکاری با چنین گروه‌هایی ادامه خواهد یافت. این در حالی است که همچنان بعضی کشورهای اروپایی نیز با توجه به عواقب خطرناک چنین اقدامی با ارسال سلاح برای شورشیان سوری مخالف هستند.
با در نظر داشتن تصمیم آمریکا به کمک تسلیحاتی به شورشیان سوری، نشریه اکونومیست به بررسی نقشه کنترل مناطق مختلف سوریه از جانب نیروهای درگیر، راههای رساندن سلاح به شورشیان و عواقب آن پرداخته است.