دانشنامه جهان اسلام؛ تلاشی سی ساله با بسامدی از سیدمصطفی میرسلیم تا عبدالکریم سروش

شرط و شروط برای سخنرانی رئیس بازرسی دفتر رهبری/ ناطق و سید حسن، علی مطهری و شیراز را به خاطر داشته باشند/ قرار نیست بگذاریم سخنرانی امثال علی مطهری تکرار شود
روزنامه شرق که تیتر یک خود را از سخنان وزیر کشور انتخاب کرده و نوشته: « با سند و مدرک به مجلس می‌روم»، در صفحه ۲ به « هشدار حزب‌الله گرگان به ناطق و سیدحسن خمینی» پرداخته و با اشاره به تعداد زیاد سخنرانی‌ها و تجمعات مختل شده در دو سال دولت روحانی توسط گروه‌های فشار "خودسر" یا "با منشأ نامعلوم"، نوشته است: «اما این برای نخستین‌بار است که انصار حزب‌الله شاخه گرگان با تهدید به برخورد با یک سخنرانی، عملا نگاه‌ها را متوجه رخدادهای قبلی می‌کند.»
شرق همچنین با مرور تجربه های قبلی حجج اسلام ناطق نوری و سیدحسن خمینی از اخلال در سخنرانی‌‌هایشان، از قول تشکل موسوم به « انصار حزب‌الله گلستان» آورده است: « انصار حزب‌الله گلستان تا روز یادواره تمامی حرکات را رصد می‌کند و به بانیان مراسم هشدار می‌دهد که همانند شعار دولت اعتدال در مسیر قانون و عدالت حرکت کنند و فضایی را فراهم نکنند تا حوادثی چون شیراز به وجود بیاید. به شورای شهر گرگان و شهردار مرکز استان و بانیان این مراسم هشدار می‌دهیم که مبادا کاری کنند مجلسی در نظام جمهوری اسلامی مهیا شود تا مثل سال گذشته علی مطهری بیاید و بگوید که رهبری هم قابل نقد است و می‌توان ولایت فقیه را هم نقد کرد».

یادگاری های معنوی امام محصور
شرق که به‌مناسبت سالروز شهادت حضرت امام‌هادی(ع) با آیت‌الله سیدهادی رفیعی‌پور، مؤسس و مدیر مؤسسه تحقیقاتی امام هادی(ع) گفتگو کرده، با انتخاب عنوان «سازمان وکالت، مقدمه سازمان فقاهت» برای این بخش، به نقل فضایل، کرامات و علم آن امام همام پرداخته و با اشاره به سه اقدام مهم فکری و اعتقادی ایشان برای احیای«عاشورا»، «غدیر» و «امامت و امام‌شناسی»، نوشته است: « به اعتقاد من یادگاری امام‌هادی(ع) یعنی زیارت جامعه کبیره و زیارت غدیر، برای نشان‌دادن عمق علم امام و ارشاد جهان اسلام – به‌ویژه شیعیان- کافی است اما سؤال مهمی که درباره امام‌هادی(ع) مطرح می‌شود این است که ایشان چگونه با وجود محصوربودن و محدودیت شدید توسط حاکمیت، به امور شیعیان رسیدگی می‌کردند؛ به‌ویژه آنکه در زمان آن حضرت بر تعداد شیعیان بسیار افزوده شده بود و در مناطق مختلفی مانند یمن، مصر و ایران حضور داشتند. علت مهم این  گسترش هم تبعید اصحاب اهل بیت(ع) به مناطق گوناگون توسط خلفای بنی‌امیه و بنی عباس بود. این افراد در بلاد مختلفی که به آنجا تبعید می‌شدند، معارف اهل‌بیت(ع) را ترویج می‌کردند…. در چنین شرایطی امام به‌وسیله شبکه خاصی که ما آن را «سازمان وکالت و اطلاع‌رسانی» می‌نامیم، به امور شیعیان می‌پرداختند…. حضرت در بلاد مختلفی که شیعیان حضور داشتند، نمایندگانی را گماشته بودند و شیعیان را به آنها ارجاع می‌دادند و از سامرّا (تحت شرایط سخت امنیتی) به آن نمایندگان نامه می‌نوشتند و بدین‌ترتیب شیعیان را امامت می‌کردند. علاوه بر این نمایندگان، اشخاص دیگری هم بودند که ضمن نشر دستورات و علوم امام‌هادی(ع)، مبالغی را که مردم تحت عنوان خمس و زکات یا عناوین دیگر پرداخت می‌کردند، به نماینده خاص حضرت می‌رساندند و آن نماینده نیز می‌دانست که طبق نظر امام این بودجه‌ها را در چه راهی باید صرف کند…. به‌طورکلی حضرت در نواحی مهمی که شیعیان حضور داشتند نمایندگانی را گماشته بودند؛ مانند: مدینه، مکه، یمن، بحرین، کوفه، بغداد، ماوراءالنهر، مصز و مغرب. برخی نامه‌هایی که حضرت برای این نمایندگان می‌فرستادند موجود است…. این مکاتبات و ارتباط امام با نمایندگان، به دلیل حفظ امنیت جان و مال شیعیان به‌شکل مخفیانه بوده است؛ چون در آن زمان اگر مشخص می‌شد کسی محب امام است، او را می‌کشتند و حتی متوکل به عمال خود دستور داده بود اگر نسبت به کسی ظنّ داشتید که شیعه یا محبّ امام است، او را بکشید. چنین شرایطی ایجاب می‌کرد که سازمان وکالت و اطلاع‌رسانی با تکیه بر اصل «تقیه» پیش برود. نکته مهم دیگر این است که این سازمان، مقدمه‌ای بود برای شرایط غیبت کبری. امام‌هادی(ع) و حتی فرزندشان امام حسن عسکری(ع) و با گسترش چنین شبکه‌ای به‌طور غیرمستقیم به شیعیان یاد می‌دادند که چگونه به‌وسیله ارتباط با نمایندگان و نواب امام، یک شبکه ارتباطی وسیع و بین‌المللی داشته باشند. به‌تعبیر دیگر سازمان وکالت و اطلاع‌رسانی در زمان حضور امام معصوم، مقدمه‌ای بود برای شکل‌گیری «سازمان فقاهت» در زمان غیبت.

مقاله سازی "اعتماد" از گفتگوی دینی "شرق" یا بالعکس؟/آیا یادداشت ‌و مقاله‌ جدید با موضوعات دینی نایاب شده است؟
روزنامه اعتماد که فیلترینگ آدرس اصلی سایت خود را به عنوان یادگار و داغ توقیف سالیان گذشته، هنوز به همراه دارد، در صفحه اول، عناوین « پرونده بی ‌فرجام بورسیه‌ها»، « ٢٠ سال زندان، سرنوشت مرسی»، «آتش ‌بس در یمن» و « اتفاقی تلخ و عجیب در سرنوشت مسافران یک پرواز؛ نجات ازسانحه هوایی/مرگ در جاده» را برجسته ساخته و در اقدامی نه چندان زیبا، به انتشار یادداشتی از آیت‌الله سید هادی رفیعی‌پور، موسس و مدیر موسسه تحقیقاتی امام هادی(ع) با عنوان «نقش امام هادی(ع) در احیای امامت و امام‌شناسی» پرداخته که حاوی همان مطالب، روایات، بحث ها و حتی ترتیبی است که روزنامه شرق به عنوان گفتگو با نامبرده چاپ و منتشر ساخته است! هر چند این دو مطلب در مدح امام هادی(ع) منتشر شده اما پسندیده تر بود هر رسانه، اقدام به انتشار مطلبی نماید که «خود سفارش دهنده آن بوده است».

اوباما بی میل به افتتاح مسجد نیست
اعتماد در صفحه جهان و ذیل عنوان «اردوغان و اوباما مسجد افتتاح می‌کنند»، نوشته است: «مولود چاووش اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه در سفری سه روزه که به واشنگتن سفر کرده است از مرکز تمدن و فرهنگی که شامل یک مسجد هم می‌شود، دیدارکرد و با جامعه مسلمانان امریکا گفت‌وگو کرد. چاووش اوغلو گفت: در جریان یک تماس تلفنی رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهوری ترکیه از باراک اوباما، همتای امریکایی خود خواسته است که در زمان افتتاح این مرکز وی را همراهی کند و رییس‌جمهوری امریکا نیز این پیشنهاد را پذیرفته است که اگر برنامه کاری اوباما در زمان اجرای مراسم افتتاحیه اجازه دهد، وی اردوغان را همراهی خواهد کرد.
این مجتمع در محوطه بزرگی ساخته شده و شامل قهوه‌خانه، فروشگاه، مرکز فرهنگی، آمفی‌تئاتر و سالن نمایش، کافی نت، کتابخانه، حمام و مهمانخانه می‌شود. چاووش اوغلو گفت که این مرکز به عنوان مکانی ساخته شده که تمام مسلمانان در امریکا بتوانند بیایند در آنجا و عبادت کنند. با این وجود یک مقام امریکایی با رد اظهارات چاووش اوغلو گفت که چنین اقدامی در دستور کار اوباما نیست.»

بنیادی برای علمداری علوم عقلی
فرهیختگان که عنوان اصلی خود را به « آغاز حذف یارانه پردرآمدها» اختصاص داده است، در صفحه نخست، مقاله پیشنهادی سردبیر روزنامه را با عنوان « ماندن برای حکمت متعالیه» منتشر ساخته است.
پیوند نیک‌پی در این مقاله، به معرفی و شرح کارنامه بنیاد حکمت اسلامی صدرا پرداخته و به تحسین آن قلم زده است تا جایی که شناخته شدن ملاصدرا در فلسفه جهانی را ثمره تلاش شورای بنیاد صدرا در برگزاری همایش جهانی ملاصدرا دانسته و مدعی شده تا قبل از آن، ملاصدرا نامی ناشناخته و چهره‌ای ناآشنا در فلسفه به‌شمار می‌رفته است.
در بخش هایی از این یادداشت آمده است: بنیاد حکمت صدرا در ابتدای کار با هدف معرفی فلسفه اسلامی به‌ویژه مکتب ملاصدرا و آرا و اندیشه‌های او، ترجمه، تصحیح و چاپ و نشر کتب ملاصدرا و دیگر آثار مربوط به این حوزه، تقویت بنیان‌های حکمت، فلسفه و اندیشه دینی و بالا بردن سطح آن در جامعه، ارتباط با فیلسوفان و مراکز فلسفی در داخل و خارج کشور و مبادله افکار و اطلاعات و همکاری‌هایی از این قبیل و ‌پژوهش و فعالیت‌های علمی- تحقیقی در حوزه فلسفه آغاز به کار کرد؛ اما همین پنج سرفصل باعث ایجاد نزدیک به دو انجمن وابسته، چهار نشریه و تشکیل چندین دبیرخانه برای معرفی حکمت صدرایی و برخی دیگر از حوزه‌های فلسفه شد. اقداماتی که با توجه به ظرفیت‌های مالی خوشنامی مجموعه را به دنبال داشت و به همین دلیل یکی دیگر از موسسات معرفتی شناخته شده در زمینه ایران‌شناسی هم به ریاست آن سپرده شد. در کنار این ها نزدیک به ۱۵۰ اثر به زبان‌های مختلف تحت نظارت این مجموعه به چاپ رسیده است. این در حالی است که با توجه به شناخته شده بودن ریاست مجموعه کار چاپ و نشر آثار بسیاری از فعالان حوزه فلسفه و اندیشه اسلامی هم به عهده این مجموعه است که بر توان‌های مالی آن افزوده است….»
نگارنده همچنین به ریاست سیدمحمد خامنه‌ای بر شورای بنیاد صدرا و تاسیس بنیاد حکمت اسلامی صدرا توسط وی پرداخته و سیطره تام و تمام او بر همه فعالیت‌های موسسه را علت پیامد‌های مثبت و منفی برای آن دانسته است که تزریق بودجه‌‌ای هنگفت در سال ۱۳۷۸ و افزایش ۱۰درصدی بودجه این مجموعه به صورت سالانه، یکی از موارد نقد بوده است.

۱۰ سال پربحران آتی، دلیل بازگشت برادر محسن به سپاه/ عربستان هنوز عذرخواهی نکرده
فرهیختگان در صفحه ۲ و در ستون «چهره گفته» از قول محسن رضایی در خصوص دلایل بازگشتش به سپاه پاسداران نوشته است: «من دهه آینده منطقه را پرآشوب و حادثه می‌بینم؛ یکی از دلایلی که از مقام معظم رهبری درخواست کردم که اجازه فرمایند تجاربم را به نسل‌های آینده منتقل کنم، همین بود؛ ۱۰ سال آینده، بحرانی خواهد بود.»
همچنین در همین ستون از قول حسین نوش‌آبادی، ‌معاون پارلمانی وزیر ارشاد آمده است: «تعلیق پروازهای عمره همچنان ادامه دارد. دولت عربستان بابت حادثه رویداد در فرودگاه جده هنوز عذرخواهی رسمی نکرده است و تا زمانی که اقدام جدی و عملی از طرف دولت عربستان در راستای خواسته‌های جمهوری اسلامی ایران انجام نشود، این تعلیق ادامه دارد.»

سکوت آن روز و دلواپسی امروز، خدایا زین معما پرده بردار!
فرهیختگان در صفحه 2 از قول مسعود پزشکیان، نماینده مردم تبریز در مجلس درباره انتقادهای دلواپسان از دولت نوشت: «اینها همان افرادی هستند که در دولت احمدی‌نژاد یک بار نیز از این حرف‌ها نزدند. افرادی که در آن زمان کوچک‌ترین اعتراضی نمی‌کردند، امروز هر اتفاق کوچکی رخ می‌دهد اعتراض می‌کنند. آنها نمی‌خواهند دولت موفق باشد و این مثل روز روشن است؛ به همین دلیل است که همه چیز را زیر سوال می‌برند. این افرادی که امروز همه چیز را زیر سوال می‌برند، زمانی که در گذشته برای ما مشکلات زیادی ایجاد شده بود این سوال‌ها را مطرح نمی‌کردند ولی امروز می‌گویند ما سوال می‌کنیم و همه چیز را باید بدانیم.»

دانشنامه جهان اسلام؛ تلاشی سی ساله با بسامدی از سیدمصطفی میرسلیم تا عبدالکریم سروش
روزنامه فرهیختگان در صفحه «اندیشه» در گزارشی با عنوان «۳۲ سال با دانشنامه جهان اسلام» به اهمیت و ویژگی‌های دانشنامه‌ای بومی از اسلام پرداخته است.
به نوشته زهرا سلیمانی اقدم، بعد از انتشار جلد هجدهم در تابستان سال ۹۲ و بعد از گذشت یک سال و نیم، جلد نوزدهم دانشنامه جهان اسلام رونمایی شد و قرار است در نمایشگاه کتاب امسال عرضه شود. دانشنامه جهان اسلام که قرار است کامل‌ترین دانشنامه درباره جهان اسلام باشد، به زبان فارسی و به دست محققان ایرانی نوشته شده است. دانشنامه جهان اسلام قرار است یک مجموعه ۴۰ جلدی باشد که تا امروز ۱۹ جلد آن اتمام یافته و منتشر شده است.
در این گزارش آمده است: «نکته مهم درباره دانشنامه جهان اسلام این است که این دانشنامه در یک کشور اسلامی و به دست کسانی در حال تدوین است که اسلام را هم از منظر یک محقق و دانشمند درک کرده و هم با آن زندگی کرده‌اند و با تاریخ و مفاهیم آن بیشتر آشنایی دارند. این ویژگی نوشتاری که قرار است معرف جهان اسلام به مردمان زمین طی قرن‌ها باشد، ما را به واقعیت نزدیک‌تر می‌کند چراکه ما از تلقی‌ها فاصله می‌گیریم و به تجربه‌ها می‌رسیم. از دیگر وجوه متفاوت و دارای اهمیت تدوین چنین دانشنامه‌ای در ایران می‌توان جامع بودن آن را مدنظر قرار داد. برخلاف دایره‌المعارف‌های عربی، ترکی و اردو که تنها به ترجمه از یک منبع؛ یعنی دایره‌المعارف اسلام کفایت کرده‌اند، دانشنامه جهان اسلام بدون چنان التزامی با تحقیق و کاوش در دایره‌المعارف‌های مختلف، مقاله‌های جامع، غنی‌تر و مناسب‌تر را ترجمه کرده و در دانشنامه جهان اسلام آورده است.»
فرهیختگان افزوده است: «دانشنامه جهان اسلام در بنیاد دایره‌المعارف اسلامی تدوین می‌شود. این بنیاد در سال ۱۳۶۲ توسط مقام معظم رهبری، آیت‌الله خامنه‌ای در زمان ریاست‌جمهوری ایشان تاسیس شد. بنیاد دایره‌المعارف توسط هیات‌امنا که از چهار نفر تشکیل شده است، اداره می‌شود. بنیاد دایره‌المعارف شخصیت‌های بسیاری را به خود دیده است. شخصیت‌هایی چون نصرالله پورجوادی، مهدی محقق و سیدمصطفی میرسلیم به‌عنوان مدیران عامل و شخصیت‌هایی چون سیدجعفر شهیدی، غلامعلی خوشرو، جعفر سبحانی، عبدالکریم سروش، صادق لاریجانی و علی‌اکبر ولایتی به‌عنوان هیات‌امنا روزگاری در این تلاش ۳۰ ساله حضور داشتند. دانشنامه جهان اسلام از مشاوره شخصیت‌های ارزشمندی نیز بهره برده که از چهره‌های شاخص آن می‌توان به عباس زریاب‌خوئی و احمد طاهری‌عراقی در گذشته و فتح‌الله مجتبائی، علی اشرف صادقی و عبدالحسین آذرنگ تا به امروز نام برد. هم‌اکنون هم غلامعلی حدادعادل مدیرعاملی آن را برعهده دارد. براساس برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده قرار است دانشنامه جهان اسلام تا سال ۱۴۰۰ شمسی در چهل جلد به پایان برسد. اینک ۱۹ شماره منتشر شده است و ترجمه آن به زبان عربی و انگلیسی نیز آغاز شده است.»

در صفحه اندیشه فرهیختگان این عناوین نیز به چشم می خورد:
«از هگل تا لویناس»؛ به بهانه انتشار جلدهای تازه دانشنامه فلسفه استنفورد
اعلام زمان و مکان برگزاری شست «سیاست و سنت‌گرایی (مطالعه موردی دکتر سیدحسین نصر)»
خبر انتشار کتاب «مساله تقصیر» نوشته کارل یاسپرس توسط نشر چشمه کتاب به‌عنوان نخستین کتاب از گروه کتاب‌های فلسفه با عنوان «مجموعه تردید»
اعلام زمان و مکان نشست «بررسی چرایی واقعه فرودگاه عربستان و واکنش‌های آن در ایران»

در این شماره روزنامه فرهیختگان همچنین این مطالب منتشر شده است:
گزارش «امیدواری به‌ آتش‌بس پس از نومیدی از آسمان/ یمن برای عربستان خوش یُمن نبود» به قلم محمدرضا احمدی‌نیا
در مصاحبه بشار اسد با تلویزیون فرانسه مطرح شد، « امیدواری به پیروزی نهایی»
معاون فرهنگی وزارت علوم: « دانشگاه بدون آزاداندیشی دانشگاه نیست»
گزارش «"خانه دختر" زیر ذره‌بین دلواپسان»؛ حاشیه‌سازی برای فیلمی که هنوز قرارداد صنفی اکران نبسته است؛ نویسنده : مهربانو ابدی‌دوست
«بازار کتاب همیشه بی‌رونق نیست» گفت‌وگو با پیمان خاکسار مترجم نویسنده : فرهاد خاکیان‌دهکردی

بازاریابی مذهبی غیرتجاری ها با هزینه شخصی؟
در روزنامه های «اعتماد» و «سیاست روز»، چند آگهی منتشر شده است که مرور و تامل در آن ها خالی از لطف نیست؛
۱-صفحه ۱۳ روزنامه اعتماد، آگهی بزرگ تسلیت شهادت حضرت امام هادی(ع) از سوی غلامحسین کمائی- شهردار ماهشهر و شورای اسلامی شهر ماهشهر
۲-صفحه ۱۴ روزنامه اعتماد، آگهی بزرگ تسلیت شهادت حضرت امام هادی(ع) از سوی محمودرضا شیرازی – شهردار آبادان و شورای اسلامی شهر آبادان
۳-صفحه آخر روزنامه اعتماد، آگهی فروش محصولات گراد با ۴۰% تخفیف به همراه تبریک میلاد حضرت علی(ع) و روز پدر
هر چند در آگهی یک شرکت تجاری برای یک مناسبت مذهبی تعجبی نیست، اما این سوالات در مورد انتشار آگهی از سوی شهردار و شورای شهر مطرح است که آیا هزینه این آگهی مذهبی، از بودجه عمومی پرداخت می شود یا خیر و اینکه تاثیر این هزینه ها در زندگی مردم و خدمات دهی نهادهای مربوطه چیست؟ هر چند این احتمال هم به ذهن خواهد آمد که اعلام آگهی به بهانه ای مذهبی در روزنامه های سراسری، بی ارتباط به انتخابات پیش روی مجلس نیست و یا اینکه سازمان آگهی های آن نشریه، آن فضا را با قیمتی مناسب ارائه داده است.