آیت‌الله جوادی‌آملی: جنگ های جهانی اول و دوم را «علم بی‌عقل و دین» راه انداخت

جنگ های جهانی اول و دوم را «علم بی‌عقل و دین» راه انداخت
روزنامه فرهیختگان در صفحه ۴ و به نقل از سایت انتخاب، سخنان آیت‌الله جوادی‌آملی در خصوص «لزوم همراه بودن دین با عقل و علم» را منعکس ساخته و ذیل عنوان «تفتیش عقاید یا قرآن‌سوزی نتیجه دین بی‌عقل» آورده است:
– شما ببینید عده‌ای دین‌دار بی‌عقل و بی‌علم بودند که دیروز گالیله را تهدید به سوزاندن کردند و امروز قرآن کریم را در کلیسا می‌سوزانند، این نتیجه دین بی‌عقل است.
– به‌راستی چه کسی گالیله را به جرم اینکه گفت زمین حرکت می‌کند، تهدید به سوزاندن کرد؟ قرآن کریم که نور طیب و طاهر است را چه کسی می‌سوزاند؟ همین کلیسا می‌سوزاند.
– اگر دین باشد ولی خردمداری، عقل، درایت و هوش نباشد این یا تفتیش عقاید تشکیل می‌دهد یا قرآن را می‌سوزاند یا آن دانشمند را تهدید به سوزاندن می‌کند. بنابراین علم بی‌عقل و دین یا جنگ جهانی اول را راه‌اندازی می‌کند یا جنگ جهانی دوم را.»

مجله معارف با ۲۵ شماره، ۳۰ ساله شد
فرهیختگان در صفحه ۷ و در ستون «کتیبه»، به معرفی «نشریه معارف» پرداخته است. در این گزارش می خوانیم:
«معرفی آثار و محققان جدید یکی از رسالت‌هایی است که برعهده نهادهای دانشگاهی و مسئولان است. در این میان در کنار معرفی این آثار باید فضایی برای نقد و بررسی آنها هم فراهم شود تا بتوان تصویر روشن تری از این گسترش در زمینه دانش به دست آورد. مرکز نشر دانشگاهی یکی از نهادهایی است که در اقدامی متفاوت مجله‌ای را که به همین موضوع اختصاص پیدا کرده منتشر کرده است و تاکنون توانسته رضایت دانشگاهیان در این زمینه را جلب کند.

«معارف» یکی از مجلات این مرکز است که حاوی مقالات تحقیقی و معرفی و نقد کتاب‌های فارسی و غیرفارسی در موضوعات گوناگون حوزه‌های اندیشه، کلام، فلسفه، دین و عرفان است. انتشار پژوهش‌های مبتنی‌بر کشفیات جدید، تصحیح نسخه‌های خطی و شرح و توضیح آنها و نیز ترجمه مقالات ارزشمند به‌منظور ایجاد زمینه بحث و تبادل نظر میان محققان و صاحب‌نظران حوزه‌های یادشده از این اهداف مجله به شمار می‌آید. انتشار این مجله از سال ۱۳۶۳ آغاز شده است و تاکنون نزدیک به ۲۵ شماره از آن به سردبیری احمد خاتمی منتشر شده است. علاقه‌مندان به چاپ اثر در این مجموعه می‌توانند به تارنمای اصلی نشریه به آدرس: http://iup.ac.ir مراجعه کنند.»

به دنبال پاسخی برای چگونگی کارکرد ذهن آدمی/دانش مدرن تا مدت ها بر این عقیده بود که ذهن آدمی از هیچ به‌وجود آمده و در فرآیند و ارتباط با جهان بیرون شکل می‌گیرد
این روزنامه در صفحه «اندیشه» به دنبال پاسخی برای این سوال است: «سرشت انسانی چگونه رقم می‌خورد؟»
در این یادداشت، به تفاوت نظریات اندیشمندانی چون استیون پینکر، جان لاک، ، ژان ژاک روسو، تامس هابز در خصوص چگونگی کارکرد ذهن آدمی اشاره شده است.
در این نوشتار آمده است:
نظریه «The Blank Slate» یا لوح سپید یکی از معروف‌ترین نظریه‌های حوزه روانشناسی است که پایه علوم بسیاری نیز قرار گرفته است. از این‌رو شناخت، فهم و نقد این نظریه در تمام علوم نقش موثری داشته است. استیون پینکر یکی از افرادی است که بعد از سالیان سال باور دانشمندان بر این نظریه را رد می‌کند و مشهور می‌شود.
انسان‌ها همیشه دنبال پاسخ به این سوال بوده‌اند که ذهن آدمی چگونه کار می‌کند. پیش از این با علم برآمده از ادیان مردم باور داشتند که روح به‌عنوان بخش مجزایی از بدن مسئولیت بر دوش کشیدن بار گناهان پیشینی و آنچه به انسان پیش از تولد به ارث رسیده را دارد اما با ظهور علم و رد این قضیه توسط دانش مدرن، نظریه دیگری جایگزین این مساله شد مبنی بر اینکه ذهن آدمی از هیچ به‌وجود می‌آید و در فرآیند و ارتباط با جهان بیرون شکل می‌گیرد. اما استیون پینکر معتقد است این باور تا مدت‌ها به صورت یک تئوری دگم سکولار بر دانش‌های دیگر سایه افکنده بود اما این مساله‌ای است که هیچ‌گاه ثابت نشده و کنارگذاشتن آن در باورهای علمی واقعا به نفع بشری است.
استیون پینکر زبان‌شناس، روانشناس تجربی و دانشمند علوم شناختی است که کتاب‌های بسیار معروفی دارد. او هم‌اکنون استاد دانشگاه هاروارد در گروه روانشناسی است. او که با نام این نظریه (لوح سپید) ۱۰ سال پیش کتابی نوشت موفق شد اذهان را متوجه این مساله کند و با انتشار کتابش که با فروش خوبی مواجه شد، شهرت یابد.

لوح سپید علیه اشرافیت
فرضیه لوح سپید، تمام ساختار فکر را متاثر از جامعه، فرهنگ، سرپرستی والدین و تجربه زندگی می‌داند. در قرن ۱۹ لوح سپید نظریه بانفوذی بود و به نوعی همه به این باور رسیده بودند که «انسان سرشتی ندارد.»
برای اولین‌بار باور به لوح سپید از اندیشه‌های جان لاک سر برآورد. چراکه او معتقد بود آگاهی از تجربه می‌آید و این نظر را مقابل تئوری «حقایق آشکار» مطرح می‌کرد. وی که تجربه‌گرا بود اعتقادش بر این اصل استوار بود که هیچ‌چیز را نباید بدون استدلال پذیرفت. او در واقع با کسانی که حقانیت کلیسا و مشروعیت شاه را پیش‌فرض می‌گرفتند، مخالف بود و می‌گفت اینها اصولی بدیهی نیستند و باید با استدلال از دانسته‌هایی که هر فردی بتواند به راحتی آن را کسب کند، اثبات بشوند. اعتقادات وی سنگ‌بنای دموکراسی لیبرال شد. نظریه «لوح سپید» سلاح لاک بود برای تاختن به اشرافیتی که مدعی بود خرد و لیاقت را به ارث برده است. لاک با استناد بر این تئوری همچنین اصل برده‌داری را با این فرض که همه انسان‌ها در ابتدا شبیه هم هستند، نامشروع می‌کرد.
یک قرن اخیر، صحنه تسلط کامل تئوری «لوح سپید» بر علوم اجتماعی و انسانی بوده است. در علوم اجتماعی، همه سنت‌ها و مناسبات اجتماعی را «برساخته» اجتماعی شدن کودکان می‌دانند. بنابراین بسیاری از تجربیات انسانی مانند حس برادری، دوستی، جنسیت و بیماری که از نظر ما «طبیعی» به نظر می‌آمدند را «اختراع شده» و «برساخته اجتماعی» ‌می‌دانستند.

انسان‌های بدوی وحشی نیستند
پینکر در کتاب خود تئوری «لوح سپید» را با تئوری پرنفوذ دیگری «وحشی نجیب» پیوند می‌زند و معتقد است این عرصه‌ها دنیای مدرن را دگرگون کرده‌اند.
«وحشی نجیب» اشاره به تئوری‌ای است که بیش از همه به ژان ژاک روسو نسبت داده می‌شود؛ او این تئوری را در رد نظر تامس هابز نوشت. هابز معتقد بود که زندگی بشری بدون حضور قدرت مرکزی که به نفع نظم عمومی بتواند همه را منکوب کند، زندگی در تنهایی، فقیر، زشتی، زمخت و کوتاه خواهد بود. از منظر او، هیولای دولت، نیرویی لازم برای شکل‌گیری نهادهای اجتماعی است تا انسان‌ها در این نهادها ببالند و بتوانند چیزهایی چون فرهنگ و صنعت و کشاورزی داشته باشند. اما از نظر روسو انسان‌های نخستین، در وضعیتی آرامش‌بخش‌تر زندگی می‌کردند و فارغ از حرص و طمع و قتل و غارت بودند، چون همه‌چیز برای همه وجود داشت. روسو قدرت سیاسی‌ای که بتواند همه را منکوب کند را عامل تیره‌روزی بشر می‌دانست. اگر نظر روسو را بپذیریم مثلا در تربیت بچه‌هایی که وحشی به دنیا می‌آیند بنابراین نباید اقدام خاصی صورت بگیرد و بگذاریم کودکان فارغ از اجبار اجتماع، خودشان را پرورش بدهند. اما از منظر هابز بچه‌ها باید تربیتی سختگیرانه داشته باشند تا به الزامات زندگی روزمره عادت بکنند. اما پینکر معتقد است که هر دوی این اندیشمندان اشتباه می‌کردند و نظارت‌شان با هم فرق چندانی نداشته است چون هر دو به اشتباه فکر می‌کردند اقوام وحشی، علقه‌های اجتماعی مثل وفاداری و عشق ندارند و ناتوان از تولید هنر یا صنعت هستند.

ژن‌ها لوح‌های سپید را نقش می‌دهند
پینکر معتقد است که در فرزندداری اغلب به این نکته اتکا شده است که اگر فرزندی توانایی‌هایی دارد در نسبت با جامعه و اجتماع آنها را آموخته است و در تعامل با یک پدر نویسنده، خوش‌قلم شده یا با تشویق یک مادر شاد، فردی شاد شده است. اما تمام این فرضیات اشتباه هستند، چون تئوری‌های ارثی را در نظر نمی‌گیرند. علوم ژنتیکی به ما نشان داده‌اند که بسیاری از ویژگی‌های شخصیتی افراد توسط ژن‌ها به آنها به ارث می‌رسد. چنانچه دیده شده وقتی دوقلوهایی از هم جدا و در دو محیط متفاوت بزرگ می‌شوند، همچنان خصوصیاتی مشابه دارند.»

در صفحه «اندیشه»، این عنوان نیز به چشم می‌خورد:
تهران؛ شهر بی‌خاطره؛ گزارشی از نشست بررسی «دانشنامه بزرگ تهران»

در صفحه «اندیشه» به این اخبار کوتاه پرداخته شده است:
اندیشه صلح در تفکر مسیحی توماس آکوئیناس
نشست علمی اندیشه صلح در تفکر مسیحی توماس آکوئیناس به همت موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران برگزار می‌شود. این نشست ساعت ۱۵ تا ۱۷ روز یکشنبه اول شهریور ۹۴، با سخنرانی گریگوری رایشبرگ، در محل موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران برگزار خواهد شد. گریگوری رایشبرگ، از موسسه تحقیقات صلح اسلو درباره اندیشه صلح در تفکر توماس آکوئینی سخنرانی خواهد کرد. شرکت علاقه‌مندان در این نشست آزاد است و سخنرانی به زبان انگلیسی ایراد می‌شود.

تاریخ اندیشه‌های جامعه‌شناسی
کتاب «تاریخ اندیشه‌های جامعه‌شناسی» نوشته میشل لالمان استاد و دانشیار جامعه‌شناسی دانشگاه روآن فرانسه است. تخصص وی جامعه‌شناسی کار، شغل و سازمان‌هاست. این کتاب به همت عبدالحسین نیک‌گهر ترجمه و توسط انتشارات هرمس منتشر شده است.

فلسفه‌ سیاسی با تمرکز بر نظریه‌های عدالت
مرکز فرهنگی شهر کتاب دوره آموزشی فلسفه‌ سیاسی سده‌ بیستم را با تمرکز بر نظریه‌های عدالت با تدریس مرتضی نوری برگزار می‌کند. فلسفه‌ سیاسی در سده‌ بیستم تحولات چشمگیری داشته است. این تحولات آینه‌ تمام‌نمایی است از دگرگونی‌های سیاسی و اجتماعی‌ای که تاریخ این سده‌ پرآشوب را رقم زده است. در بطن همه‌ تحولات دغدغه‌ عدالت خودنمایی می‌کند. آغاز این دوره‌ آموزشی با کتاب «نظریه‌ای در باب عدالت»، اثر جان رالز، خواهد بود. در بخش بعدی، منتقدان اصلی رالز در دو دسته‌ اختیارگرایان و اجتماع‌گرایان معرفی خواهند شد. دوره‌ آموزشی «فلسفه سیاسی سده بیستم» با تدریس مرتضی نوری در شش جلسه روزهای چهارشنبه ساعت ۱۴ تا ۱۶ برگزار می‌شود.

دیگر عناوین منتشر شده در «فرهیختگان» امروز، از این قرار است:

سیدمهدی طباطبایی: ادبیات دولت‌های نهم و دهم خجالت‌زده‌ام می‌کند

سیدحسن خمینی: دزدی بدتر از بی‌حجابی است