یادداشت اعتماد: روشنفکران عصر مشروطه به میزان رویکرد به غرب، از مذهب روی گردان بودند

روشنفکران عصر مشروطه به میزان رویکرد به غرب، از مذهب روی گردان بودند
این روزنامه در صفحه 7 در یادداشتی به قلم «امیر حقیقی» به موضوع «روحانیون، روشنفکران و قانون اساسی مشروطه» پرداخته و با اشاره به برداشت های مختلف درباره نیروهای اجتماعی موثر در انقلاب مشروطه، نقش روحانیت و روشنفکران را بیشتر و موثرتر از بقیه دانسته است.
 
نگارنده، اعتقادات مذهبی مردم و نفوذ روحانیت در بین اقشار مختلف جامعه را از عوامل مهم در رهبری روحانیون در مشروطه برشمرده و به نقش محوری‌ روحانیون در بسیج مردم و پیشبرد روند انقلاب، حداقل تا پایان استبداد صغیر اعتقاد دارد.
 
«حقیقی» معتقد است روشنفکران آن عصر غالبا به میزانی که به غرب روی کرده بودند، از مذهب روی گردان بودند و به قولی آنها تحت تاثیر مشروطه‌خواهی، ناسیو نالیسم و سکولاریسم؛ گذشته را رد می‌کردند و حال را زیر سوال می‌بردند و در جست‌وجوی نگرش نوینی نسبت به آینده بودند.

نگارنده در ادامه با اشاره به اینکه ارزش‌هایی مانند آزادی در انتخاب و مطبوعات، دموکراسی، عدالت و دخالت مردم در سیاست مورد توجه روشنفکران مدرن‌گرا، سنتیان پیوسته به ایده‌های روشنفکری و اقشار محروم جامعه بوده، به رویکردهای متفاوتی از آن اشاره کرده است:

– برخی به عنوان سنت‌گرا حکم به تنافر این ارزش‌ها و حیات دینی داده‌اند که مشروعه خواهانی مانند شیخ فضل‌الله نوری از این زمره‌اند.
– برخی به ارزش‌های مدرن حقوقی پیوسته‌اند و تنافر مورد ادعای گروه نخست را نیز تایید کرده‌اند. مانند آخوندزاده و آقاخان کرمانی.
– برخی دیگر برای پیشبرد ایده‌ای مدرن یا از سر دغدغه‌های دینی حکم به سازگاری حقوق بشر مدرن و شرع داده‌اند. مانند ملکم و طالبوف تبریزی. این سازگاری مورد دفاع علمای مشروطه‌خواه نیز بوده است و بسیاری ذیل فتاوی و نامه‌نگاری‌های‌شان در این دوره علم مشروطه‌خواهی را بالا گرفته‌اند. از جمله آیت‌الله نایینی، آخوند خراسانی و مازندرانی از اعاظم این جرگه بوده‌اند.
 
 
 
قانون اساسی مستقل از بازیگرانی که بدان عمل می‌کنند وجود ندارد
اعتماد در صفحه 7 و در یادداشت «ازکنگره‌عدالت تا خانه ملت» به قلم ناصر سلطانیه، محقق مشروطه و مجلس و استاد دانشگاه تهران به مقایسه جایگاه مجلس در «قانون اساسی مشروطه» و «قانون اساسی جمهوری اسلامی» پرداخته و در کنار آن به چند فقره از تشابهات آن دو قانون اشاره کرده است.

نگارنده در کنار اشاره به «حق تحقیق و تفحص در کلیه امور» به عنوان اصلی مشترک در دو قانون اساسی، متمم قانون اساسی مشروطه درباره هیات طراز [معادل شورای نگهبان فعلی] را از اشتراکات دانسته و درباره «روش انتخاب اعضای هیات طراز» نوشته است: «… علمای اعلام و مراجع تقلید شیعه، اسامی ٢٠ نفر از علما که دارای صفات مذکوره باشند به مجلس شورای ملی معرفی بکنند، پنج نفر از آنها را یا بیشتر، به مقتضای عصر، اعضای مجلس شورای ملی بالاتفاق یا به حکم قرعه تعیین کرده به سمت عضویت بشناسند…»
 
نگارنده در بیان تفاوت های دو «متن نوشته» قانون اساسی مشروطه و جمهوری اسلامی نیز معتقد است نکات بسیاری در تفاوت این دو متن می توان نوشت و تحول از یکی به دیگری را در طول تاریخ نشان داد و در الفاظ گزینش شده و در زبان هر یک تدقیق و تفقه کرد  اما به این موضوع نیز تصریح می کند که «الفاظ و عبارات قانون اساسی شباهت به نت‌های موسیقی یا متن نمایشنامه‌ای دارند و به فراخور توانایی بازیگران عرصه سیاست اجرا می‌شوند؛ بنابراین قانون اساسی مستقل از بازیگرانی که بدان عمل می‌کنند وجود ندارد.»
 
 
 
حمایت ترکیه از بنیاد‌گراهای سلفی داد آمریکا را هم درآورد
روزنامه اعتماد در صفحه 6 یادداشت «تصمیمات سیاسی نامطلوب و تغییرات ژئوپولتیکی برای ترکیه» به قلم «عبدالرضا فرجی‌راد»، سفیر سابق ایران در نروژ را منتشر ساخته و با اشاره به تلاش دولتمردان ترک از زمان توروگوت اوزال، نخست‌وزیر و رییس‌جمهور اسبق برای رهایی کشور از محافظه‌کاری در سیاست خارجی، حزب عدالت و توسعه را نیز ادامه دهنده این سیاست دانسته است.
 
نگارنده، واکنش غضب‌آلود اردوغان به حملات اسراییل به غزه را سبب محبوبیت اردوغان در میان اعراب و مسلمانان دانسته و دولتمردان آن کشور را متمایل به سبک مداخله‌جویانه در کشورهای عربی و به تصویر کشیدن حاکمان کنونی به عنوان جانشینان امپراتوری عثمانی توصیف نموده است.
 

«فرجی‌راد» با اشاره به حمایت ترکیه از احزاب اسلامگرای فعال در بهار عربی، عمر قیام به شیوه ترکی را کوتاه دانسته و امید نظام‌های بین‌المللی به آن کشور برای هدایت رژیم‌های نوظهور به سمت مدرنیزه شدن را از دست رفته توصیف کرده است.
 
سفیر سابق ایران در نروژ ادامه داده است:
– تغییر رژیم اخوانی در مصر، اولین ضربه کاری به ترکیه بود و پس از عدم موفقیت در توافق با بشار اسد در دمشق، برخلاف سیاست و رفتار فراقومیتی- مذهبی خود، به سمت یک روند جنگ‌طلبانه قومیتی- مذهبی در برابر نظام سوریه به پیش رفت و در کنار عربستان سعودی و قطر قرار گرفت اما چشم خود را بر جنایت بنیادگراهای مذهبی سلفی نیز بست.
 
– افراط ترکیه در حمایت از مخالفان و بنیاد‌گراهای سلفی به حدی زیاد شد که مسوولان کشورهای غربی و از جمله امریکا به دفعات از حمایت ترکیه از تروریسم انتقاد کردند.
 
– ترکیه اکنون با هیچ کشوری در حوزه پیرامونی خود رابطه دوستانه ندارد. در پی بهار عربی، این کشور از عمل‌گرایی سابق خود دور شده و این امر باعث شد تا ملاحظات ایدئولوژیک، تا حدود زیادی سیاست را هدایت کند.