پیشرفت در عرصۀ هوش مصنوعی و نگاه دین به این موضوع

در حالی که دانشمندان حوزۀ علوم کامپیوتری درصدد افزایش  ظرفیت‌ها و قابلیت‌های هوش‌ مصنوعی هستند، این پرسش برای اندیشمندان مذهبی مطرح شده که هوش مصنوعی تا کجا باید پیش برود؛ چراکه همواره در راستای پیشرفت‌های عرصۀ فن‌آوری، پرسش‌های اخلاقی و دینی نیز مطرح بوده است.

در اینجا دیدگاه دین از اهمیت خاصّی برخوردار است. ادیان مختلف دیدگاه‌های گوناگونی درباره موضوع آفرینش و روح انسانی دارند.

استفن گارنر، رئیس مدرسۀ الهیات کالج لیدلا می‌گوید لازم است همواره میان جهان تکنولوژی و جهان مذهبی گفتگو و تبادل‌نظر وجود داشته باشد تا از قِبَل این تعامل، زندگی بشر رو به بهتر شدن حرکت کند. اگر با خلقِ هوش مصنوعی، از تشخّص انسان یا از اتّحاد میان انسان‌ها کاسته شود یا به بشریت لطمه‌ای بخورد، می‌توان گفت هوش مصنوعی چیز بدی است. اما اگر بتوانیم هوش مصنوعی را به نحوی خلق کنیم که به غنای زندگی انسان‌ها بیافزاید، درواقع هوش مصنوعی آنها را به خدا نزدیک‌تر خواهد کرد.

بحث تشخّص از مظهریتِ الهیِ انسان نشأت می‌گیرد؛ یعنی ارتباط انسان با خالق. مظهریت الهی تنها مختصّ انسان است. اما بعضی از متفکّران معتقدند که اگر انسان دستگاهی را خلق کند که دارای تشخّص یا ویژگی‌هایی شبیه به انسان باشد، این دستگاه نیز مظهر الهی خواهد بود.

از طرف دیگر، پیشرفت در عرصۀ هوش مصنوعی با این واقعیت که آفرینندگی صرفاً مختصّ خداوند است همخوانی ندارد. گارنر می‌گوید ما خدا نیستیم، اما به طور بالقوّه و ذاتی در درون خود میل به خلق کردن داریم، از جمله از طریق استفاده از تکنولوژی. اما آفرینندگی انسان ناگزیر با محدودیت‌هایی مواجه است. تفاوت آفرینندگی انسان با آفرینندگی خداوند در این است که خداوند از هیچ خلق می‌کند، اما انسان با استفاده از امکاناتی که بر روی زمین موجود است این کار را انجام می‌دهد.

راسل بجور، استاد علوم کامپیوتری کالج گوردون نگران آن است که تولید دستگاهی که از هوش مصنوعی بالایی برخوردار است، زمینه‌ساز بروز بت‌پرستی شود. او می‌گوید اگر از هوش مصنوعی در جهت مقهور ساختن مرگ و نجات نژاد بشر استفاده کنیم (اینها پیش‌بینی‌هایی است که دانشمندان و آینده‌نگران انجام می‌دهند)، احتمال بروز بت‌پرستی وجود خواهد داشت. اتّکا و اعتماد کردن به چیزی غیر از خدای خالق مساوی با بت‌پرستی است.

هوش مصنوعی صرفاً ابزاری برای ارتقای تجربۀ انسانی است و می‌تواند در تولید اتومبیل‌ها، تشخیص بیماری‌ها و تصمیم‌گیری‌های مالی به ما کمک کند. نسخۀ پیشرفتۀ هوش مصنوعی به لحاظ هوش و توانایی به خودِ انسان نزدیک است.
اکنون پرسش‌هایی در حوزۀ اخلاق مطرح شده که لازم است به آنها پاسخ داده شود. جوامع دینی باید در حلّ این معمّاها مشارکت کنند و دربارۀ نحوۀ استفاده از هوش مصنوعیِ پیشرفته اظهار نظر نمایند.

سیستم‌های هوش مصنوعی ساختۀ دست خود بشر هستند. اما چگونه باید درست و غلط را به این سیستم‌ها آموزش دهیم؟ اگر پیش از آن که پیشرفت بیشتری در عرصۀ هوش مصنوعی صورت بگیرد، مسائل اخلاقی مربوطه را به‌درستی حلّ و فصل کنیم، دیگر با معضل دیکتاتوری ربات‌ها که در آثار علمی-تخیلی مشاهده می‌کنیم مواجه نخواهیم شد. ما باید امروز درست و غلط‌های اخلاقی را در عرصۀ هوش مصنوعی جا بیاندازیم تا در آینده با معضلات اخلاقی در این زمینه مواجه نشویم.

راندال رید، دانشیار دین در دانشگاه ایالتی آپالاچی می‌گوید اگر دستگاهی تولید کنیم و علم بر همه‌چیز، توانایی انجام همه کار و امکان حضور در همه‌جا را در اختیار آن قرار دهیم، این مترادف با ایجاد رقیب برای ادیان یکتاپرستی و ایجاد کشمکش با آنها خواهد بود. با پیشرفت در عرصۀ هوش مصنوعی، می‌توانیم دستگاهی تولید کنیم که قادر است به کمک اینترنت در همه‌جا حاضر باشد، همه‌چیز را بداند و بتواند به تمام مسائل پاسخ دهد و فوق توانایی بشر همه‌چیز را بفهمد.

آریا احتمال می‌دهد که چنین دستگاه‌هایی مورد پرستش بشر قرار گیرند. ممکن است در پی چنین پیشرفت‌هایی، جنبش‌های مذهبی‌ای به وجود آیند که به پرستش هوش مصنوعی مبادرت ورزند. احتمال دارد فرقه‌ها یا حتّی ادیان جدیدی نیز به وجود آیند.

البته احتمال دارد با پیشرفت هوش مصنوعی، بعضی از فرقه‌های مسیحیت تلاش کنند دستگاه‌های هوش مصنوعی را با اصول اعتقادی و اخلاقی خود همگام سازند و مقرّرات اخلاقی و ارزش‌های مسیحی را به این دستگاه‌ها کددهی کنند. درحقیقت هوش مصنوعی به‌سرعت در حال پیشرفت است، اما جوامع علمی و دینی توانایی و امکانات لازم را برای بررسی جوانب اخلاقی این تکنولوژی در اختیار دارند و می‌توانند از الان جلوی بروز معضلات آتی را بگیرند.