تنفیذ جلوه دیگری از حضور مردم است

در ابتدا کمی از مبانی دینی و فقهی و امر «تنفیذ بگویید و این که نصب رئیس جمهوری توسط ولی‌فقیه تا چه میزان مبتنی بر شریعت است.

مشروعیت نظام دینی به دو مؤلفه اساسی بستگی دارد، یکی از آن‌ها شرایطی است که در شخص ولیّ فقیه باید وجود داشته باشد یعنی باید علاوه بر شرایط عمومی از توانمندی‌های سیاسی، مدیریتی و اجرایی نیز برخوردار باشد که این‌ها شرط فقاهت و عدالت است و دیگری هم حضور و پذیرش مردم و رأی آن‌هاست که به عنوان مؤلفه دوم محسوب می‌شود و برای مشروعیت حاکم دینی بر اساس تشریع الهی منظور شده است. هر چند که تشریع حکومت تنها و تنها با اعتبار الهی معتبر است، ولی در محتوای همین تشریع الهی، خداوند متعال این دو مؤلفه را لحاظ کرده و به همین خاطر در سیره پیامبر اعظم(ص) و معصومین علیهم السلام نیز همین رویکرد قابل مشاهده است. به همین جهت در بحث ریاست جمهوری هر دو مؤلفه باید خودش را نشان دهد و از آن‌جا که مشروعیت نظام و همچنین جواز دخالت و تصرف حاکمیت در امور مردم، منوط به اعتبار الهی است بنابراین در انتخاب رئیس‌جمهوری هم اگر چه مردم رأی می‌دهند، ولی رأی مردم توسط حکم انتصاب رهبری تنفیذ می‌شود که این مهم در قانون اساسی هم پیش‌بینی شده است. از زاویه دیگر مجموعه روند انتخابات باید از مرجع کلان ملی تأیید شود که این تأییدیه با مراسم تنفیذ محقق می‌شود. ما در مقولات عرفی هم این نکته را داریم. مثلاً در یک دستگاهی کار کارشناسی برای انجام پروژه‌ای صورت گرفته و آیین‌نامه‌ها و مقررات و ضوابط هم رعایت شده است، ولی نهایتاً برای اعتباربخشی به تمام این روند و تصمیمات نیاز است تا یک مسئول بالاتری آن را تأیید کند. مراسم تنفیذ از این زاویه امری مهم به حساب می‌آید.

نکته دیگری که در این خصوص مهم به نظر می‌رسد آن است که بالاخره رئیس جمهوری که بخشی از مردم به او رأی داده‌اند، نیاز است که در نهایت به رئیس جمهور همه مردم بدل شود، چه کسانی که به او رأی داده‌اند و چه کسانی که به او رأی نداده‌ و یا حتی به دلایلی اصلاً در انتخابات شرکت نداشته‌اند. بنابراین تصرفاتی که رئیس جمهور در دوران ریاست انجام خواهد داد، به پشتوانه دینی نیاز دارد که تنفیذ وی از سوی مقام معظم رهبری این قضیه را عینیت می‌بخشد.

نکته سوم هم در این راستا به یک نگاه کلان ملی و انسجام اجتماعی بر می‌گردد. از این جهت که اگر رئیس‌جمهوری قانونی کشور صرفاً با رأی مردم مشغول به کار شود، این گونه برداشت خواهد شد که هر کس در انتخابات به او رأی نداده و یا اصلاً در انتخابات شرکت نکرده او را رئیس جمهور خود نمی‌داند، در نتیجه با برگزاری مراسم تنفیذ شاهد ارتقای جایگاه رئیس‌جمهوری در سطح جامعه خواهیم بود. از این جهات اهمیت مراسم تنفیذ و تدابیر هوشمندانه طراحان قانونی اساسی مشخص می‌شود خوشبختانه طی 34 سال گذشته نیز همواره مراسم تنفیذ رئیس‌جمهوری به عنوان، یک مراسم مطلوب ملی و یک جشن سیاسی دیده و برگزار شده است.

ضمن اینکه در این مراسم، فرصتی برای مقام معظم رهبری ایجاد می‌شود که چشم‌انداز آینده کشور و انتظاراتی که از دولت و رئیس‌جمهوری جدید وجود دارد، مطرح کرده و مورد تأکید قرار دهد. همچنین برای رئیس جمهور منتخب هم این فرصت پدید می‌آید که خط مشی و راهبردهای خود را برای چهارسال آینده اعلام کنند.

حضور مسئولین کشور و خصوصاً رئیس جمهور قبلی در این مراسم را چطور تحلیل می‌کنید؟

حضور مسئولین کشوری و لشکری در مراسم تنفیذ هم یک نوع همدلی و همکاری ملی از سوی عموم مسئولین را به دولت جدید نوید می‌دهد که در نوع خود امری کم‌نظیر و در عین حال مطلوب است. با برگزاری این مراسم عموم مسئولین صراحتاً اعلام می‌کنند که در خدمت مصالح عمومی و منویات رهبری بوده و هرگونه تنش و اختلاف و رقابتی را جهت حل مشکل مردم کنار خواهند گذاشت. به هر حال رئیس‌جمهوری بالاترین مقام حکومتی کشور پس از رهبری بوده و شخص دوم مملکت به حساب می‌آید. از این زاویه هم برگزاری جلسه تنفیذ منشأ برکات بسیار زیادی خواهد بود. البته در این مراسم ظاهراً سنت هم شده است که رئیس جمهور قبلی هم حضور داشته و حکم نوشته شده مکتوب را به رهبری داده و رهبری به رئیس جمهور آتی می‌دهند. این قضیه یک نماد منطقی و عقلانی قانونی و اخلاقی در مناسبات جمهوری اسلامی است. ضمن این که حضور رئیس جمهوری قبلی و منتخب در یک فضای معنوی، برای عموم مردم امری بسیار معنادار و رضایت‌بخش است.

مراسم تنفیذ رئیس‌جمهور منتخب به عنوان نمادی از مردم‌سالاری دینی دارای چه مؤلفه‌هایی است؟

در مردم‌سالاری دینی مهم‌ترین مؤلفه‌ای که وجود دارد رعایت مصالح و فراهم کردن حیات واقعی و شیرین برای مردم است. در مردم‌سالاری دینی هدف سعادت مردم است و این که مسئولین غیر از رضایت مردم هویت‌دیگری ندارند. به همین خاطر هم می‌بینید که در مراسم تنفیذ صرفاً مسؤولان و شخصیت‌های نظامی حضور ندارند، بلکه شخصیت‌های علمی و فرهنگی و اجتماعی نیز در این مراسم شرکت می‌کنند. همه این‌ها نشان می‌دهد که مراسم تنفیذ قبل از هر چیز نمایانگر وحدت عمومی و شخصیت‌های سیاسی با گرایش‌های مختلف است که زیر یک سقف و تحت ولایت یک رهبر الهی به کشور خدمت می‌کنند.

همان‌طور که واقفید بعضاً برداشت‌های متفاوتی در خصوص مراسم تنفیذ میان شخصیت‌های مطرح کشور وجود دارد و از جمله اخیراً شاهد بودیم که یکی از مسئولین گفته بود که آرای مردم صفرهایی هستند که با تنفیذ رهبری ارزش پیدا می‌کنند. شما این قبیل دیدگاه‌ها را چقدر نزدیک به حقیقت می‌دانید؟

بنده با این قبیل تعابیر اصلاً موافق نیستم، به هر حال خود اعتبار نظام منوط به حضور مردم است و پذیرش اصل نظریه سیاسی مردم‌سالاری دینی، منوط به پذیرش واقعی مردم است. مگر من و شما که اسلام را پذیرفتیم کسی ما را مجبور کرده است؟ مردم ما هم با افتخار اسلام را پذیرفتند به تدریج به این بلوغ رسیدیم که لازمه اجرای احکام اسلام روی کار بودن یک حکومت دینی است، در نتیجه جمهوری اسلامی اساسش با مردم شکل گرفته و اساساً مردم آن را شکل داده‌اند و علت حضور پرشور مردم در انتخابات متعدد 30 سال اخیر هم این است که آن‌ها این کشور و نظام سیاسی را از خودشان می‌دانند. من حتی این تعبیر را بسیار درست می‌دانم که برگزاری مراسم تنفیذ جلوه دیگری از حضور خود مردم در حکومت کشور ایران اسلامی است. همان طور که می‌دانید رهبری نظام هم تمام عشق و علاقه و آرمان خود را خدمت به مردم و اعتلای مادی و معنوی کشور می‌دانند. به نظر من رسانه‌هایی چون شما، باید بیشتر این نگاه را از مردم‌سالاری دینی به مردم منتقل کند.

(نقل از هفته‌نامه پنجره، شماره 178)
در مردم‌سالاری دینی مهم‌ترین مؤلفه‌ای که وجود دارد رعایت مصالح و فراهم کردن حیات واقعی و شیرین برای مردم است. در مردم‌سالاری دینی هدف سعادت مردم است و این که مسئولین غیر از رضایت مردم هویت‌دیگری ندارند. به همین خاطر هم می‌بینید که در مراسم تنفیذ صرفاً مسؤولان و شخصیت‌های نظامی حضور ندارند، بلکه شخصیت‌های علمی و فرهنگی و اجتماعی نیز در این مراسم شرکت می‌کنند. همه این‌ها نشان می‌دهد که مراسم تنفیذ قبل از هر چیز نمایانگر وحدت عمومی و شخصیت‌های سیاسی با گرایش‌های مختلف است که زیر یک سقف و تحت ولایت یک رهبر الهی به کشور خدمت می‌کنند.

مراسم تنفیذ و رابطه آن با مردم‌سالاری دینی در گفت‌وگو با علی ذوعلم