نگاهی به انتقادها درباره بازی جواد عزتی در «دودکش»

به گزارش دین آنلاین صدا و سیما امسال هم بسان چند سال گذشته چند سریال و مجموعه تقدیم مردم روزه‌دار کرد که «دودکش» یکی از پربیننده‌ترین این سریال‌ها با هنرمندی جواد عزتی بود.

جواد عزتی که در این سریال نقش روحانی جوان یک محله را به عهده داشت پیش‌تر و بیش‌تر در زمینه طنز ایفای نقش کرده است.

پیداست که بازی کردن هر طنزپردازی در نقش یک روحانی حاشیه‌های فراوانی به خود خواهد دید.

پیش از این پرویز پرستویی و اکبر عبدی هم در این زمینه ایفای نقش کرده‌اند. تفاوت پرویز پرستویی با اکبر عبدی آن است که وی به صورت حرفه‌ای طنز را در خود آن نقش که بازی می‌کند نشان می‌دهد اما اکبر عبدی ابتدا به سراغ طنز می‌ورد و آن‌گاه بعد می‌کوشد که نقش را بازی کند.

جواد عزتی اما در حوژ طنز بیشتر به پرویز پرستویی نزدیک است؛ زیرا هم طنز بازی کرده و هم غیز طنز. حال او در سریال «دودکش» کوشید نقش روحانی جوان محله را بازی کند. بررسی سناریو و کارگردانی این سریال نشان می‌دهد که این سریال از سریال‌های دیگر ماه مبارک بهتر بوده است هرچند نقدهای بسیاری به این سریال نیز از نظر کارشناسان وارد است.

حساسیت بازی در نقش روحانیان از همان روزهای ابتدای ماه مبارک سبب شد برخی از شخصیت‌ها و صاحب نظران در این باره سخن به نقد بگشایند.

گزارشی از انتقادهای مسئولان و کارشناسان روحانی از این سریال در زیر می‌آید:

 

 

1.

شهاب مرادی به نقد صریحی نسبت به سریال‌های تلویزیونی پرداخت و آن را بی‌تأثیر در فرهنگ روزه‌داری دانست. وی عنوان کرد «قرار بر این بوده است که این سریال‌ها مناسبتی باشد و کمک به فرهنگ‌سازی روزه‌داری کند. سال‌های گذشته باز رنگی از فرهنگ عامه معنوی مثل جلسات مذهبی، نماز، سفره افطار و … دیده می‌شد. اما امسال همان‌ها هم رنگ باخته‌اند»

شهاب مرادی ضمن اشاره به بازیگرانی همچون پرویز پرستویی و اکبر عبدی که در برخی فیلم‌ها  لباس روحانیت به تن کرده‌اند، در صورتی که مردم چهره‌های دیگری را از آن‌ها همچون طنز و … به خاطر دارند، با نقدی به برنامه دودکش گفت: «پسرم مرا صدا زده و می‌گوید: بابا بیا ببین بابا اتی نقش آخوند را بازی می‌کند. خب این‌ها کمکی به دینداری نمی‌کند. مردم در ایامی که پذیرش معنویت و اخلاق را بیش از پیش دارند می‌توانند درس‌های زیادی را از این برنامه‌ها دریافت نمایند. در حالی‌که سریال‌های تلویزیونی رقیب جدی فعالیت‌های مساجد شده است.»

این کارشناس مذهبی در پایان از مردم متدین خواست تا انتظاراتشان را درباره سریال‌ها و دیگر برنامه‌ها به سازمان صدا و سیما بگویند و مطمئن باشند که نظراتشان مؤثر خواهد بود.

 

 

2.

صابرنیوز در تحلیل سریال‌های ماه مبارک رمضان در نقد این سریال نوشته است: در این سریال ایفای نقش یک روحانی مسجد توسط جواد عزتی (که قبل تر در فیلم طلا و مس نقش یک طلبه شوخ طبع را داشت) کاراکتری متفاوت بود که اما و اگرهایی داشت. این اما و اگرها البته به علت قواعدی است که در سینما و تلویزیون تعریف می‌شود. قاعده از این قرار است که اگر در فیلمی فردی از صنف خاص یا جریان و گفتمانی خاص نمایش داده شود، (البته اگر موضوع فیلم حول آن صنف و گروه و افراد آن با اخلاقیات و سلایق متفاوت نباشد) افکار و رفتار و گفتار وی ناخودآگاه تعمیم به تمام اعضای آن صنف و جامعه می‌گردد. این قاعده همان طور که پیش‌تر گفته شد، در مواردی صادق نیست. مثلا وقتی سریالی پیرامون نیروی انتظامی ساخته می‌شود و نیروهایی خدوم در کنار برخی افراد خائن به نمایش گذاشته می‌شوند، طبیعی است که (بسته به نحوه پرداخته شدن داستان) جامعه نیروهای پلیس خدوم یا خائن تلقی شوند. اما اگر در فیلمی که یک نیروی پلیس آن هم خائن و مثلاً رشوه‌گیر حضور داشته باشد، این خصلت ناخودآگاه به تمام نیروهای پلیس تعمیم داده می‌شود و چهره نامناسبی از نیروی انتظامی به نمایش در می‌آید.

این موضوع درباره سریال دودکش رخ داده است. اگر موضوع فیلم جامعه طلبه‌ها و روحانیون بود، و در آن طلبه‌ای با ویژگی‌هایی که در این فیلم برای کاراکتر روحانی در نظر گرفته شده بود، وجود داشت، شاید اینگونه به چشم نمی‌آمد و همچنین خصائص این کاراکتر به کل جامعه روحانی تعمیم داده نمی‌شد.

اما در این سریال، این شخصیت روحانی که بیشتر طنزی مضحک را به نمایش می‌گذاشت، به گونه‌ای به کار گرفته شد که نهایتاً قضاوت مخاطب، مسخرگی و لودگی این شخصیت بود. البته نمی‌توان گفت که در جامعه روحانیون و طلاب فردی با این خصائص و ویژگی‌ها وجود خارجی ندارد، اما در جایی که بناست این کاراکتر به گونه‌ای استفاده شود که نماد یک صنف و جریان و گفتمان قرار بگیرد، باید برایند و جلوه‌ای از تمام جامعه روحانی‌ها باشد، نه اینکه این کاراکتر به گونه‌ای پرداخته شود که مسخرگی و لودگی از آن برداشت شود.

این ایراد البته متوجه بازیگر این نقش نیست، چرا که وی توانسته بود در فیلم طلا و مس نقش یک طلبه شوخ‌طبع را ایفا کند، ولی در این سریال نه قرار بود که این شخصیت علناً شوخ باشد و نه نحوه پرداخته شدن شخصیت اجازه شوخ طبع نبودن به وی را می‌داد. در کنار این مسائل البته برخی تکه کلام‌ها که از سوی یکی ازبزرگترین شخصیت‌های حوزوی ایران اسلامی مطرح می‌شود و همچنین فراموش کردن همیشگی تاریخ‌ها و زمان‌ها توسط روحانی فیلم که متأسفانه نوعی بلاهت و ساده‌لوحی از آن برداشت می‌شد (و به علت آنچه پیشتر گفته شد این مسأله فقط در این کاراکتر منحصر نمی‌ماند) و همچنین صدای نازک و بچگانه جواد عزتی، از دیگر نقاط ضعفی بود که باعث خدشه‌ای (انشاءالله ناخواسته) بر جامعه روحانیون می‌شد. موتور سواری این شخصیت نیز البته شاید در شهرستان‌ها برای روحانیون عرف محسوب شود اما در تهران این امر عرف نیست و تکیه روی این موضوع (باز با عنایت به تعمیم‌های ناخودآگاه شخصیت‌هایی که نماد واقع می‌شوند) نوعی بی‌سلیقگی بود.

این موضوعات شاید به گونه‌ای دستاوردهایی را که صحبت کردن‌های شخصیت اصلی فیلم با زبان و تکه کلام‌های خاص خود با خداوند داشت، تحت‌الشعاع قرار بدهد. زیرا وقتی چهره‌ای عادی در کنار چهره‌ای که در ایران نماد اسلام ناب محمدی است (یعنی کاراکتر روحانی) آنگونه مخلصانه با خداوند راز و نیاز کند ولی شخصیت روحانی یا فراموش کند یا خیلی بچگانه و با صدای زیر صحبت کند و … ولو پیام‌های اخلاقی و مثل‌های مفیدی را نیز بیان کند، آن نماد و ان شاخص به گونه‌ای زیر سؤال خواهد رفت. البته نمی‌توان متأسفانه منکر روحانی‌نمایانی شد که در ایران باعث لکه ننگی بر آن لباس مقدس هستند و یا منکر برخی روحانیونی که شخصیتی درخور آن لباس ندارند در حالی که انسان‌های بسیار خوبی هستند، شد اما یقیناً هدف سازندگان این سریال نمایش اینگونه افراد نبوده است. امید می‌رود درباره این موارد از سوی سازندگان فیلم و سریال تأمل بیشتری صورت بگیرد تا با چهره‌های کاریکاتوری (چه در بعد قدیس نمایی و همسان فرشته پنداشتن شخص روحانی و چه در بعد هزل آن) چهره روحانیون مخدوش نگردد.

 

 

3.

حجت الاسلام و المسلمین عبدالنبی نمازی، نماینده ولی فقیه در کاشان، در خطبه‌های امروز نماز عید سعید فطر که در گلزار شهدای دارالسلام این شهرستان برگزار شد، با قدردانی از برنامه‌های ارزشمند صدا و سیمای جمهوری اسلامی در ماه مبارک رمضان اظهار داشت: همه کانال‌های رسانه ملی در این ماه، برنامه‌های بسیار مفید و ارزنده و متنوع معرفت شناسی، اخلاقی، اجتماعی داشت.

وی با درخواست از مسؤولان صدا و سیما برای ادامه این رویه و روال فعالیت‌های هنری و معرفت‌شناسی برای هدایت نسل جوان در تمامی ماه‌های سال، استفاده از لباس مقدس روحانیت در فیلم و سریال‌های رسانه ملی را خطرناک خواند و یاد آور شد: رژیم گذشته با وجود این که مخالف اسلام و روحانیت بود، اما یک بار جرأت نکرد، از لباس مقدس روحانیت به عنوان سوژه در سریال‌ها و فیلم‌ها استفاده کند.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، لباس روحانیت را یادگار پیامبر اکرم(ص) در تاریخ اسلام و تشیع دانست و با اشاره به این که عمامه و عبا، لباس اختصاصی پیامبر بوده است، گفت: عمامه و عبا تاج فرشتگان آسمان‌ها است، هر چند که برخی در این لباس قدر و قداست آن را نمی‌دانند.

نمازی تأکید کرد: نباید هنرپیشه‌ای که از الفاظ سبک و رفتاری که در شأن روحانیت نیست استفاده می‌کند از این لباس استفاده کند.

وی متذکر شد: با وجود اینکه پیش از این نیز در رابطه با برخی از مسائل از جمله حجاب و عفاف و اختلاط زن و مرد نامحرم در صدا و سیما تذکراتی داده شده است اما رعایت نشد.
مجموعه‌ها و سریال‌هایی که ماه مبارک رمضان از صدا و سیما پخش می‌شود همواره مورد توجه کارشناسان و تحلیلگران متفاوت قرار می‌گیرد. این سریال‌ها و مجموعه‌ها به دلیل آنکه مناسبت مشخصی برای پخش دارند و زمان پخش آن‌ها محدود به زمان‌هایی معین است بیننده‌های فرواوان و خاصی دارد.