روحانیان در افغانستان امروز
روحانیان در افغانستان نقش مهمی در سیاست و اجتماع دارند. بیشتر رهبری جنگ ضد اتحاد شوروی سابق و در مواردی جنگ‌های داخلی را این قشر رهبری می‌کردند.
برخی از آنان در حال حاضر نیز یا در پست‌های کلیدی دولت کار می‌کنند و یا هم احزاب و جریان‌های تأثیرگذاری سیاسی را رهبری می‌کنند. حکومت پنج ساله طالبان در افغانستان تقریباً به گونهای کامل توسط طلبه‌های دینی رهبری می‌شد.
افغانستان در حدود چهل هزار روستا و صدها شهر دارد. مسجد مهم‌ترین کانون دینى و ملا امام نخستین رهبر معنوى مردم به حساب می‌آید که بیشترین ارتباط را مردم با آنها دارند. از اذان مولوی مسجد در گوش کودک تا بستن نکاح، خاکسپارى و ختم قرآن کریم همه به دست امام مسجد محل انجام می‌شود.
دولت و کنترل بر روحانیان
بر اساس آمار وزارت حج و اوقاف ۱۲۰ هزار مسجد در افغانستان فعال است که توسط ۲۴۰ هزار روحانی و مؤذن رهبری می‌شود. از این تعداد تنها چهار هزار روحانی از سوی دولت افغانستان تعیین می‌شود و از سوی وزارت حج و اوقاف حقوق می‌گیرند. موضوعات خطبه‌های نماز جمعه در افغانستان بیشتر سیاسی و اجتماعی است.
مولوی عبدالمالک ضیایی، رئیس مساجد وزارت حج و اوقاف می‌گوید که روحانیان در خطبه‌ها و سخنرانی‌های خود دست باز دارند: آزادی بیان در قانون اساسی افغانستان جا گرفته است. به طوری که چپی‌ها، سکولارها و دیگر مردم آزادی بیان دارند، علما نیز آزاد هستند. در بیان، فتوا و صدور احکام‌شان دست باز دارند، و ما نه تنها جلوشان را نمی‌گیریم بلکه اگر کسی دیگر تلاش کند آنها را کنترل کند، ما اجازه نمی‌دهیم.
اما نگرانی وجود دارد که ممکن است برخی امامان مساجد با داشتن درک سطحی از اسلام موجب تشویق مردم به خشونت علیه زنان شوند. در برخی از خطبه‌های نماز جمعه از اشتغال، نحوه پوشش زنان و فعالیت اجتماعی آنها انتقادهای تند می‌شود.
شماری از فعالان جامعه مدنى و مدافعان حقوق زن می‌گویند که خطبه‌ها و توصیه‌های دینی امامان باید برابر با اصول اسلامی و دینی باشد. آنها از بابت ترویج افراط‌گرایی اسلامی نگران‌اند.
احمدشاه از شهروندان افغان که نزدیک به ده سال در کشور امارات متحده عربی زندگی کرده، می‌گوید: در اینجا (امارات) روحانیان بسیار نرم و آرام صحبت می‌کنند و تند سخن نمی‌گویند. از طرف حج و اوقاف برای‌شان برگه‌ای داده می‌شود و از روی همان برگه می‌خوانند.
برخی از امامان مساجد به این باور هستند که آنها با در نظر گرفتن ارزش‌های اسلامی خطبه‌های نماز جمعه را تهیه می‌کنند و نمی‌توانند در برابر بی‌عدالتی سکوت کنند.
مولوی عبدالسلام عابد گفت: ما چند بار از دولت خواستیم که از ارزش‌های اسلامی دفاع کند و ببیند که ارزش‌ها چه می‌گوید و ما یک و نیم میلیون شهید را برای چه دادیم؟ نمی‌شود که حکومت هر کاری خواست بکند و ما خاموش باشیم که مبادا جامعه تحریک شود.
از افراط‌گرایی به میانه‌روی
با این همه دانشگاه الازهر مصر و یک مؤسسه غیردولتی افغانستان به نام «بنیاد اصلاحی قبا» به این باورند که بسیاری از ملاها و خطیب‌های افغانستان نیاز به آموزش‌هاى بیشتر دینى به منظور درک عمیق دین دارند.
این دو نهاد برنامه آموزشی را برای امامان مساجد راه‌اندازی کرده‌اند که به گفته مسؤولان، روحانیان را از افراط‌گرایی به میانه‌روی و اعتدال تشویق کنند.
محمد قاسم حلیمی، رئیس بنیاد قبا می‌گوید: باید از منبرهای مساجد برای ترویج همزیستی مسالمت‌آمیز و اصلاح جامعه استفاده شود. متأسفانه در جامعه ما بیشتر کسانی بر محراب و منبر ایستاده‌اند که لیاقت منبر را ندارند. مسلح به علوم دینی نیستند. مردم را از دین می‌ترسانند. در میان مردم نفاق و اختلاف ایجاد می‌کنند. حالا وقت این نیست که ما مردم را بترسانیم و فقط نام اژدها و عقرب آخرت را بیاوریم. دین اژدها و گژدم نیست.
آقای حلیمی می‌گوید که آنها در نظر دارند تعداد بیشترى از امامان را کمک کنند تا آموزش‌هاى دینى‌شان را در سطح دانش عالمان دینى جهان اسلام تکمیل کنند. به گفته او برخی از علمای ما خود را دعوت‌گر دین می‌دانند اما مردم را از دین متنفر می‌سازند. به اصول و طریقه‌ای که اسلام اجازه می‌دهد، عمل نمی‌کنند. ما می‌خواهیم تغییر ایجاد کنیم.
محمد صبری، سرکنسول مصر در کابل می‌گوید که حدود پنجاه تن از عالمان و استادان دانشگاه الازهر در کابل به سر می‌برند. آنها همزمان با تدریس در مکاتب و مدارس افغانستان، برنامه آموزش روحانیان و خطبا را نیز راه‌اندازی کرده‌اند. ما می‌دانیم که رهبری افغانستان در دست علما است. آنها اساس این مملکت هستند و مردم همیشه از آنها می‌شنوند و پیروی می‌کنند. ما می‌خواهیم که عالم قبل از این که به منبر برود و به مردم پیام دهد، آگاهی کامل از دین داشته باشد. پیام او بنیادگرایی و افراط‌گرایی نباشد، بلکه بر اعتدال و میانه‌روی استوار باشد.
رابطه با پاکستان و ایران
تعدادی از تحلیلگران افغان معتقدند که بخشى از مشکلات کنونى افغانستان ریشه در سال‌هاى گذشته دارد که منبع و مرجع آن آموزش‌هاى دینى در بیرون از افغانستان بوده است.
به باور آنها در سال‌هاى جنگ ضد شوروی، عرب‌ها مدارس بی‌شمار دینى براى کودکان یتیم و افراد بی‌بضاعت افغان ایجاد کردند که بسیار از علمای کنونی افغانستان در این مراکز آموزش دیدند، جایى که از نظر برخى‌ها توسط سازمان‌های اطلاعاتی منطقه اداره می‌شد.
مولوی عبدالمالک ضیایی رئیس مساجد وزارت حج و اوقاف می‌گوید که برخی از ملاهای آموزش‌دیده در ایران و پاکستان از سیاست‌های این کشورها در قبال افغانستان تأثیر پذیرفته‌اند.
در حال حاضر حدود ۹۰۰ مدرسه در افغانستان فعال است که ۲۰۰ هزار طلبه در آنها مشغول به تحصیل هستند. بر اساس آمار وزارت معارف، از این میان ۲۰ هزار دانش‌آموز دختر هستند.
دولت افغانستان تنها برای ۳۶۰۰ امام و خطیب مسجد، ماهانه حدود چهارهزار افغانی (۸۰دلار) حقوق می‌دهد. وزارت حج و اوقاف می‌گوید روحانیان در افغانستان نان و معاش‌شان را از مردم به دست می‌آورند. اما برخی از روحانیان می‌گویند که در وضعیت بد اقتصادی به سر می‌برند.
مولوی عبدالجلال صمدی گفت: علما عایدی ندارند ولی قناعت دارند. حقوق وزارت هم خیلی کم است و به درصد کمی از ما داده می‌شود.
اما در مصر، ترکیه، ایران و بسیاری از کشورهای دیگر اسلامی امامان و خطبای مساجد از سوی دولت حقوق می‌گیرند و همچنین کسب و کاری دیگر نیز دارند.
شیخ نصرالدین محمد شعبان، از استادان دانشگاه الازهر مصر از تجربه کشور خود مى‌گوید: ما دو نوع امام داریم. امام‌های حج و اوقاف که وظیفه آنها تنها حضور در مسجد، امامت و خطبه‌های نماز جمعه است. دوم امام‌هایی که استادان دانشگاه، مکاتب و یا مدرسه‌ها هستند و یا شغل دیگری دارند، اما در کنار آن،امامت هم می‌کنند. در کل هیچ امامی در مصر از مردم پول، غذا و یا امتیازی دریافت نمی‌کند.
در افغانستان برنامه‌هاى جدید براى تکمیل آموزش‌هاى دینى امامان مساجد آغاز شده و قرار است ۲۰ هزار عالم دینى و امامان به کمک امارات متحده عربى آموزش ببینند.
قرار است ده هزار امام جماعت از کابل و ده هزار نفر دیگر از ولایات توسط استادان افغان و خارجی آموزش‌های دینی دریافت کنند. همچنین قرار است برخی از این امامان برای کسب تجارب و آموزش به امارات متحده عربی نیز فرستاده شوند.
منبع: بی بی سی
روحانیان در افغانستان نقش مهمی در سیاست و اجتماع دارند. بیشتر رهبری جنگ ضد اتحاد شوروی سابق و در مواردی جنگ‌های داخلی را این قشر رهبری می‌کردند.
