دائره‌المعارف حدیثی در بحث مهدویت
به گزارش خبرگزاری فارس کتاب «خط امان» با عنوان فرعی «پژوهشی در موعود ادیان» اثر حضرت آیت‌الله امامی کاشانی در دو جلد تالیف شده که جلد اول آن به« دلایل عقلی و فلسفی» و جلد دوم به«گفت و گوها» در زمینه موضوع مهدویت اختصاص یافته است.
موضوع مهدویت از مباحث جدی در میان اندیشمندان اسلامی بوده و هست که طی قرون گذشته همواره پیرامون آن سخن گفته شده و در این میان کتاب های متعددی به قلم محققان و پژوهشگران اسلامی و حتی ادیان دیگر به رشته تحریر در آمده و در هر یک از آنها به بخشی از ابعاد این موضوع پرداخته شده است. یکی از آثار شاخص در این زمینه، کتاب ارزشمند «خط امان»(پژوهشی در موعود ادیان) اثر حضرت آیت‌الله محمد امامی کاشانی است که این کتاب در دو جلد چاپ و منتشر شده است.
جلد اول این کتاب از یک مقدمه و هفت فصل تشکیل شده و در آن مباحثی چون؛ «وجود مصلح جهانی از دیدگاه فطرت»، «ولی عصر، نقطه اعتدال اسمای جلال و جمال در زمین»، «برهان نظام احسن(عنایت) و ضرورت وجود امام معصوم»، «موعود در دلیل استقراء»، «آینده بشریت از دیدگاه فلسفه تاریخ»، «قاعده لطف و ضرورت امام در هر عصر» و «آینده بشریت و ضرورت ظهور مصلح جهانی از دیدگاه ادیان الهی» مورد بحث و بررسی قرار گرفته‌اند.
آیت الله امامی کاشانی در مقدمه‌ای نسبتاً طولانی در کتاب خط امان از غفلت جامعه مسیحی معاصر و دانشمندان آنان و ضعف تفکر مهدویت در میان توده اهل سنت گلایه کرده و پس از بررسی عوامل آن، راهکارهایی را به علمای مسیحی و اهل سنت نشان داده است.
کتاب حاضر به طور کلی پیرامون منجی در ادیان گوناگون بحث می‌کند و مؤلف در خصوص انگیزه خود از نوشتن این کتاب گفته است، طرح این بحث به شیوه علمی و دور از تعصب، به ویژه در عصر حاضر و اوضاع شایع خاص جهانی، نه تنها سود بخش است، بلکه ضرورت نیز دارد؛ زیرا بشریت هم اکنون بر سر دو راهی قرار گرفته که اگر نیک‌خواهان، از هر دین و مذهب و ملیت، در ایفای وظایف انسانی و معنوی و دینی خود کوتاهی ورزند و از تبیین حقایق و تنویر افکار جوانان دریغ کنند و تنها به خود و نجات خود بیندیشند، راه صلاح و خوشبختی یکسره مسدود و راه فساد و تباهی هموار می شود.
همچنین اثبات وجود مصلح و ظهور او بر اساس دلایل عقلی و تشخیص هویت امام موعود بنابر دلایل نقلی. در مقدمه این کتاب آمده‌است: «سخن از مصلح جهانی، منجی نهایی، امام عصر، صاحب‌الزمان و مهدی موعود، سخن از آینده روشن و مرحله کمال و غایت تاریخ بشر است. این موضوع برای شیعیان آن قدر آشناست و چنان در ذهن و ضمیر آنان رسوخ یافته و ریشه گرفته‌است که شاید گمان کنند بحث بیشتر پیرامون آن جز تکرار مکررات نخواهد بود… در پاسخ به این پرسش‌ها اعتقاد جازم مؤلف بر این است که طرح این بحث به شیوه علمی و دور از تعصب، به ویژه در عصر حاضر و اوضاع و شرایط خاص جهانی نه تنها سودبخش است بلکه ضرورت نیز دارد؛ زیرا بشریت هم‌اکنون بر سر یک دوراهی قرار گرفته که اگر نیک‌خواهان، از هر دین و مذهب و ملیت، در ایفای وظایف انسانی و معنوی و دینی خود کوتاهی ورزند و از تبیین حقایق و تنویر افکار جوانان دریغ کنند و تنها به خود و نجات خود بیندیشند، راه صلاح و خوشبختی یکسره مسدود، و راه فساد و تباهی هموار خواهد شد.»
حضرت استاد آیت الله امامی کاشانی در بخشی از کتاب خط امان آورده است:« در شهر فلورانس ایتالیا با پروفسور گیومه از استادان الهیات در دانشگاه آن شهر دیداری داشتم و ایشان به من گفت: «سال ها پیش به تالیف کتابی درباره آخر الزمان پرداختم و هم زمان با آن برای سخنرانی به ایتالیا دعوت شدم، موضوع سخن «آینده بشریت و امکان ارزیابی» آن بود. از وقتی سخن را شروع نمودم، بسیاری از دانشجویان بر این بحث اعتراض داشتند و می گفتند بحث از آینده گرهی از مشکلات موجود نسل جوان نمی گشاید و باید به فکر مسایل و گرفتاری های امروز جوانان باشیم. گویا خداوند نسل جوان را از یاد برده است، این اعتراض ها و شکایات لحظه به لحظه بیشتر می شد، بالاخره سخنرانی را تمام کردم و در نهایت از نوشتن کتاب منصرف شدم، چون دیدم این بحث پاسخگوی نسل جوان نیست.»
در پاسخ ایشان گفتم: «شما باید به ریشه و بنیان این فاجعه بیندیشید و برای آن چاره جویی کنید، زیرا جوانی که به چشم خود شاهد سقوط ارزش‌هاست انسانی است و زندگی خود را منحصرا در محدوده ماده و مادیات می گذراند، دانشگاه ها هیچ باری از دوش او برنخواهند داشت بلکه بر سرگردانی او می افزایند و بندهای سنگین بر دست و پای او می نهند و همراه با عوامل اجتماعی و محیطی، او را هر چه بیشتر از خدا دور می سازند. شما باید به خاستگاه گرفتارها توجه کنید و با کوشش خود ریشه های این مصائب را بخشکانید.»
همچنین به آقای پروفسور گیومه گفتم: «شما آخرالزمان را به روز قیامت تفسیر نموده اید که شاگردان برآشفته و گفته اند دنیای ما را درست کنید و خداوند از نسل امروز غافل شده است. ولی اگر آخرالزمان به حکومت عدل جهانی مسیح علیه السلام تعبیر می شد، موجب آرامش مخاطبان شما بود؛ زیرا انتظار نسل جوان و پر شور این روزگار را امیدوار می نماید که برای جهانی امن و مطوئن تلاش کند؛ ول شما آخرالزمان را به روزگار پس از مرگ تفسیر نموده اید؛ لذا با اعتراض آنان رو برو شده اید.»
استاد گرامی حضرت آیت الله امامی کاشانی می فرمایند: «پس از سخنان من خطاب به پروفسور گیومه، وی در فکر فرو رفت گویا دنیای دیگری به روی او باز شد.» ( ص 32 و 33)
در پایان هر فصل و هر دلیل عقلی، حدیثی در هویت آن حضرت علیه السلام آورده شده تا معلوم گردد که راه عقل و شرع یکی است که به عنوان نمونه می‌توان به حدیث خضر علیه السلام اشاره نموده که در پایان فصل هفتم آورده شده است.
جلد دوم کتاب خط امان به گفت و گوهای حضرت آیت الله امامی کاشانی با متفکران جهان غرب درباره ظهور منجی اختصاص یافته است. در این بخش، آیت الله امامی کاشانی با چهره های شاخص متفکران غرب از جمله پاپ بندیک شانزدهم، ژان گیتون، روژه گارودی، پروفسور پل ریکور، جاثلیق آرام کشیشیان رهبر ارامنه جهان، پدر سانا، پدر مورماتکو، پدر رولان، آقای پی یر روکالو، پدر روحانی میشل لولون، پدر روحانی ونسان هولزر، چهار تن از اساتید دانشگاه سوئیس، پروفسور لامان، عمر امین موتی، دانیلد بولنزی و چند چهره شاخص از متفکران غربی گفت و گوهای مفصلی انجام داد که متن کامل این گفت و گوها در جلد دوم کتاب خط امان آمده است.
به بیان دیگر، جلد دوم این کتاب در چهار فصل و با موضوعاتی همچون موعود در ادیان و گفت و گو با علمای اهل سنت در مورد منجی و ظهور او و نیز حدیث ثقلین در مورد ظهور و بحث با علمای اهل سنت در مورد این حدیث و ظهور تدوین یافته است.
فصل اول جلد دوم کتاب، گفت و گو با متفکران جهان غرب درباره ظهور منجی است. مولف در این فصل، به بحث و گفت وگو با شخصیت های برجسته ای همچون پاپ بندیکت شانزدهم، ژان گیتون، روژه گارودی، پروفسور پل ریکور، پروفسور پیر کودا، جائلیق آرام کشیشان رهبر ارامنه جهان، پدر سامونا، پدر رولان، میشل لولون، پروفسور لامان، اسقف چین اسقف بزرگ کلیسای واشنگتن و برخی از شخصیت های دیگر پرداخته است.
در فصل دوم منجی آخر الزمان در عهدین در دو گفتار با عناوین ظهور ماشیح از دیدگاه یهود و رجعت حضرت عیسی(ع) در متون مقدس مسیحی آمده است. فصل سوم گفت و گو با متفکران جهان اسلام در زمینه ظهور مهدی(عج) در پنج گفتار است و گفتار اول آن به گفت وگو با شیخ الازهر دکتر محمد سید طنطاری، دکتر احمد عمر هاشم رئیس دانشگاه الازهر، دکتر عبد الله بن صالح العبید، شیخ عبد الله البسام از فقهای بزرگ حجاز، دکتر محمد عماره، دکتر حسن الشافعی و دکتر محمد الشرقاوی، دکتر تویجری، دکتر محمد عبده یمانی، علمای زیدیه در یمن و چند تن دیگر اختصاص دارد. گفتار دوم: حدیث ثقلین در گفت و گو با علمای اهل سنت، گفتار سوم: سخنی پیرامون حدیث متواتر در گفت و گو با علمای اهل سنت، گفتار چهارم: جایگاه علمی اهل بیت(ع) در کتب اهل سنت، در این بخش جایگاه علمی امام علی(ع) تا امام حسن عسکری(ع) بر اساس کتب معتبر اهل سنت پرداخته و در مورد همه ائمه به طور تفصیلی از کتب معتبر و راویان و علمای مشهور اهل سنت مواردی را نقل کرده است. گفتار پنجم: راه های دریافت علوم اهل بیت(ع) از قرآن و سنت.
فصل چهارم کتاب نیز قرآن و ظهور مسیح(ع) و مهدی(عج) در راستای گفت و گو با علمای اهل سنت است. نویسنده در قسمتی از مقدمه کتاب چنین آورده است: «امروزه در شرق و غرب عالم، سخن از منجی است و دیدار او امید و آرزوی دیرینه بشر است. در مسافرت های متعددی که به کشورهای مختلف دنیا داشته ام و نیز با مهمانان بسیاری که از اقصی نقاط جهان، از ملل و مذاهب مختلف پذیرایشان بوده ام، همواره موضوع مهدی(عج) و منجی آخرالزمان را مطرح نموده ام و از ایشان کنجکاوانه خواستار توضیح موضع دینی و اعتقادی شان شده ام و همان طور که در فصل های مختلف این کتاب ملاحظه خواهید کرد همه صاحب نظران را در لزوم ظهور منجی آخر الزمان همفکر یافتم. این گفت و گو ها گردآوری و تنظیم گردیده است و اکنون در این جلد در برابر همه جویندگان حقیقت است تا اگر برای کسی شک و تردیدی در فطرت عدالت جوی انسانی باقی مانده باشد، مرتفع گردد. کسانی که با آنها به گفت و گو پرداختم همگی از سرشناس ترین محققان در کشور و مذهب خود و گاه در سطح جهان اند و لذا اظهار نظرشان می تواند انعکاس طبقه متفکر آن ملت و کشور محسوب گردد.»
خاتمه جلد دوم، ضمائمی شامل نامه‌نگاری با اندیشمندان، ترجمه مقاله پرفسور پیرو کودا در مجله بین‌المللی کلام و فرهنگ «کومونیو» پیرامون دیدارش با مؤلف و نکاتی دیگر است.
کتاب خط امان در اصل دائره المعارفی حدیثی است که تمام احادیث وارده در کتب شیعی و سنی را همراه با بررسی سندیت و رجال شناسی آنها گرد آورده است.
در بخش منابع این کتاب هم در جلد اول به 127 کتاب فارسی و عربی، و 8 کتاب لاتینی و نیز در جلد دوم به 36 کتاب فارسی و عربی و 3 کتاب لاتینی به عنوان منابع تحقیق اشاره شده است.
به گزارش خبرگزاری فارس کتاب «خط امان» با عنوان فرعی «پژوهشی در موعود ادیان» اثر حضرت آیت‌الله امامی کاشانی در دو جلد تالیف شده که جلد اول آن به« دلایل عقلی و فلسفی» و جلد دوم به«گفت و گوها» در زمینه موضوع مهدویت اختصاص یافته است.نگاهی به کتاب«خط امان» اثر آیت الله محمد امامی کاشانی
