چرا برگزاری و شرکت در مراسم عزاداری امام حسین حین شیوع کرونا اخلاقاً نارواست؟ ll حسین دباغ

آیا برگزاری و شرکت در مراسم عزاداری امام حسین در ایام محرم حین شیوع کرونا اخلاقاً رواست؟ به باور من تقریباً یقیناً نارواست. استدلال من به سادگی تمام چنین است:

1. برگزاری و شرکت در مراسمی غیر ضروری که جان کثیری از آدمیان را تهدید می‌کند، اخلاقاً نارواست.
2. برگزاری و شرکت در مراسم عزاداری امام حسین، چه به جهت اخلاقی، چه به جهت دینی، ضروری نیست.
3. برگزاری و شرکت در مراسم عزاداری امام حسین، به سبب شیوع کرونا، جان کثیری از آدمیان را تهدید می‌کند.
4. بنابراین، برگزاری و شرکت در مراسم عزاداری امام حسین حین شیوع کرونا اخلاقاً نارواست.

گمان نمی‌کنم مقدمه نخست چندان تشکیک برانگیز باشد. شهود اخلاقی عموم آدمیان چنین حکمی را تأیید می‌کند. اگر با انجام کاری غیر ضروری جان کثیری از آدمیان به خطر افتد، وظیفه اخلاقی ماست که از انجام آن عمل اجتناب کنیم. تقریباً تمام تئوری‌های مطرح اخلاقی این مقدمه را صادق می‌دانند. پیامدگرایی اخلاقی از آنجا که به نتیجه افعال نظر می‌کند به شکل روشنی حامی چنین حکمی است. وظیفه گرایی اخلاقی عدم اضرار به غیر را از وظایف اولیه آدمیان به شمار می‌آورد. قراردادگرایی اخلاقی قراردادی که به شکل غیر ضروری جان آدمیان را به خطر می‌اندازد روا نمی‌داند. و فضیلت گرایی اخلاقی حفظ جان آدمیان را از فضایل اخلاقی به حساب می‌آورد.

اما مقدمه دوم، شاید از نگاه برخی شیعیان، قدری مسئله برانگیز باشد. تصور می‌کنم استدلال “اخلاقی” له این ادعا که برگزاری و شرکت در مراسم عزاداری امام حسین ضروری نیست چندان مشکل نباشد. آیا شیعیانی که معتقد به عزاداری امام حسین هستند وظیفه اخلاقی دارند که حتماً در هر شرایطی در این مراسم شرکت کنند و آن را برگزار کنند؟ به نظر چنین نمی‌آید. شاید بتوان استدلال کرد که برگزاری و شرکت در چنین مراسمی، اگر روحیه عدالت پروری را در آدمیان تقویت کند، اخلاقاً مطلوب است اما از چنین استدلالی ضرورت اخلاقی بدست نمی‌آید. اما آیا برگزاری و شرکت در مراسم عزاداری امام حسین ضرورت “دینی” دارد؟ به هیچ عنوان. در لسان دینی، اگر برگزاری و شرکت در این مراسم ضرورت دینی داشته باشد یعنی انجام ندادن آن گناه و حرام است. این در حالیست که شاید نتوان در هیچ یک از متون معتبر دینی چنین گناه و حرمتی را به عنوان نمونه پیدا کرد.

اما مقدمه سوم که مقدمه‌ای تجربی است به گمانم چندان مشکل برانگیز نیست. شیوع ویروس کرونا حضور در هر اجتماعی را پر خطر می‌کند. طبیعی است که برگزاری و مراسم عزاداری امام حسین که عموماً پرشور برگزار می‌شود خطرات جانی زیادی به بار می‌آورد. اما اگر اشکال شود که می‌توان با احتیاط و فاصله گذاری اجتماعی چنین مراسمی را برگزار کرد، در پاسخ می‌توان گفت، بلی می‌توان چنین مراسم پر خطری را با احتیاط برگزار و در آن شرکت کرد اگر ضرورتی در کار باشد. اما همانطور که در بالا آمد برگزاری و شرکت در مراسم عزاداری امام حسین ضرورت دینی و اخلاقی ندارد. این بدان معناست که حتی برگزاری و شرکت در مراسم عزاداری با فاصله گذاری اجتماعی نیز می‌تواند اخلاقاً ناروا باشد چرا که شرکت و برگزاری در این مراسم ضرورت ندارد و احتمال خطر همچنان وجود دارد.

اگر مقدمات بالا درست باشد که به باور من چنین است آنگاه نتیجه استدلال تضمین می‌کند که برگزاری و شرکت در مراسم عزاداری امام حسین حین شیوع کرونا اخلاقاً نارواست. برگزار نکردن و شرکت نکردن در مراسمی که نه ضرورت اخلاقی دارد و نه ضرورت دینی دارد، بل خطر آفرین است، رجحان عقلانی دارد.

حافظ این حال عجب با که توان گفت که ما                         بلبلانیم که در موسم گل خاموشیم