حجت‌الاسلام انصاریان تشریح کرد: دیدگاه اهل بیت (ع) درباره حسن و قبح عقلی

سومین روز سخنرانی حجت‌الاسلام انصاریان روز یکشنبه ۲ شهریورماه به صورت مجازی برگزار شد که متن سخنان وی از نظر می‌گذرد؛

مطلبی هست که برای همه مردم تاریخ یقینی بوده و برای همه مردم این روزگار هم یقینی است، چون درک آن فطری است؛ یعنی اگر مردم را به این دو مسئله هدایت نمی‌کردند، کلی هر دو مسئله را می‌فهمیدند. آن دو مسئله این است که اموری ذاتاً خوب است و اموری ذاتاً بد است. شیعه یک سخن زیبایی دارد؛ اینکه خوب، خوب بودنش به خاطر این نیست که پروردگار فرموده خوب است. بد، بدی‌اش برای این نیست که پرردگار فرموده است بد است. آن‌هایی که این عقیده را دارند، خیلی مواقع به بن‌بست می‌رسند.

فرض کنید اگر خدا گفته بود ظلم خوب است، خوب بود، اگر گفته بود ظلم بد است، بد بود؛ ولی در مکتب ائمه (ع)، حسن و قبح عقلی است؛ یعنی خدا به انسان درکی داده است که خوب بودن خوبی را درک می‌کند. خوب ذاتاً خوب است، نه اینکه چون خدا گفته، آن چیز خوب باشد. خونریزی به ناحق ذاتاً بد است، خوردن مال مردم ذاتاً بد است، نه اینکه چون خدا فرموده مال مردم را نخور، بد شده است. خدا امر دارد به انجام حسن‌های عقلی و نهی دارد از قبیح عقلی. این کلی مطلب در آیین الهی است.

بعد بیان می‌کند اگر در قرآن در سروه حج می‌فرماید «وافعلو الخیر»، خودش خیر را بیان می‌کند که چه چیزهایی خیر است. عبادت خدا خیر است، چون یک معدنی است که در آن گنج‌های فراوانی قرار دارد، مثل نماز که یک گنج است. این گنج، سود هم دارد. در سوره مبارکه روم می‌فرماید: «ان الصلوه تنهی عن الفحشا و المنکر». اگر نمازت نماز باشد، خود این نماز، این انرژی را دارد. این نیرو را دارد که تو را از فحشا و منکرات، گناهان پنهان، گناهان ظاهر، مالی، بدنی و حقوقی باز می‌دارد و این درست است.

من می‌خواهم یک نماز صحیحی بخوانم، آرزو هم دارم که پروردگار نماز مرا قبول بکند. وقتی من به چنین نمازی رو بیاورم، تمام آنچه نماز را باطل می‌کند، ارزش نماز را کم می‌کند، پس می‌زنم. این می‌شود «تنهی عن الفحشا و المنکر». تقوا از نماز در وجود من طلوع می‌کند. هرچه را خدا فرموده است انجام نده، من انجام نمی‌دهم. هرچه را هم فرموده انجام بده، خود نماز این قدرت را به من می‌دهد که انجام بدهم. مثلاً چون من می‌خواهم نماز واقعی بخوانم، باید حلال بخوانم. نماز دارد به من برای کسب حلال قدرت می‌دهد. نماز به من قدرت می‌دهد حسود و بخیل و ریاکار نباشم.

وقتی در قرآن می‌فرماید «وافعلوا الخیر»، خیر حُسن ذاتی دارد. بعد هم توضیح می‌دهد این خیر چیست. در خیلی از آیات قرآن می‌توانیم خیر را ببینیم. یکی در سوره مبارکه بقره، آیه ۱۷۷ است که پانزده مسئله در این آیه مطرح شده است. صاحب المیزان یک وقتی در ذیل همین آیه فرموده‌اند که خداوند اسلام کامل را در این آیه بیان کرده است. اسلام ترکیبی از عقاید درست، اخلاق درست و عمل درست است که هر سه در آیه بیان شده است.

شر هم قبح ذاتی دارد، یعنی ریشه‌ای شر است و ضرر دارد. پروردگار عالم با کلمه اجتناب، شرها را بیان کرده است. ریشه اجتناب «ج ن ب» است؛ یعنی کنار بمانید، یعنی شما یک طرف باشید، شر یک طرف تا شر به شما دسترسی پیدا نکند؛ یعنی آن‌قدر فاصله شما با شر زیاد باشد که شر هر چه می‌دود، به شما نرسد.