«کریم مجتهدی»؛ ایستاده در مرزِ میانِ فلسفه غرب و شرق

حسن بُلخاری قِهی رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در گفت‌وگو با ما در حال و هوای زادروز کریم مجتهدی، با یادآوری این موضوع که انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، ۲۹ شهریور ۱۳۹۶، آیین بزرگداشت این استاد فلسفه را برگزار کرد، به نکته‌ای منحصربه‌فرد درباره او اشاره کرد و گفت: در فلسفه معاصر، دکتر کریم مجتهدی، در مرزِ میانِ فلسفه غرب و شرق ایستاده است.

چون در میان فلاسفه معاصر، هستند کسانی‌که یا به‌طور کامل در فلسفه غرب کار کرده‌اند و یا آنکه تمام عمر علمی‌شان در مطالعه فلسفه اسلامی گذشته است.

اما کمتر کسی را می‌توان سراغ گرفت که هم اِشرافِ کاملی بر فلسفه غرب از کانت و دکارت و لایب نیتس تا هگل و هایدگر و لوتر و نیچه داشته باشند و درباره‌شان نوشته باشند و جهان فلسفی‌شان را نمایانده باشند و هم درباره جریان‌های فکری و فلسفی حاکم بر ایرانیان و جهان اسلام کار کرده باشند و درباره ابن‌سینا و سهروردی و ملاصدرا اطلاعِ تام‌وتمام داشته باشند، و او واجد این ویژگی هست.

او ادامه داد: این خصیصه شاید محصول مؤانست با هانری کُربَن، اندیشمند و شرق‌شناس فرانسوی باشد، چنان‌که در پایان‌نامه دکتری، دو رساله از افضل‌الدین کاشانی را به زبان فرانسه ترجمه کرده و در یک شرح تفصیلی، به مقایسه افکار نوافلاطونیان متأخر با سنت‌های اسلامی پرداخت.

این ویژگیِ خاص، سبب شده تا بتوانیم او را چهره ممتاز گفت‌وگو میانِ فلسفه غرب و شرق بدانیم. در مباحثات دوسویه‌ای که با افتخار با ایشان داشتم، به اوج دانش و عمق دیدگاه او درباره ابن‌سینا و شیخ اشراق و علاقه به این دو شخصیت رسیدم که بسیار بکر است و اگر مکتوب شود، به ژرفای فلسفی ایران کمک می‌کند.

این استاد فلسفه و هنر اسلامی اضافه کرد: او تعلق و عشق شدید به کنکاش‌های فلسفی و نظری دارد و نه متفلسف، که فیلسوف به معنای واقعی کلمه است. چون فلسفه، به‌معنای عشق به دانایی است و فیلسوف، عاشق دانایی، و او چنین است.

وی در پایان افزود: این‌را کسانی‌که شاگردی‌اش را کرده‌اند تصدیق می‌کنند که چه‌قدر خالصانه رفتار می‌کند و این شیفتگی نسبت به دانستن در وجود او موج می‌زند و وقتی با این رویکرد، دست به قلم می‌برد و می‌نویسد، هم در نهایت ژرفناکی است و هم آنکه این عشق را به خواننده نیز منتقل می‌کند. من این مهم را مهم‌ترین میراث علمی و عملی دکتر کریم مجتهدی برای فلاسفه جوان می‌دانم.

کریم مجتهدی، زاده دهم شهریور ۱۳۰۹، دکترای خود در رشته فلسفه را از دانشگاه سوربن فرانسه کسب کرده و چهل سال استاد فلسفه دانشگاه تهران بود. او هم‌اکنون در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی فعالیت دارد.

ازجمله آثار او می‌توان به فلسفه نقادی کانت، فلسفه در قرون وسطی، دکارت و فلسفه او، پدیدارشناسی روح بر حسب نظر هگل، افکار کانت، فلسفه در آلمان، مدارس و دانشگاه‌های اسلامی و غربی در قرون وسطی، افکار هگل، لایب نیتس و مفسران فلسفه او، سهروردی و افکار او (تأملی در منابع فلسفه اشراق)، افلاطونیان متأخر (از ادریوس تا ویکتور کوزن) اشاره کرد. آخرین کتاب او با عنوان مغولان و سرنوشت فرهنگی ایران منتشر شده است.