اسلام‌هراسی در غرب؛ حربه آزادی بیان و چندپاره کردن جامعه
رفتارهای اسلام‌هراسانه سوزاندن و پاره کردن قرآن و بازچاپ کاریکاتور پیامبر اسلام، که در طول هفته گذشته در سوئد، دانمارک و فرانسه رخ داد، سوء استفاده از آزادی بیان بود.
توهین به مقدسات اسلامی به بهانه مبارزه با تروریسم و افراط‌گرایی در کشورهای اروپایی و آمریکا رشد چشم‌گیری داشته و هر از چندگاهی فرد یا افرادی به بهانه آزادی بیان اقدام به رفتارهایی می‌کنند که باعث ناراحتی و خشم مسلمانان در جهان می‌شود.
کلمه اسلام‌هراسی (Islamophobia) پس از حملات ۱۱ سپتامبر در بحث‌های ایدئولوژیک به اصطلاح مشهوری تبدیل شد. به طور کلی در تعریف اسلام‌هراسی می‌توان گفت که به معنای ترس، نفرت یا تعصب نسبت به دین اسلام یا مسلمانان است.
توهین به پیامبر اسلام (ص) از طریق کشیدن کاریکاتور و ساخت فیلم، بی‌حرمتی نسبت به قرآن از طریق سوزاندن یا پاره کردن آن، صدمه زدن به قبرستان‌های مسلمانان و مساجد، حمله لفظی و فیزیکی نسبت افرادی که ظاهر اسلامی دارند مانند زنان محجبه و نسبت دادن صفاتی مانند تروریست و متجاوز به مسلمانان که گاهی از سوی سیاستمداران و افراد مشهور اظهار می‌شود از جمله رفتارهایی هستند که در زمره رفتارهای اسلام‌هراسانه تعریف می‌شوند.
با رشد شبکه‌های اجتماعی این رفتارها شدت و گسترش بیشتری پیدا کرده و در نتیجه این شبکه‌ها فرصتی برای افراد اسلام‌ستیز به وجود آورده‌اند که متون و تصاویر توهین‌آمیز را با سرعت بیشتری منتقل کنند.
توهین‌هایی که تازگی ندارد
در سال‌های اخیر و با به روی کارآمدن دولت‌های پوپولیست و راست‌گرای افراطی در کشورهای اروپایی و آمریکا موج جدیدی از اسلام‌هراسی و بیگانه‌هراسی به راه افتاده است که می‌توان شروع آن را از آمریکا و به قدرت رسیدن رئیس‌جمهوری دانست که یکی از اولین اقداماتش ممنوعیت ورود اتباع چند کشور با اکثریت جمعیت مسلمان بود.
اما اقدامات و رفتارهای اسلام‌ستیزانه از گستره قابل توجهی برخوردار است. یکی از جدیدترین این موارد اقدام به قرآن‌سوزی در سوئد بود که با واکنش‌های گسترده‌ای از سوی مسلمانان در اروپا و سایر نقاط جهان روبه‌رو شد.
این اقدام نخستین‌بار نیست که رخ می‌دهد. اولین بار و در سال ۲۰۱۰ بود که‌تری جونز کشیش یک کلیسای کوچک در فلوریدا اعلام کرد که قصد سوزاندن سه هزار نسخه از قرآن را به یاد کشته‌شدگان حوادث ۱۱ سپتامبر دارد.
اقدامی که در نهایت با دخالت پلیس انجام نشد اما واکنش گسترده‌ای برای محکومیت این اقدام را در پی داشت.
در ۲۹ آوریل ۲۰۱۹ (۹ اردیبهشت ۱۳۹۸) راسموس پالودن (Rasmus Paludan) سیاستمدار راست افراطی دانمارکی در چند مرحله اقدام به سوزاندن نسخه‌هایی از قرآن کرد، وی قصد داشت این کار را دوباره هفته قبل در سوئد به انجام برساند که از ورودش به این کشور جلوگیری شد و چند فرد راست‌گرای دانمارکی در سوئد این خطا و اقدام ضد دینی را مرتکب شدند.
توهین به پیامبر اسلام (ص) از جمله مسائلی است که از سوی افراد اسلام‌هراس و به شیوه‌های گوناگون صورت می‌گیرد. کشیدن کاریکاتورهای موهن علیه پیامبر اسلام در سال ۲۰۰۵ و انتشار آنها در یک نشریه دانمارکی باعث خشم مسلمانان جهان شد.
روزنامه دانمارکی یولاندز-پستن (Jyllands-Posten) ۱۲ کاریکاتور با موضوع اسلام منتشر کرد که در تعدادی از آنها پیامبر اسلام (ص) به تصویر کشیده شده بود. این کاریکاتورها در نشریات کشورهای فرانسه، اسپانیا، ایتالیا، آلمان، نروژ، هلند، سوئیس، لهستان و جمهوری چک چاپ شد.
در سال ۲۰۰۸ پس از آنکه پلیس سه نفر را به اتهام توطئه برای قتل طراح کاریکاتورها دستگیر کرد چندین نشریه دانمارکی اقدام به چاپ مجدد این کاریکاتورها کردند. افزون بر دانمارک، نشریات در کشورهای سوئد، اسپانیا و هلند ضمن گزارش دستگیری مظنونین، کاریکاتورها را منتشر کردند.
در ۱۴ ژانویه ۲۰۱۵ (۱۷ دی‌ماه ۱۳۹۳) و یک هفته پس از اینکه دو عضو گروه تروریستی داعش در واکنش به چاپ کاریکاتوری از ابوبکر البغدادی رهبر این گروه به دفتر نشریه طنز شارلی اِبدو (Charlie Hebdo) حمله و تعدادی از کارکنان این مجله را کشتند، مسئولان این نشریه در اقدامی تحریک‌آمیز اقدام به چاپ کاریکاتوری از پیامبر اسلام (ص) بر جلد نشریه کردند.
اقدامی که با واکنش شدید مسلمانان سراسر جهان روبه‌رو شد. البته این موارد جدا از ساخت فیلم‌هایی مانند بی‌گناهی مسلمانان (Innocence of Muslims) در سال ۲۰۱۲ و موارد مشابه دیگر از جمله رمان آیات شیطانی نوشته سلمان رشدی است.
توهین‌های آگاهانه به دلیل ناآگاهی
با وجود آگاهی دولتمردان کشورهای مختلف از حساسیت موضوع دین و توهین به مقدسات اسلامی در بین مسلمانان، اقداماتی مانند قرآن سوزی و توهین به پیامبر اسلام به عناوین گوناگون با سکوت مواجه می‌شود. سکوتی که به بهانه حفظ آزادی بیان در این کشورها باعث شده که این رفتارهای نفرت‌انگیز همچنان ادامه داشته باشند.
یکی از این موارد را می‌توان در اظهارنظر رئیس‌جمهور فرانسه در مراسمی برای گرامی داشت تاریخ دموکراسی فرانسه دید. مکرون در این مراسم که جمعه گذشته (۱۴ شهریورماه) برگزار شد، بار دیگر از اقدام گستاخانه نشریه «شارلی‌ابدو» در بازنشر تصاویر موهن به پیامبر اکرم (ص) دفاع کرد.
رئیس‌جمهور فرانسه گفت: شما نمی‌توانید یک بخش از فرانسه را انتخاب کنید. وقتی فرانسه را انتخاب می‌کنید. جمهوری فرانسه اجازه ماجراجویی‌های تبعیض‌آمیز را نخواهد داد.
آزادی در فرانسه، آزادی برای اعتقاد داشتن یا نداشتن را هم شامل می‌شود، اما این را نمی‌توان از آزادی‌ای که حق کفرگویی را هم شامل می‌شود جدا کرد.
حفاظت از مقدسات دینی در کشورهای غربی با عنوان قانون کفرگویی یا قانون ممنوعیت توهین به مقدسات، تعریف شده و براساس آن آزادی بیان در خصوص توهین به مقدسات، شخصیت‌های مذهبی، مفاهیم، آداب و باورهای مذهبی را محدود می‌کند. با این همه قوانین در این موارد ناواضح و گاه متناقض است و در بسیاری از موارد حتی قانونی در این زمینه وجود ندارد.
برخی کشورهای اروپایی به طور کامل قوانین مرتبط با توهین به مقدسات دینی (از جمله اسلام) را ملغی کرده‌اند. برای مثال بریتانیا در سال ۲۰۰۸ به طور کامل این قوانین را لغو کرد و مجازاتی برای این کار اساساً وجود ندارد.
مجازات کفرگویی در هلند تا نوامبر ۲۰۱۲ طبق ماده ۱۴۷ قانون مجازات هلند (تا ۳ ماه زندان یا ۳۸۰۰ یورو جریمه) در نظر گرفته شده بود. اما در نوامبر ۲۰۱۲، مجلس قانون‌گذاری هلند قانون کفرگویی را ملغی کرد.
تا سال ۲۰۰۸ دادگاه‌های بریتانیا در موارد استثنایی افراد را به جرم توهین به مقدسات با مجازات‌هایی محکوم می‌کردند اما در این سال، انگلیس و ولز قانون کفرگویی خود را لغو کردند.
به دنبال انگلستان و ولز، در ۲۴ آوریل ۲۰۲۰ (۴ اردیبهشت ۱۳۹۹)، دولت اسکاتلند لایحه جدیدی را منتشر کرد که در آن با ادعای اصلاح قوانین مربوط به جرائم ناشی از نفرت برای محافظت بهتر در برابر نژاد، جنس، سن و تبعیض مذهبی، قوانین گذشته در مورد مجازات کفرگویی و توهین به مقدسات را تغییر داد.
البته چند کشور اروپایی مانند آلمان، لهستان و اسپانیا و کشورهایی مانند برزیل و روسیه همچنان قوانین خود را در مورد توهین به مقدسات حفظ کرده‌اند. با این همه برخی دیگر از کشورها مانند آمریکا و کشورهای شرق اروپا اساساً فاقد قانونی در این موارد هستند و توهین به مقدسات را تحت عنوان جرائم از روی نفرت تعریف کرده‌اند. اما وضعیت در کشورهایی مانند فرانسه، کانادا، نروژ و سوئد به طور کلی تفاوت دارد و توهین به مقدسات دینی به بهانه حفاظت از آزادی بیان مجاز شمرده شده است.
با این همه به نظر می‌رسد که با توجه به شرایط موجود توهین به مقدسات اسلامی در کشورهای مختلف از سوی افرادی در ظاهر مدافع آزادی عقاید و در باطن با اهداف اسلام‌ستیزانه و با دستاویز قراردادن قانون آزادی بیان ادامه داشته باشد. اسلام‌ستیزی که در نهایت به ضرر همین جوامع بوده و به چندپاره کردن مردم منجر خواهد شد.
