نمازی تردیدآمیز

آمنه ودود پیش نماز است. او به یکباره از میان جمع نیامده و به امامت نایستاده است. از نبود مردها نیست که او اینک به امامت ایستاده. وی سالهاست که تحقیق در متون دینی می‌کند و اینک به این باور رسیده که بر امامتِ بانوان هم خرده‌ای روا نیست. او 68 ساله است[1]. از آفریقایی‌های ساکن در امریکاست. کرسی تدریس در دانشگاه دارد. سابقاً بر دیانت مسیحی پروتستان بوده و او را مِری تِسلی نام می‌بردند. او اما به دانشگاه رفته و به اسلام علاقمند شده و به دین اسلام گرویده است. از آن پس او را آمنه ودود می‌نامند.

وی علاقه‌مند به دنبال کردن ماجرای زن در اسلام شده. به این نتیجه رسیده که در جوامع اسلامی، برداشتهای مرد سالارانه را به نام اسلام عرضه کرده‌اند. گفته که ذات اسلام به برابری زن و مرد حکم کرده؛ اما نظام مرد سالار تاب تحمل آن را نداشته و تفسیری ناروا از پیام اسلام عرضه کرده است.

ودود می‌گوید که جنبه‌های تاریخی اسلام را می‌باید وا نهاد و رویکردهای ذاتی و عام قرآن را برکشید و آن را به میان آورد. وی می‌گوید که قرآن در زمینه و زمانه‌ای نازل شده که جامعه عربستان در جاهلیت محض دست و پا می‌زده است. به گونه‌ای که دخترکان خود را زنده به گور می‌کرده و زن را جایگاهی نبوده است. در آن جامعه به هر میزان هم که قرآن به برابری حکم دهد، مردمان آن را باور نداشتند و مقبول نمی‌دانستند. لذا تفاسیری مردگرایانه از قرآن شده و چهره حقیقی آن را پوشانده است. ودود با تأملی در آیات قرآنی حتی به این نتیجه رسید که حکومت و صدارت هم بر زنان جایز است، چه رسد به قضاوت و امامت جماعت.

او در این تصویر، به امامت ایستاده. مأمومین هم گویی اقتدا بر او را باور ندارند. به دیده تعجب در وی می‌نگرند. دخترکی که در پشت سر نشسته گویی در بُهت و حیرت است. دو مرد میانسال به آمنه خیره‌اند. گویا با خود می‌اندیشند که تا به حال چرا به برابری زن و مرد حکم نکرده‌اند؟ با خود می گویند پیش نماز، زن اگر باشد تقرّبی حاصل نمی‌شود؟ شاید هم با خود کلنجار می‌روند. اگر عُلقه های سنتی‌شان افزون باشد شاید نماز خود اعاده کنند. شاید هم روزی به افتخار از این نمازِ خود یاد کنند.

آینده جهان اسلام می‌تواند احوالات وجودی آنها را رقم زنَد. اگر این رویکرد امری فراگیر شود و آنها از اولین برگزار کنندگان صلاه به امامت زنان باشند، به نیکی از این روز یاد می‌کنند. اما اگر این نگرش بال و پری نگیرد و مُهر تأییدی بر آن زده نشود، شاید آنها هم در صدد قضای این نماز برآیند. آینده جهان اسلام می‌تواند آرامش و یا اضطراب مسلمانان را هم رقم زنَد.

[1] او متولد 1953 است.