ایازی: اجازه بدهیم زنان حجاب را آزادانه انتخاب کنند / مرتضوی: جهل به حکم حجاب پذیرفته نیست. قسمت پایانی

حجت‌الاسلام والمسلمین سیدضیاء مرتضوی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، در چهارمین جلسه مناظره «مسئولیت دولت اسلامی در حجاب با دو رویکرد فقهی» در مؤسسه مفتاح کرامت، گفت: اختلاف ما با آقای ایازی (طرف دیگر مناظره) در یک جمله است؛ ایشان معتقد است که اسلام ظرافت به خرج داده و دست دولت را در اموری مانند حجاب بازنگذاشته تا زنان را ملزم به داشتن پوشش اسلامی کند.

وی ضمن مخالفت با دیدگاه ایازی در این مورد که دولت می‌تواند و وظیفه دارد تا کار فرهنگی و تبلیغی انجام دهد، ولی حق اجبار ندارد، افزود: بنده با ایشان اختلاف نظر طلبگی و فقهی دارم.

معتقدم در عین اینکه فرهنگ‌سازی وظیفه مهم برای آحاد جامعه از جمله دولت در حوزه‌های مختلف اجتماعی، دینی و اعتقادی است، بلکه حق ورود عملی و الزام به احکام شرعی دارد که جنبه اجتماعی دارد و از حریم خصوصی بیرون است.

مرتضوی اضافه کرد: این حق داشتن لزوماً به معنای ورود مستقیم نیست، بلکه دولت باید از سوی کارشناسان فن بررسی کند که چه سیاست‌هایی را باید اعمال کند.

کجا باید ورود مستقیم و در کجا ورود غیرمستقیم داشته باشد و برخی هم که نمی‌خواهند تن به امور اسلامی بدهند، جلوی آنان را بگیرد.

من بر این نکته تأکید ندارم که دولت باید حتماً با زنان بدحجاب برخورد کند، زیرا گاهی نتیجه عکس می‌دهد، ولی این حق را دارد.

استناد ناقص به سخنان علامه طباطبایی
وی تأکید کرد: بنده می‌گویم دولت اسلامی این حق و اختیار را دارد، ولی جناب ایشان معتقد است که جلوی دولت اسلامی گرفته شود؛ همچنین آقای ایازی، به علامه طباطبایی نسبت داده‌اند که علامه هم معتقد است که معروف چیزی است که عقلا هم آن را معروف و یا منکر بدانند و با ذوق اجتماعی آن را درک کنند.

معروف و منکر صرفاً شرعی نیست؛ چون وصف معروف و منکر در آیات متعدد از جمله در مسائل زناشویی و خانوادگی به کار رفته، علامه معنای کلی به صورت مشترک معنوی در ذهن داشته و مصادیق مختلفی را ذکر کرده و موردی را که استاد ایازی به علامه نسبت داده، مربوط به مسائل خانواده است و نه شمول امور اجتماعی.

مرتضوی تصریح کرد: علامه در برخی موارد تصریح کرده که معروف شامل احکام و شرایع هم می‌شود؛ در سوره بقره همچنین در بحث نفقه کودکان آورده است که نفقه آنان را به شکلی که عرف می‌پسندد بدهید.

درباره زنان بیوه فرموده که زنان در امور خودشان بعد از فوت شوهرشان آزاد هستند و کسی نمی‌تواند مانع ازدواج آنان شود؛ این حق شناخته شده شرعی بعد از عده وفات است. علامه معتقد است که از دعوت به سمت دین گرفته تا جهاد و مبارزه و همه شئون دینی و زندگی، جزء معروف و منکر هستند.

استاد حوزه علمیه اظهار کرد: علامه معنای معروف و منکر را در آیات قرآن محدود نگرفته است و جناب ایازی تنها به بخش ابتدایی سخنان علامه استناد کرده است؛ همچنین ایشان بین فرهنگسازی و علم به معروف خلط کرده است و عدم علم را نافی امربه معروف می‌دانند.

در حالی که براساس قانون، اگر مطلبی در مطبوعات رسمی کشور منتشر شد، به منزله دانستن عموم تلقی شده و فرد نمی‌تواند به اعتبار اینکه علم نداشته از مجازات آن فرار کند و کسی نمی‌تواند مدعی جهل شود، مگر کسی که در جایی زندگی کند که هیچ رسانه‌ای نیست. لذا نباید میان فرهنگسازی و علم به منکر و معروف خلط کنیم.

تأکید قرآن بر رعایت حجاب از سوی مؤمنان و نه مسلمین

در ادامه، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی ایازی، استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: دین وقتی در یک جامعه مفید است که زمینه‌های تحقق آن فراهم شود؛ یعنی احکامی وضع می‌شوند که اجرا شوند، لذا فلسفه حکومت پیاده کردن دین است و اگر در جامعه این اعتقادات ایجاد نشود، الزامات برخلاف اهداف دین خواهد بود.

طبعاً روح حجاب تظاهر به پوشیدن نیست، بلکه حقیقت آن مهم است؛ اگر واقعاً می‌خواهیم حجاب تحقق یابد، خوب پوشیدن است و وقتی خوب پوشیدن تحقق می‌یابد که در آن اعتقاد و ایمان باشد.

ایازی افزود: اصل بر این است که دولت‌ها دخالت نکنند، مگر در ضرورت. به همین دلیل، در طول زمان تلاش شده تا دخالت‌های دولت غیرمستقیم باشد و کم شود، حتی در اموری که حیات دولت به آن وابسته است.

اگر صحبت از جرم‌انگاری بشود، وقتی می‌تواند عملی شود که اکثریت بپذیرند. مقوله حجاب با احکام اجتماعی دیگر فرق دارد؛ دین در حوزه فردی، تلاش کرده تا فرد با درک و فهم احکام را ملتزم شود و اگر نشد، اجبار نکرده، اما در زمینه اجتماعی مانند دزدی، ربا، زنا و … فرد چه ملتزم باشد و چه نباشد، باید آن را اجرا کند و جهل او تأثیری ندارد.

وی افزود: عالمان و فقها از عهد نخستین، میان قرآن و حدیث تفاوت گذاشته‌اند و آن قیود است؛ حدیث چون نقل به معناست، دقت قرآن را ندارد؛ قرآن فرموده که «قل للمؤمنین و المؤمنات…» یعنی به مؤمنان و مؤمنات بگو؛ یعنی اول باید ایمان بیاورند و بعد حجاب را رعایت کنند و نفرموده «قل للمسلمین و …».

استاد حوزه و دانشگاه اضافه کرد: اینکه گفته شود ترک حجاب مبغوض مولاست، سخن بنده این است که مبغوض بودن و نبودن منوط به ایمان فرد است و اگر فرد، ایمان ندارد، مبغوضیت مفروض نمی‌شود؛ افراد زیادی اهل خمس و زکات هستند، ولی التزامی به حجاب ندارند که قبل و بعد از انقلاب هم بوده است.

آنان به دلایلی به حجاب پایبند نمی‌شوند، لذا اینکه بگوییم مبغوض مولا و خلاف است و خلاف باید مجازات و جرم‌انگاری شود؛ از طرفی عده زیادی هستند که قبول ندارند و اهل کتاب و … هستند.

ایازی تصریح کرد: پیش‌فرض آقای مرتضوی آن است که حجاب را اجتماعی گرفته و آن را مستلزم جرم‌انگاری می‌داند؛ اکثر فقها می‌گویند تراشیدن ریش حرام یا موجب احتیاط است، ولی آیا درست است هر کسی را که با ریش تراشیده در عرصه اجتماعی حاضر می‌شود، مجرم بدانیم، زیرا مبغوض مولاست؟ لذا دین وقتی می‌تواند در جامعه محقق شود که ایمان در مردم ایجاد شود.

وی اضافه کرد: همه مواردی که قرآن سخن از معروف و منکر گفته است، سخن از مباحث امور اجتماعی است؛ قرآن عنایت داشت که از لفظ معروف و منکر و نه واجب و حرام استفاده کند، زیرا خطاب بسیاری از آیات، مشرکین مکه بوده‌اند. اگر فرهنگسازی و جامعه هم به حجاب ملتزم شد، در این صورت بحث متفاوت می‌شود.

انتخاب آزادانه برای حجاب به بانوان بدهیم
ایازی با بیان اینکه ما باید حجاب را با واقیعات و عینیات جامعه منطبق کنیم، اظهار کرد: چون تفسیرهای مختلف در سطح جامعه از یک موضوع ایجاد می‌شود، اتفاقاً ما باید دست دولت را ببندیم.

مگر در مواردی که قانون روشن است و عقلا آن را می‌پذیرند؛ امروز عظمت و بزرگی فرائض امر به معروف و نهی از منکر را از بین برده‌ایم، زیرا دست دولت برای تفسیر آن باز گذاشته شده و قائمه‌های بزرگ این دو فریضه در راستای خواست دولت‌ها پیش رفته در نتیجه، روز به روز وضعیت حجاب ما بدتر شده و امر معروف و نهی از منکر به ظواهر منحصر شده است.

استاد دانشگاه آزاد اسلامی با تأکید بر اینکه اصل حجاب، ضرورت است، اما نباید آن را اجبار کنیم، اظهار کرد: اجازه دهیم خود بانوان انتخاب مختارانه و آزاد داشته باشند.

اگر می‌خواهیم دین به شکل زیبا تحقق پیدا کند، باید اجازه انتخاب آزادانه بدهیم، هرچند برخی این کار را رعایت نخواهند کرد و در این صورت است که جامعه الگو می‌شود، در غیر این صورت افراد دچار تظاهر خواهند شد. به همین دلیل، برخی در کشور از خوبی و عظمت حجاب می‌گویند و وقتی از کشور بیرون رفتند، طوری دیگری لباس می‌پوشند.

بگذارید حق انتخاب به افراد در حوزه حجاب بدهیم. ضمن اینکه چه تحقیقی به ما نشان داده که اگر حجاب را اجباری کردیم، در این صورت جامعه بهتری خواهیم داشت؟

مرتضوی در بخش پایانی سخنانش تأکید کرد: دولت در نمای ساختمان‌ها می‌تواند دخالت کند، پس چطور در حجاب دخالت نداشته باشد؟ البته دغدغه‌های ایشان در بخش پایانی دغدغه بنده هم هست، ضمن اینکه وقتی بنده سخن از دولت دارم، دولت مستبدی نیست که بدون نظر کارشناسان هر اقدامی بکند و اگر به اشتباهش هم پی برد، اصلاح نکند.

مراد بنده از دولت، دولتی است که در آن انتخابات آزاد برگزار می‌شود و افراد به خاطر بیانشان محدود نمی‌شوند و …؛ بسیاری از آنچه امروز در جامعه در زمینه حجاب داریم، ناشی از عملکردهایی در بخش‌های دیگر است؛ اگر ما به رأی جامعه اعتنای لازم را نداشتیم و مشکلات اقتصادی و … وجود داشت، در پدیده‌های اجتماعی تأثیر می‌گذارد.