از لاهور قدیم تا لاهور جدید؛ ایجاد شهری مدرن مشکل لاهور را حل میکند؟
شهر لاهور در ایالت پنجاب یکی از شهرهای شناخته‌شده و تاریخی پاکستان است. شهری که معروف به بناهای تاریخی و فرهنگی متعدد از جمله «مسجد پادشاهی»، «قلعه بزرگ» و «شش محل» و باغ‌های زیبا و سرسبز از جمله باغ «شالیمار» بوده است.
پس از استقلال پاکستان، لاهور یکی از پرجمعیت‌ترین شهرهای پاکستان شد و طبیعتا با توجه به نیازهای متعدد شهر، توسعه یافت. اما این توسعه‌ی نامتوازن کافی نبود.
مهاجرت کنترل نشده مردم از مناطق کم‌برخوردار به این شهر، موجب ایجاد مسائل بسیاری از جمله آلودگی در آب‌های زیرزمینی، ساخت و سازهای غیرقانونی، زوال زمین‌های کشاورزی، مسائل بهداشتی، کمبود فضاهای آموزشی و آلودگی هوا شد به طوری که در زمستان سال گذشته، به دلیل مه غلیظ ناشی از آلودگی هوا به عنوان آلوده‌ترین شهر جهان معرفی شد.
دولت‌های متوالی در پی توسعه و کنترل شهر اقداماتی انجام دادند اما موفق نبودند.
عمران خان که با شعار «پاکستان جدید» به نخست وزیری این کشور رسیده است، راه حل بزرگ و پیچیده‌ای را برای نجات شهر، پیگیری میکند.
ساخت یک شهر جدید و کاملا مدرن با محوریت رود «راوی». ساخت شهر جدید، مساله تازه‌ای برای پاکستان نیست زیرا «اسلام آباد» پایتخت آن نیز به همین صورت ساخته شده است. اما چرا این رود؟
رود راوی، در شمال غربی هند و شمال شرقی پاکستان ، یکی از پنج شاخه‌ی رود سند در ایالت پنجاب است.
اسم همین ایالت نیز به معنای «پنج رود» است. این رود از هیمالیا در ایالت «هیماچال پِرادش» هندوستان سرچشمه می‌گیرد و در مرز ایالت جامو و کشمیر به جنوب غربی می چرخد.
این رود قبل از ورود به ایالت پنجاب تا مرز پاکستان و در امتداد آن بیش از 80 کیلومتر جریان دارد.
پس از ورود، از لاهور عبور میکند و بعد از طی مسافتی معادل 725 کیلومتر در «رود چِناب» در جنوب شهر «احمدپور سیال» می‌ریزد.
«راوی» در فصل موسمی تابستان بیش از 17 هزار متر مکعب در ثانیه تخلیه سیل داشته است، اما در طول زمستان به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد.
دو کشور پاکستان و هند در سال 1960 پیمان آب‌های سند را منعقد کردند که به موجب آن آب راوی به هند اعطا شد و در عوض پاکستان حقوق انحصاری آب‌های سند و سرشاخه های غربی آن را دریافت کرد.
پس از آن هند با احداث سدهای گوناگون بر روی رود راوی، مردم پاکستان را از این آب محروم کرد.
طرح توسعه شهر لاهور به دامنه رود «راوی» در شمال غربی شهر از اوایل استقلال پاکستان و از سال 1949 مورد بحث و بررسی بود اما در حال حاضر حزب تحریک انصاف پاکستان (PTI) به رهبری عمران خان پروژه ساخت شهر جدید را در جمعه 7 آگوست 2020 (17 مرداد 1399) به طور رسمی در لاهور آغاز کرد.
آن طور که وزیر ایالتی مسکن، شهرسازی و مهندسی بهداشت عمومی (HUD & PHE) آقای محمودور راشد گفت، این پروژه در مساحت بیش از 100 هزار هکتار زمین ساخته خواهد شد و این رود در سه مرحله توسعه می‌یابد.
در مرحله اول، دریاچه‌ای به مساحت 46 کیلومتر، شش تصفیه‌خانه فاضلاب، سه سد و یک جنگل شهری با 6 میلیون اصله نهال، طی سه سال ساخته خواهد شد.
در فاز دوم یک شهر نوآوری با مساحت بیش از 1370 هکتار ساخته خواهد شد و در فاز سوم شاهد تکمیل شهر دانش، شهر ورزشی و شهر اکو در زمینی به مساحت 14 هزار هکتار خواهیم بود.
گفتنی است که این پروژه شامل 12 شهر تخصصی جدید از جمله شهر پزشکی، شهر مسکونی، شهر مرکزی، شهر تجاری، مزارع شهری، شهر دولتی / مالی، شهر دانش و شهر ورزشی خواهد بود.
تصفیه‌خانه‌های آب نیز می‌تواند نیازهای لاهور را تا سال 2045 تأمین کند.
این پروژه که با الگوگیری از پروژه رودخانه تایمز انگلیس کلید خورد، از سال 2014 جهت مطالعات اولیه به گروه Meinhardt از سنگاپور سپرده شده است.
از تاثیرات مثبت ساخت این شهر جدید می‌توان به رشد اقتصادی کشور، بهبود کیفیت زندگی، ارتقای زیست محیطی رود «راوی»، بهبود زندگی پایدار، گردشگری و حفاظت از سیل اشاره کرد.
هزینه اجرای این پروژه 5000 میلیارد روپیه (بیش از 1.25 میلیون میلیارد تومان) برآورد شده است و دولت پاکستان امیدوار است که بتواند این هزینه را از طریق مشارکت‌های دولتی و خصوصی از جمله پاکستانی‌های خارج از کشور، سرمایه گذاری‌های مشترک و وام‌های چند جانبه تأمین کند. راهی که بسیار سخت به نظر می‌رسد اما غیرممکن نیست.
از دیگر چالش‌های پیش‌رو برای دولت پاکستان، از دست دادن زمین های کشاورزی در حدود 76 هزار هکتار و تأثیر در تقریباً 65 شهرک که شامل 20 هزار خانوار و دارایی‌های آن‌ها در هنگام اجرای پروژه و مراحل عملیاتی است.
البته کاهش زمین‌های کشاورزی می‌تواند به صورت موقت باشد زیرا در شهر جدید، منطقه‌ای نیز برای کشاورزی در نظر گرفته شده است.
لازم به ذکر است که دولت بیان کرده‌است که هیچ عاملی نباید مانع پیشرفت پروژه شود.
با این حال برخی از صاحبنظران، برخی تردیدها را در مورد توانایی دولت در ساخت شهر جدید و روش توسعه آن بیان کرده‌اند که توجه به آن‌ها نیز ضروری است.
مساله‌ی مهم این است که دولت برای خروج از رکود اقتصادی نیاز به احیای فعالیت‌های ساختمانی دارد و در ماه های اخیر انگیزه‌های مالی و پولی قابل توجهی را برای سازندگان و توسعه‌دهندگان مسکن، به ویژه برای بخش‌های کم‌درآمد اعلام کرده است.
اما آیا این پروژه که به گفته برخی، بدون ارزیابی تأثیر اقتصادی جامع کلید خورده است، می‌تواند به لاهور کمک کند تا مشکلات متعدد شهری خود را برطرف کند؟
در عوض، بیم آن می‌رود که این طرح تعادل ظریف زیست محیطی را بیشتر تضعیف کند، زیرا از دشت‌های سیلاب برای ساختن برج‌ها استفاده می شود.
و سوال مهم‌تر آن که آیا ساخت شهر جدید پاسخ صحیحی به نیازهای پیش‌آمده است یا بایستی سرمایه‌گذاری زیادی در بهبود زیرساخت‌های موجود انجام گیرد؟
همچنین با ساخت این شهر، روند مهاجرت کنترل نشده افزایش می‌یابد یا متوقف می‌شود؟
در پایان باید دید که دولت پاکستان که در حال حاضر مقروض است، می‌تواند با تأمین هزینه‌های هنگفت ساخت شهر از طریق وام‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها موفق باشد و با توسعه اقتصادی، خالق شهری مدرن و یکتا در جهان شود یا خیر.
