رساله کشف کانت پس از ۱۶ سال بازنشر شد: وقتی که کانت خشمگین شد/ «رساله کشف» و جدلی با ابرهارت

انتشارات دانشگاه مفید قم چاپ دوم کتاب «رساله کشف» اثر ایمانوئل کانت و شرح و توضیح هنری‌ای. آلیسون، ترجمه مهدی ذاکری را با شمارگان ۳۰۰ نسخه، ۳۰۸ صفحه و بهای ۵۰ هزار تومان منتشر کرد. نخستین چاپ این کتاب به سال ۱۳۸۳ با شمارگان ۱۵۰۰ نسخه و بهای ۲, ۲۰۰ تومان منتشر شده بود.

کتاب دو فصل و سه ضمیمه مهم دارد. فصل نخست با عنوان «مقدمه تاریخی و انتقادی» شامل سه بخش به ترتیب با این عناوین است: «زمینه تاریخی»، «یورش ابرهارت» و «پاسخ کانت».

فصل دوم کتاب نیز «رساله کشف» است که دو بخش با این عناوین دارد: «درباره واقعیت عینی مفاهیمی که هیچ شهود حسی‌ای در ازای آنها نمی‌تواند عرضه شود بر طبق نظر آقای ابرهارت» و «راه حل آقای ابرهارت برای مشکل «احکام تألیفی چگونه به نحو پیشینی ممکن‌اند؟».

ضمیمه نخست نیز شامل نامه‌های کانت است به راینهولت، ضمیمه دوم نظر شولتس است درباره ابرهارت و ضمیمه سوم نیز مقایسه‌های مختصر ابرهارت است بین فلسفه‌های لایبنیتس و کانت.

فصل نخست کتاب در اصل بحثی است درباره انتقاد ابرهارت از کانت که مدعی است لایبنیتس تقسیم احکام به تحلیلی و تألیفی را پیش از کانت مطرح کرده است که پس از آن پاسخ کانت به این مدعا مطرح شده و در فصل دوم نیز متن «رساله کشف» درج شده است.

کانت این رساله را در پاسخ به یورش تمام عیار یوهان آگوست ابرهارت نوشته است. دعوی اصلی ابرهارت به بیان ساده این بود که هر مطلب صادقی که در نقد عقل محض هست، لایبنیتس پیش‌تر آن را مطرح کرده و هر آنچه را که در نقد با فلسفه لایبنیتس متفاوت است، مثلاً محدودیت معرفت به پدیدارها، گرفتار خطاست.

بنابراین به اعتقاد او عقل‌گرایی لایبنیتس قبلاً بر شکاکیت هیوم چیره شده و دعاوی ما بعدالطبیعه عقل‌گرایانه در مقابل انتقاد کانت توجیه پذیرند.

کانت به سهم خود چنان از این یورش به خشم آمده بود که از عهد دیرین خود، در وارد نشدن به مجادله مستقیم با منتقدانش دست کشید و حاصل آن، اثری بود شدیداً جدلی و اغلب با لحن و آهنگی بسیار کند و در بسیاری جهات «قطعه‌ای استثنایی.

با این حال این اثر دربردارنده تقریر جدید مهمی از تقسیم احکام به تحلیلی و تألیفی و تلاش کانت برای تعریف دقیق فلسفه‌اش در برابر عقل‌گرایی لایبنیتس به شمار می‌آید.

به عبارتی «رساله کشف» بیشتر به جنبه‌ای از نظریه معرفت کانت توجه می‌کند که کمتر مورد توجه واقع شده است بدین معنی که نسبت فلسفه کانت را با عقل گرایی لایبنیتس که به اندازه نسبت و تقابل آن با شکاکیت دیوید هیوم مهم است، در نظر می‌گیرد. در نتیجه این رویکرد برخی از اشکالات مهمی که از ناحیه معاصران عقل گرایِ کانت به او وارد شده، پاسخ گفته می‌شود.

اما شارح این کتاب یعنی هنری‌ای. آلیسون از برجسته‌ترین و شناخته شده‌ترین کانت شناسان در دنیای معاصر است که در زمینه‌های ایدئالیسم آلمانی، تجربه گرایی انگلیسی، عقل گرایی اروپایی و فلسفه دین دانش گسترده‌ای دارد. آلیسون بجز ریاست بر انجمن فلسفی آمریکا (بخش اقیانوس آرام) در دانشگاه‌های سن دیه‌گو، یال، پرینستون و بوستون به تدریس اشتغال داشته است.