وبینار بررسی تأثیر گفتگو و همکاری ادیان بر حفظ ارزشهای دینی

این وبینار با شرکت حجت الاسلام سید مفید حسینی کوهساری استاد دانشگاه و حوزه و معاون بین‌الملل حوزه‌های علمیه ایران اسلامی و رئیس دانشکده و چند تن از اساتید دانشگاه دلاسال فیلیپین و با مشارکت بیش از ۲۰۰ نفر از اساتید و دانشجویان و خبرگان دینی دو کشور در بستر زوم و همزمان در فیس‌بوک و یوتیوب برگزار شد.

وبینار به مدیریت ” بای بادو” استاد دانشکده الهیات دانشگاه کاتولیک سانتاتوماس مانیل آغاز شد.

بای بادو مجری نشست، در ابتدا مقدمه‌ای را در چرایی ابتکار رایزنی فرهنگی ج. ا. ایران در برگزاری این نشست علمی بیان و سپس مرتضی صبوری رایزن فرهنگی ج. ا. ایران در مانیل ضمن خوشامدگویی به مهمانان جلسه، به تبیین مسئله مورد بحث در سمینار پرداخت.

مرتضی صبوری در این وبینار در سخنانی اظهار داشت: مقوله آموزش در زمینه‌های مختلف، اعم از مذهبی و غیر آن، از اهمیت اساسی در زندگی بشر برخوردار است.

طبق تعالیم قرآن کریم، آفرینش انسان با تعلیم و بعثت پیامبر گرامی اسلام (ص) نیز با قرائت و تعلیم آغاز شد. و اساساً یکی از اهداف رسالت پیامبران الهی تعلیم و تربیت مردم و رشد آنها و دعوت آگاهانه انسان به سوی خداوند است.

صبوری افزود: خداوند در قرآن کریم در زمینه آموزش دینی می‌فرماید از آنجا که همه افراد نمی‌توانند کار خود را ترک کنند و به دنبال فراگیری علوم دینی بروند، بعضی از افراد باید وقت خود را به فراگیری علوم دینی اختصاص دهند و سپس این علوم را به افراد دیگر بیاموزند. بنابراین، از نظر اسلامی، یادگیری علوم دینی و آموزش آنها، امری مهم و وظیفه و تکلیف شرعی است.

اما یک نکته بسیار مهم و اساسی در یادگیری علوم دینی و آموزش و تبلیغ آن، مسئله نحوه یادگیری و تبلیغ آن است.

رایزن فرهنگی در ادامه سخنان خود گفت: با توجه به اختلاف نظر در روش آموزش علوم دینی و تبلیغ آن، در طول تاریخ ادیان، ما شاهد افراط و تفریط بسیاری بوده‌ایم. از یک طرف، در آموزش علوم دینی و تبلیغ آن، برخی فقط به ظاهر متون مقدس توجه می‌کنند و کاری به تأویل و باطن متن ندارند و به اقتضائات زمان و مکان توجه نمی‌کنند و از طرف دیگر برخی صرفاً به عقل تکیه کرده‌اند و غیر از تأیید عقل چیز دیگری را نمی‌پذیرند.

و از آنجا که عقل محدودیت خاص خودش را دارد و زندگی بشر حداقل از نظر ظاهر نیز روند تکاملی دارد، آن‌ها دائماً مجبور می‌شوند دانش قبلی را رد کرده و نتیجه گیری های جدید را بپذیرند، و این امر، تعالیم دینی را در وضعیت سیالیت و عدم اطمینان قرار می‌دهد و ایمان را دستخوش آسیب می‌سازد.

مرتضی صبوری در تکمیل سخنان خود خاطرنشان ساخت: در تاریخ ادیان، افراط گرایان دینی را می‌بینیم که فقط به ظاهر متن مقدس توجه کرده و بر اساس آن حکم می‌کنند و در نتیجه، جنایات بسیاری را به نام دین مرتکب می‌شوند. و از طرف دیگر، روشنفکرانی را می‌بینیم که به نام عقل و آزادی، اعتقادی به هیچ حرمت دینی ندارند و همه امور دینی را قابل نقد می‌دانند و به نام نقد، به مقدسات دینی توهین می‌کنند، مانند آنچه که اخیراً در فرانسه اتفاق افتاد.

صبوری در ادامه این وبینار افزود: در این وبینار ما بر آن هستیم که با کمک برخی از اساتید از ایران و فیلیپین به موضوع فوق بپردازیم و زوایای همکاری ادیان در حوزه آموزش دینی را روشن نمائیم و مشارکت سایر دوستان حاضر در نشست نیز به غنای بحث کمک شایان توجهی خواهد کرد.

بعد از سخنان رایزن فرهنگی، مدیر نشست فرصت را در اختیار حجت الاسلام حسینی کوهساری معاون بین‌الملل حوزه‌های علمیه ایران قرار داد.

حسینی کوهساری ضمن قدردانی از رایزنی فرهنگی و همه کسانی که در هماهنگی و برگزاری این وبینار تلاش کرده‌اند، افزود: گفتگوی میان ادیان نه برای شرایط خاص و موقعیت‌های ویژه است، بلکه همه انسان‌ها به عنوان موجود انسانی دارای اشتراکات خاصی با یکدیگر هستند و همه انسان‌ها می‌توانند بر اساس منطق و عقل و افکار خود با یکدیگر به صحبت و تبادل نظر بپردازند، به گونه‌ای که این گفتگو با انسان‌های گذشته و آینده نیز امکان پذیر است.

سخنران ضمن تشریح چگونگی این گفتگوها افزود، تئوری‌های گوناگونی در زمینه دیالوگ میان ادیان مطرح است که می‌توان آنها را حداقل به سه دسته تقسیم کرد.

۱- تئوری نخست این که ما باید همه ادیان را در هم ذوب کرده و به یک دین برسیم که این تئوری بر اساس عقل و فلسفه مشروعیت ندارد

۲- تئوری دیگر مبتنی بر اشتراکات ادیانی است و معتقد است می‌توانیم تنها بر روی تشابهات ادیان تکیه کنیم.

۳- تئوری پلورالیسم دینی که تفاوت‌ها و تشابهاتی را در بین ادیان قائل است.

کوهساری در ادامه سخنان خود افزود: ادیان دارای تشابهاتی هستند که باید به آن توجه کرده و روی نکات مشترک تکیه کنیم، زیرا با مراجعه به کتب مقدس تشابهات زیادی را می‌یابیم که از آنها بی خبر هستیم و چون آنها را نمی‌دانیم بر روی اختلافات تکیه می‌کنیم و بعضاً به اختلافات دامن می‌زنیم، حال آنکه اگر خود انبیا حضور داشته باشند هیچ اختلافی بین آنها بروز نخواهد کرد و این اختلاف در بین پیروان آنها است که بیشتر ناشی از عدم آشنایی از یکدیگر و اطلاع صحیح از آموزه‌های دینی بین خودمان ناشی می‌شود.

سخنران افزود: اسلام و مسیحیت دارای تشابهات زیادی هستند و از تعداد ۱۱۴ سوره قرآن، بیش از ۴۰ سوره در مورد مسیحیت سخن گفته است و در مواردی بر تعامل با اهل کتاب تاکید کرده است و یک سوره نیز ویژه حضرت مریم مادر عیسی مسیح است.

معاون بین‌الملل حوزه‌های علمیه ایران با استناد به آیات قرآن، دین مسیحیت را بسیار نزدیک به اسلام خواند حسینی کوهساری در ادامه سخنان خود خاطر نشان ساخت: زیرا در مسیحیت همواره سخن از فرهنگ عشق و محبت برده می‌شود و هدف مسیحیت غلبه بر اسلام نیست. البته کسانی هستند که اهدافی در این زمینه‌ها دارند اما مسیحیت واقعی چیز دیگری است.

وی در ادامه افزود: از نظر اسلام، ادیان از آدم تا به بعد به صورت متوالی دنبال هم آمده‌اند و اسلام تنها دین را دین اطاعت از خداوند و تسلیم در برابر او می‌داند. سخنران فرازهایی از تعلیمات تشیع را بیان و افزود ما احادیث زیادی از امامان خود داریم و لذا مسیحیان و مسلمانان نزدیک به یکدیگر هستند.

سخنران گسترش سطح گفتگوها برای حل مسائل را از وظایف رهبران و مدرسین علوم دینی دانست و افزود: برگزاری دوره‌های مشترک آموزشی و توجه بیشتر به گفتگو و تعامل ادیان، راه را برای شناخت بیشتر و صحیح‌تر از یکدیگر و جلوگیری از سو تفاهمات باز می‌کند و دو دین بزرگ اسلام و مسیحیت می‌توانند از طریق همکاری خود، نقش پررنگی در کاهش آلام بشری داشته باشند و با کمک یکدیگر جلوی سو استفاده دیگران علیه ادیان را سد نمایند.

سخنران بعدی ” کورپوز ” استاد الهیات دانشگاه دلاسال مانیل بود. وی در سخنانی افزود: به عنوان مدرس دروس دینی کاتولیک در دانشگاه لازم بود که از نزدیک روابط موجود میان مسیحیان و مسلمانان فیلیپین را مشاهده نمایم و این مهم هنگامی حاصل شد که پدر روحانی ” سباستین دی آمبرده” کشیش برجسته ایتالیایی که در فیلیپین به سر می‌برد، مرا به میندانائو دعوت کرد و من از نزدیک تعامل بین پیروان دو دین اسلام و مسیحیت را مشاهده کردم.

وی افزود: تجربه دوم من شرکت در برنامه‌های ” کنفرانس اسقف‌های کاتولیک فیلیپین” واقع در مانیل بود که بر تجربیات من افزود و سومین تجربه من که در واقع عمده‌ترین تجربه من است تدریس دروس کاتولیک به دانشجویان دانشگاه بود که همواره پیگیر دیالوگ میان ادیان بوده‌اند.

کورپوز در بخش دیگری از سخنان خود افزود: به سه نتیجه مهم در مورد گفتگوی اسلام و مسیحیت در فیلیپین رسیده‌ام، نخست این که اسلام یکی از سریع‌ترین ادیان در حال گسترش جهانی از جمله در جنوب شرقی آسیاست و نه تنها مسلمانان قریب به یک سوم کل جمعیت جهان را تشکیل داده‌اند بلکه ۴۲ درصد از جمعیت آسیا را نیز شامل می‌شوند و در جنوب شرقی آسیا نیز حضور مسلمانان در کشورهای برونئی، مالزی، اندونزی، تایلند و البته در فیلیپین (میندانائو) دیده می‌شوند به گونه‌ای که آمار آنها به مرز بیش از ۲۴۰ میلیون نفر رسیده است.

و به استثنا تیمور شرقی، فیلیپین تنها کشور جنوب شرقی آسیاست که با جمعیت ۱۰۹ میلیونی خود به عنوان یک کشور مسیحی محسوب می‌شود که قریب به هشتاد درصد کاتولیک، ده در صد پروتستان و ده در صد نیز سایر ادیان است و در این میان، مسلمانان ۵ درصد کل جمعیت این کشور را تشکیل می‌دهند و ۴۰ درصد کل جمعیت مجمع الجزایر میندانائو را مسلمانان تشکیل می‌دهند و نظر به اینکه سال آینده (۲۰۲۱ میلادی) مصادف با پانصدمین سال ورود مسیحیت به فیلیپین است لذا وجود جامعه این کشور به عنوان جامعه چند فرهنگی، اهمیت برگزاری چنین نشست‌هایی را دو چندان می‌کند.

کورپوز، این استاد دانشگاه وقوع حادثه ۱۱ سپتامبر در آمریکا، پیدایش داعش و اقدامات جماعت الاسلامیه در فیلیپین و محاصره سال ۲۰۱۷ شهر مراوی در میندانائو را از جمله مهمترین عواملی دانست که اسلام هراسی را در منطقه و در فیلیپین گسترش داده است.

او با اشاره به وجود سوره مریم در قرآن و گفتار قرآن در مورد عیسی مسیح اظهار داشت: همین پذیرفته شدن مقدسات مسیحیت توسط قرآن می‌تواند عامل عمده برای بیان اشتراکات ما و مسلمانان باشد ولی متأسفانه دخالت‌های مغرضانه مانند آنچه که در فرانسه اتفاق افتاد، دیدگاه‌های منفی را به وجود آورده است.

او عقیده به یک خدا، قبول عیسی مسیح به عنوان فرستاده خدا، پذیرش بهشت و آخرت، داشتن کتب مقدس، توسل به دعا و پیروی از مراسم عبادی روزه که برای مسیحیان در ایام عید پاک است را از عوامل مشترک میان دو دین اسلام و مسیحیت قلمداد کرد و افزود، واتیکان با آگاهی کامل از ادیان غیر مسیحی سخنی از رد آنها نبرده است بلکه در شورای دوم بر لزوم احترام به ادیان مختلف تاکید شده است.

سخنران بعدی خواهر روحانی دکتر ” اوریا آرابیت ” عضو انجمن مدرسین دروس دینی فیلیپین و استاد دانشگاه دلاسال مانیل بود.

وی مبحث و عنوان وبینار را از زوایای مختلف گفتمان، تاریخی، گفتمان عملی، گفتمان تجربه دینی و گفتمان زندگی مورد تجزیه و تحلیل قرار داد و به بیان تجربیات عملی یکی از دوستان مسلمان خویش که به خاطر مسلمان بودن قادر به استخدام در جایی نشده بود، پرداخت و با اشاره به سوابق تاریخی درگیری‌های مسلمانان و مسیحیان در فیلیپین گفت: دیدگاه‌هایی منفی در مورد مسلمانان فیلیپین است که آنها را به عنوان مردمی معرفی می‌نماید که غیر متمدن و کینه توز هستند و متقابلاً دیدگاه‌هایی در مورد مسیحیان است که آنها را کسانی می‌دانند که سرزمین‌های متعلق به مسلمانان را اشغال کرده‌اند. مشارالیها تاکید کرد که این دیدگاه‌ها باید با همکاری دو طرف تغییر کند.

وی با ارائه مستنداتی افزود: دید کلی نشان می‌دهد که اسلام در قرون ۱۴ و ۱۵ به صورت صلح‌آمیز و از طریق بازرگانان به فیلیپین آورده شد در حالی که ورود مسیحیت در قرن شانزده و همراه با استعمار اسپانیا بود.

موج مهاجرت مسیحیان به سرزمین‌های میندانائو درصد جمعیت مسلمانان و مسیحیان را تغییر داد و این خود یکی از عوامل نارضایتی مسلمانان شد.

این خواهر روحانی خواستار ایجاد امکانات آموزشی مساوی میان مسیحیان و مسلمانان و افزایش مراوده و گفتگو میان آنها شده و افزود این امر خود از عوامل کاهش اختلافات خواهد بود.

با اتمام سخنرانی صاحبنظران و با توجه به افزایش تعداد شرکت کنندگان وبینار که به مرز ۲۲۵ نفر رسید سؤالات متعددی از سوی برخی از شرکت کنندگان مطرح شد که عمده‌ترین آنها بر اساس لزوم ادامه چنین نشست‌ها و چگونگی مقابله با چالش‌ها بود که سخنرانان هریک به نوبه خود پاسخ‌های مقتضی را ارائه نمودند.

دکتر بای بادو مدیر جلسه نیز در جمع بندی مطالب، اظهار داشت: پاپ فرانسیس به عنوان بالاترین رهبر روحانی کلیسای کاتولیک در جهان بر روی لزوم توجه به آموزش به عنوان عاملی در برقراری ارتباطات با پیروان دیگر ادیان تاکید و در این راستا ملاقات مهمی را با شیخ الازهر انجام داد که منجر به امضا تفاهم نامه‌ای در زمینه برادری و گفتگوی میان ادیان شد.

بای بادو وجود افراط گرایان را به عنوان یکی از عمده‌ترین عوامل بروز چالش‌ها برشمرد و تاکید کرد از طریق برگزاری دوره‌های مشترک دینی در دانشگاه‌ها و مدارس دینی و اهتمام به گسترش و تعمیق گفتگوهای دینی و نشست‌های مشترک دینی همانند آنچه که رایزنی فرهنگی ایران در مانیل انجام داده است.

می‌توان شناخت از یکدیگر را بیشتر کرد و با رفع شبهات و سو تفاهمات جلوی افراط گرایی را گرفت و همزمان ادیان باید در حفظ و حراست از مقدسات دینی و حفظ حریم آنها، موضع مشترکی داشته باشند.

وی اضافه کرد: کثرت حضور افراد در این وبینار نشان می‌دهد که علاقمندی و نیاز بسیاری برای ادامه چنین نشست‌هایی بین ایران و فیلیپین وجود دارد و رایزنی فرهنگی ایران نیز تشویق به تنظیم وبینارهای دیگر می‌شود.

در اختتام نشست نیز رئیس دانشکده الهیات دانشگاه دلاسال از حسن اهتمام رایزنی فرهنگی ایران برای هماهنگی و همکاری با دانشکده خویش جهت برگزاری این نشست علمی تقدیر و تشکر نمود.