گسترش اسلام در ایتالیا بیش از مناطق دیگر اروپا است

ایتالیا کشوری در جنوب اروپا است که به جهت وجود واتیکان و حضور پاپ در این کشور از اهمیت فراوانی برخوردار است. اسلام سابقه چندانی در این کشور ندارد؛ ولی طی سال‌های اخیر از نظر تعداد به صورت وسیعی رشد یافته و هم اکنون با جمعیتی در حدود نهصد هزار نفر به دومین دین در ایتالیا تبدیل شده است.

از دیدگاه تاریخی، حضور اسلام در ایتالیا در واقع یک بازگشت محسوب می‌شود. در ایتالیا حضور مسلمانان عرب در جزیره سیسیل از قرن ۷ میلادی به چشم می‌خورد و از قرن ۹ تا ۱۱ میلادی این جزیره تحت کنترل مسلمانان بوده است.

در قرن ۱۸ میلادی نیز در چندین شهر از جمله در «جنوا»، «لیورنو» و «ناپل»، برای مسلمانانی که از کشورهای اسلامی از مغرب تا بوسنی به ایتالیا آمده بودند مساجدی ساخته شد.

ایتالیا گذشته قابل ذکری به عنوان یک نیروی استعماری بزرگ ندارد و روابط بازرگانی آن با جهان اسلام، از گذشته تاکنون همواره وجود داشته است.

جریان مهاجرت به ایتالیا در دهه‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ میلادی سرعت زیادی به خود گرفت فرایند ورود و اسکان مسلمانان به ایتالیا را می‌توان شتابان تر از سایر نقاط اروپا دانست.

اسلام در قالب اجتماع بزرگی از مسلمانان به ایتالیا وارد شده است. کاملاً روشن است که اسلام در ایتالیا سریعاً جا باز کرده است و همراه با آن مساجد، انجمن‌ها، فرق صوفیه و دراویش، جنبش‌های سیاسی، تولیدات فکری، ارتباط با قدرت‌های فراملی، مداخله کشورهای مبدأ و نو گروندگان به اسلام در همه جا دیده می‌شود.

البته همه این پدیده‌های اسلامی اکنون در ایتالیا یافت می‌شود. اما بدون تردید، مسائل مربوط به رهبری-به ویژه در سطح کشوری-هنوز حل و فصل نشده و رقابت همچنان ادامه دارد.

بیش از ۹۰۰ هزار خارجی در ایتالیا اقامت قانونی دارند که در میان آنان حدود ۳۰۰ هزار نفر (۳۳%) اهل کشورهای اسلامی یا کشورهایی که جمعیت مسلمان دارند هستند.

اگر به این رقم اخیر افراد مهاجر غیرقانونی اما ساکن در ایتالیا و ایتالیایی‌هایی که به اسلام روی آورده‌اند و کسانی که تابعیت ایتالیایی گرفته‌اند را بیفزاییم، با کمی تساهل می‌توان مدعی حضور پانصد هزار مسلمان در ایتالیا شد.

این تعداد را در ضمن می‌توان کسانی دانست که به اندازه کافی مستقرند، تا بتوانند منشأ خواسته‌های دینی و مذهبی اسلامی در ایتالیا باشند.

حدود یک سوم مسلمانان ایتالیا اهل مراکش و بقیه از چندین کشور دیگر هستند. از مصر تا ایران گرفته، از تونس تا یوگسلاوی سابق، از سنگال تا آلبانی، از سومالی تا پاکستان و از سایر نقاط دیگر به ایتالیا مهاجرت کرده‌اند.

اسلام در ایتالیا با سرعتی به مراتب بیشتر از سایر مناطق اروپا در حال گسترش است. برای مثال تا سال ۱۹۷۰ تنها یک مسجد در ایتالیا وجود داشت، اما رونق واقعی این گسترش در همین اواخر بوده است. به طوری که اکنون بیش از ۶۰ مسجد و ۱۰۰ تا ۱۲۰ نمازخانه در ایتالیا ساخته شده است.

از جمله گروه‌هایی که اهمیتشان رو به افزایش است چند نهضت سیاسی، مذهبی را می‌توان برشمرد که در جامعه مسلمانان ایتالیا حضور داشته و صاحب نفوذند.

اما برخی از آنان در مقایسه با دیگران حضور جا افتاده‌تری دارند، مانند سازمان جماعت تبلیغ و اخوان المسلمین، که شاید اهمیت آنها به عنوان یک تکیه گاه ایدئولوژیک بیشتر از یک سازمان متشکل برای برخی مسلمانان ساکن ایتالیا باشد. دیدگاه‌های آنان در میان رهبری اتحادیه دانشجویان مسلمان (USMI) و برخی مراکز دیگر اسلامی اهمیت خاصی دارد.

اما مهمترین بازیگران در نقش رهبری جامعه مسلمانان ایتالیا در شرایط کنونی را می‌توان اینگونه برشمرد:

۱. مرکز فرهنگی اسلامی ایتالیا؛
هیأت امنای این مرکز رسماً از سفیران کشورهای اسلامی در ایتالیا تشکیل شده است. گرچه نقش رهبری را عربستان سعودی از طریق گروه الرابطه العالم الاسلامی بر عهده دارد.

۲. اتحادیه اجتماعات و سازمان‌های اسلامی در ایتالیا؛
این اتحادیه در سال ۱۹۹۰ میلادی به منظور ایفای نقش نمایندگی واقعی مسلمانان ایتالیا (در مقابل نمایندگی رسمی مرکز فرهنگی اسلامی رم) تأسیس شد.

در کمیته مؤسس این تشکیلات، مرکز اسلامی میلان که به لحاظ تاریخی یکی از نیرومندترین و سازمان یافته ترین تشکل‌های اسلامی ایتالیا محسوب می‌شود و اتحادیه دانشجویان مسلمان (USMI) که بر نقش آن پیشتر تأکید شد، قرار دارند.

این اتحادیه یک ماهنامه اسلامی دو زبانه (عربی و ایتالیایی) به نام ایل موسولمانو منتشر می‌کند و هدف اصلی آن دستیابی به توافقنامه‌ای با دولت ایتالیا به منظور شناسایی اسلام به عنوان یکی از ادیان رسمی کشور است.

آمارهای رسمی نشان می‌دهد که اسلام دومین دین در حال گسترش در کشور اروپایی ایتالیا است، به‌طوری که ۳۴ درصد از مجموع مهاجران ساکن در این کشور را مسلمانان تشکیل می‌دهند.

باید بر نقش نو گرویدگان به اسلام نیز تأکید کرد. آنان کسانی اند که زبان ایتالیایی را بهتر می‌دانند؛ از دانش مورد نیاز برای سازماندهی گروه‌ها در چارچوب جامعه ایتالیا برخوردارند و به نظر می‌رسد بهتر قادر به یافتن منابع مالی مورد نیاز خود باشند.

اما همه اینها به این معناست که نو گرویدگان ایتالیایی با طرز فکر و سبک زندگی خاص خود در قالب اسلام، رابط اصلی با رسانه‌ها و به طور کلی با جامعه ایتالیایی می‌شوند.

به نظر می‌رسد آنان حتی قادرند بر چهره‌ای که از اسلام در جامعه عرضه می‌شود، تأثیر زیادی بگذارند. ناگفته نماند که متأسفانه چهره‌ای که هم اکنون از اسلام در این جامعه معرفی شده است، بسیار متفاوت از واقعیت چهره دین مبین اسلام و سیره واقعی مسلمانان ایتالیا است.

شیعیان در مقایسه با سایر مسلمانان در اقلیت هستند و غالب شیعیان ایتالیا، اصلیت ایرانی یا لبنانی دارند. مراکزی از شیعیان نیز در شهرهای تریسته، ناپل و رم وجود دارد که به ترویج فرهنگ اسلامی و اهل بیتی (ع) می‌پردازند.

شیعیان در گسترش و سازماندهی شیوه‌های زندگی‌شان گام‌های بزرگی برداشته‌اند. اکنون برخی از شهرهای کوچک ایتالیا مسجد یا دست کم اتاق‌هایی، وجود دارد که شاهد برگزاری نمازهای روزانه شیعیان می‌باشد.

غالب شیعیان ایتالیا، اصلیت ایرانی یا لبنانی دارند، اما آنچه حائز اهمیت است، تعداد روزافزون کسانی است که به آیین شیعه روی می‌آورند. برخی از آنان کسانی هستند که از طریق ازدواج با شیعیان شیعه می‌شوند. این مسأله خصوصاً در مورد زنان ایتالیایی که با مسلمانان خارجی ازدواج می‌کنند، به چشم می‌خورد. با این حال مردان جوان فراوانی هم هستند که شیعه می‌شوند.