طرح “سیاست ایران بزرگ فرهنگی” در مقابل وحدت غلامان ترک و دستگاه خلافت

این شعر ترکی، از نمادهای جدایی‌طلبی پان‌ترکیست‌هاست. اردوغان با خواندن این شعر و حمله فرهنگی به تمامیت ارضی ایران، ماهیت سیاست نوعثمانی‌گری و اهداف شوم تجزیه‌طلبی خود را به نمایش گذاشت که هدف راهبرد اصلی دولت اردوغان در احیای امپراطوری نوعثمانی است. به ویژه این نظریه سیاسی به دنبال کسب جایگاه سیاسی سخنگویی جهان اسلام خواهد بود.

ترکیه در نوع روابط خارجی خود با کشورهای اعراب به جز سوریه، هم‌اکنون روابط دیپلماتیک فعالی دارد و از طرف دیگر با اتحادیه اروپا، روسیه و اسرائیل دیپلماسی فعال و تنگاتنگی دارد. روابط امریکا و ترکیه در مورد کردستان عراق و تنش ترکیه با گروه پ. ک. ک، در کنار آن روابط و درخواست پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا، نشان از سیاست خارجی خاص ترکیه در جهان چندقطبی امروز است.

مدتی پیش مسکو و آنکارا بر سر اختلافات اردوغان با بشار اسد و ساقط کردن بمب‌افکن سوخو-24 روسیه و کشته شدن خلبان آن، روابط خارجی ترکیه با روسیه به تنش انجامید اما پس از چند روز و عذرخواهی «رجب طیب اردوغان» از پوتین، تحریم‌های روسیه علیه ترکیه لغو شد.

وقتی کودتا در ترکیه شکست خورد دولت اردوغان «محمد فتح الله گولن» را پشت صحنه کودتا اعلام کرد. اردوغان کوشید جو تبلیغاتی علیه مخالفان از جمله گولن به پا اندازد و از امریکا بخواهد او را به ترکیه بازگرداند. این کوشش‌ها بیشتر برای حاکم کردن جو گولن‌هراسی در افکار عمومی ترکیه و حذف رقیب جدی حزب عدالت و توسعه بود. گولن و تشکیلات گسترده آموزشی و مذهبی‌اش در سرتاسر کشور ترکیه بر نهادهایی مثل ارتش و آموزش و پرورش تأثیرگذار است و نوع مدل فکری مذهبی «اسلام آناتولیایی» گولن در برابر نظریه سیاسی نوعثمانی‌گری دولت اردوغان است.

این روزها ترکیه سیاست جدیدی را در خاورمیانه و اتحادیه اروپا دنبال می‌کند. به نظر می‌رسد ترکیه در حال نزدیک شدن به جبهه اعراب، اسرائیل و اتحادیه اروپاست. سخنان عامدانه و مغرضانه اردوغان درباره رود ارس، اشاره غیرمستقیم به اهداف پان‌ترکیستی دولت ترکیه در مقابل ایران اسلامی است.

در این وضعیت، سیاست راهبردی نوعثمانی‌گری ترکیه در خاورمیانه، جریان‌سازی جدیدی در نوع روابط خارجی این کشور خبر می‌دهد روح سیاسی پان‌ترکیستی آتاتورک در سیاست‌های خارجی دولت اردوغان حلول کرده است.

البته اقدام و هشدار به‌موقع جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران در مقابل سخنان مغرضانه اردوغان و احضار سفیر ترکیه در تهران، نیازمند اتخاذ راهبرد جدید دولتمردان ایران در مقابل سیاست پان‌ترکیستی نوعثمانی‌گری ترکیه است. طرح موضوع “سیاست ایران بزرگ فرهنگی” می‌تواند در راهبرد جدید استراتژیک سیاست خارجی ایران در مقابل ترکیه مورد توجه و تقویت قرار گیرد.

در شرایطی که گروه‌های تروریستی تکفیری در هم‌پیمانی ایدئولوژیک و استراتژیک با عربستان سعودی و ایالات متحده امریکا و اسرائیل در مقابل ایران قرار دارند، از طرفی ترکیه با داعیه ایدئولوژی پان‌ترکیسم نوعثمانی‌گری، بسط و توسعه ترکستان بزرگ به عنوان سخنگویی جهان اسلام را در سر می‌پروراند، هیچ آینده‌ای برای عربستان سعودی، ترکیه و متحدانش متصور نیست؛ چرا که ایدئولوژی سلفی‌گرایانه قومیتی قبیله‌ای عربستان نمی‌تواند در جهان مدرن امروز زندگی مسالمت‌آمیز با دیگران داشته باشد.

شرایط خاورمیانه، ظرفیت‌های ایدئولوژی پان‌ترکیسم نوعثمانی تعصبی ترکیه را در کنار همسایگان این کشور ندارد و آینده روشنی در فرآیند زیست جمعی با دیگر ملیت‌های همسایه خویش برایش متصور نیست.

دفاع از کیان فرهنگی ایران بزرگ، رسالت سنگینی بر دوش ایران دوستان و مسئولین دولت جمهوری اسلامی ایران است. حفظ وحدت سرزمینی و تقویت “ایران بزرگ فرهنگی” بیش از هر زمان دیگری در مقابل تهدیدهای بزرگ قدیمی و تاریخی ائتلاف “وحدت غلامان ترک و دستگاه خلافت” نیازمند تقویت و استحکام است و آن تقویت وحدت ملی ایران در پرتو رشد و ارتقای اهداف عالیه “دفاع از کیان ملی ایران” است.

* احسان تاجیک، نویسنده و استاد علوم سیاسی دانشگاه پیام نور