تحلیل SWOT وضعیت سیاسی، اقتصادی و نظامی عربستان

یکی از بنیادی‌ترین و شاید بتوان گفت مهمترین پیش شرط‌های تصمیم سازی و تصمیم گیری، تحلیل و نیز پژوهش در حوزه سیاست خارجی، داشتن شناخت و آگاهی جامع، دقیق و به روز در خصوص ابعاد مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، نظامی و … کشورهای مد نظر است.

طبیعی است که عدم وجود چنین شناختی منجر به اشتباه محاسباتی و اتخاذ تصمیم‌های هزینه بردار برای کشور در سطح کلان و ارائه تحلیل‌های اشتباه و پژوهش‌های بلا فایده خواهد بود.

متأسفانه به‌طور کلی در خصوص کشورهای جهان اسلام و به ویژه کشورهای اسلامی منطقه خاورمیانه با وجود اهمیت چند بعدی آن، منبع فارسی قابل توجهی وجود ندارد و معدود آثاری هم که نگاشته شده‌اند، یا نگاه تک بعدی دارند و یا مدت زمان زیادی از تاریخ انتشار آنها گذشته است و به روز نیستند.

این‌میان، کتاب عربستان، تألیف سید حمزه صفوی عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، که به همت مؤسسه آینده پژوهی جهان اسلام به زیور طبع آراسته شده است را می‌توان از معدود آثار ذی قیمتی دانست که توانسته است با بهره گیری از داده‌های دقیق و به روز و با ساختاری منظم، تصویر جامعی از این کشور ارائه نموده و اطلاعات معتبری در خصوص این کشور بسیار مهم را در اختیار علاقه مندان به حوزه سیاست خارجی و مطالعات جهان اسلام قرار دهد.

عربستان قبله گاه مسلمانان جهان بوده و دارای بالاترین ذخایر نفت جهان است. این کشور یکی از بانفوذترین حکومت‌ها را در بین دولت‌های اسلامی دارد و به نوعی مهمترین رقیب ایران در منطقه به شمار می‌رود که این مسئله اهمیت شناخت این کشور را دوچندان می‌کند. کتاب عربستان از مجموعه کتب کشورهای اسلامی، در شش فصل و یک ضمیمه آماری تنظیم شده است.

فصل اول این کتاب به تشریح جغرافیای طبیعی و انسانی عربستان بر پایه جدیدترین اطلاعات آماری پرداخته است. در فصل دوم ساختار اقتصادی عربستان مورد مطالعه قرار گرفته است. در این فصل به بررسی جامع مهمترین منبع اقتصادی عربستان یعنی نفت و گاز، بخش صنعت و شاخص‌های مهم اقتصادی پرداخته شده است.

نکته مهم این فصل علاوه بر مسائل مربوط به نفت که معمولاً در کتاب‌ها به آن پرداخته می‌شود، شاخص‌های جهانی شدن اقتصاد عربستان و نیز محیط قانونی کسب و کار در این کشور و زیر ساخت‌های اقتصادی آن پرداخته شده است.

در فصل سوم، سیاست و حکومت در عربستان سعودی بررسی شده است. در این بخش از کتاب با نیم نگاهی به سابقه تاریخی، به ساختار حکومت معاصر در عربستان پرداخته شده و علاوه بر آن، گروه‌ها و سازمان‌های مختلف سیاسی موجود در آن توضیح داده شده است.

همچنین سیاست خارجی عربستان و توان نظامی این کشور نیز از دیگر نکات بررسی شده در فصل سوم است. در فصل چهارم این اثر جامع، وضعیت اجتماعی، آموزشی و فرهنگی، بهداشت و رفاه اجتماعی و رسانه‌های گروهی این کشور تشریح گردیده است.

در فصل پنجم، صنعت گردشگری عربستان و نهادها و سازمان‌های مرتبط با آن مورد بررسی قرار گرفته است و خوانندگان کتاب را با استراتژی‌ها و مؤلفه‌های گردشگری و تأثیر آن بر بخش‌های مختلف اقتصادی این کشور آشنا می‌کند.

اما مهمترین بخش و در واقع فصل ممیز این اثر ارزشمند که آن را از سایر آثار در این زمینه جدا می‌کند، تحلیل SWOT وضعیت سیاسی، اقتصادی و نظامی عربستان در فصل ششم این کتاب است.

امروز تحلیل SWOT مبنای بسیاری از تصمیم گیری ها در سطح کلان و راهبردی است و مهمترین نقطه قوت اثر این اثر علاوه بر آنچه در معرفی فصول پیشین این کتاب گذشت، ارائه تحلیل علمی با مدل SWOT از وضعیت عربستان پس از تشریح کلی و ایجاد تصویری جامع از کشور مورد مطالعه در ذهن مخاطب است.

طوری که مخاطب پس از مطالعه داده‌های معتبر در پنج فصل گذشته، به تحلیلی فراگیر و البته بی طرف از عربستان سعودی دست می‌یابد که در نوع خود کم نظیر و بسیار ارزشمند است. در انتهای کتاب نیز شاخص‌های آماری عربستان جهت استفاده پژوهشگران در مطالعات آتی ضمیمه شده است.

مطالعه این کتاب برای تصمیم گیران، کارشناسان و تصمیم سازان حوزه سیاست خارجی، دانشجویان رشته‌های علوم سیاسی، روابط بین الملل، مطالعات منطقه‌ای و جغرافیای سیاسی و نیز برای کلیه علاقه مندان به حوزه مطالعات جهان اسلام توصیه می‌شود.