نظریه چند جهانی / ما در آستانه درک جدیدی از خودمان هستیم

فرض کنید چشمان خود را می‌بندید، انتظار دارید همه‌جا تاریک به‌نظر آید، این منطقی است چون دیگر نوری به چشمان شما نمی‌رسد.

اما چنین چیزی کاملاً درست نیست. نور فروسرخ، با طول موجی که اندکی بیشتر از نور مرئی است، همیشه از جسم گرمی در حال گذار است. این شامل بدن شما نیز می‌شود، اگر چشمان ما به نور فروسرخ نیز مانند نور مرئی حساس بودند، نوری که از کوره‌های چشمان ما گسیل می‌شد، ما را کور می‌کرد، حتی وقتی پلک‌های ما بسته بودند.

اما میله‌ها و مخروط‌هایی که به‌عنوان گیرنده‌های نوری در چشم عمل می‌کنند به‌طور هوشمندانه‌ای تنها به نور مرئی حساسند، نه نور فروسرخ. چگونه آن‌ها این کار را انجام می‌دهند، پاسخ نهایی در مکانیک کوانتومی است.

مکانیک کوانتومی، جادو نیست. این نظریه، عمیق‌ترین و جامع‌ترین دیدگاهی است که از واقعیت داریم. تا جایی که در حال حاضر می‌دانیم، مکانیک کوانتومی صرفاً تقریبی از حقیقت نیست، بلکه خود آن است.

در صورت بروز نتایج تجربی غیرمنتظره می‌تواند مورد تجدیدنظر قرار گیرد، اما تاکنون نشانه‌ای از چنان نتایج غافلگیرکننده‌ای دیده نشده است.

در کل برای تأیید مکانیک کوانتومی باید به کلام به‌یادماندنی ریچارد فاینمن اشاره کنیم: «فکر می‌کنم بتوانم با اطمینان بگویم که کسی مکانیک کوانتومی را نمی‌فهمد.»

در این میان کتاب «چیزی عمیقا پنهان» نوشته شون کارول به بررسی جهان‌های کوانتومی و پیدایش فضا-زمان می‌پردازد. شون کارول، فیزیکدان نظری و یکی از مشهورترین نویسندگان علم، تاریخ قرن بیستم را بازنویسی می‌کند.

کتاب «چیزی عمیقا پنهان» که از آن به‌عنوان شاهکار یاد شده، برای نخستین‌بار نشان می‌دهد که چگونه رویارویی شجاعانه با معماهای بنیادین مکانیک کوانتومی، طرز تفکر ما را درباره فضا و زمان تغییر می‌دهد.

گفتنی است کپی‌های شما هزاران بار در هر ثانیه به‌وجود می‌آیند. نظریه چندجهانی رفتار کوانتومی می‌گوید که با هر رویداد کوانتومی جهان به دو نسخه منشعب می‌شود که از هر نظر یکسانند، مگر اینکه در جهان دیگر رویداد کوانتومی رخ نداده باشد. به اعتقاد این نویسنده، ما در آستانه درک جدیدی از ماهیت خود و جایگاه آن قرار گرفته‌ایم.

این کتاب سه پیام اصلی دارد، نخست اینکه مکانیک کوانتومی باید قابل‌فهم شود حتی اگر هنوز به آن مرحله نرسیده باشیم و دستیابی به چنین درکی باید در علم مدرن از اولویت بالایی برخوردار باشد.

مکانیک کوانتومی یگانه نظریه در فیزیک است که مابین آنچه می‌بینید و آنچه که واقعیت است، تمایزی آشکار ترسیم می‌کند. این امر چالش خاصی را پیش‌روی فیزیکدانان قرار می‌دهد که تصور می‌کنند آنچه را می‌بینند، بی‌هیچ مشکلی واقعی است و سعی می‌کنند پدیده‌ها را براساس آن توضیح دهند.

اما این چالش غیرقابل توفق نیست و اگر ذهن خود را از پاره‌ای تفکرات کهنه و شهودی رها کنیم، درخواهیم یافت که مکانیک کوانتومی رازآلود و غیرقابل توضیح نیست، بلکه فقط فیزیک است.

پیام دوم این اثر آن است که در گذشته پیشرفتی واقعی به سمت درک مکانیک کوانتومی داشته‌ایم. روی رهیافتی تمرکز خواهم کرد که احساس می‌کنم امیدبخش‌ترین مسیر است، یعنی فرمول‌بندی چندجهانی یا فرمول‌بندی از مکانیک کوانتومی.

بسیاری از فیزیکدانان ایده جهان چندگانه را مشتاقانه در آغوش گرفتند، اما مابین کسانی که با ایده تکثیر جهان به نسخه‌هایی از خود سرگرم شده‌اند، دارای شهرتی ناتمام است.

اگر شما یکی از آن‌ها هستید، می‌خواهم شما را لااقل متقاعد کنند که جهان‌های چندگانه اصیل‌ترین راه معنادادن به مکانیک کوانتومی است و اگر مسیر کمترین مقاومت در برابر جدی گرفتن ماهیت پدیده‌های کوانتومی را دنبال کنیم کنیم، این ایده نقطه پایان است.

پیام سوم اینکه، اهمیت این موضوع تنها برای یکپارچگی علمی نیست. موفقیت‌های پیشین چارچوب مناسب اما نه کاملاً منسجم موجود از مکانیک کوانتومی نباید ما را نسبت به این واقعیت نابینا کند که شرایطی وجود دارد که تحت آن، چنان چارچوبی کافی نیست، به‌خصوص وقتی می‌خواهیم ماهیت خود فضا، زمان و سرنوشت نهایی کل عالم را درک کنیم؛ مبانی مکانیک کوانتومی مطلقاً ضروری است.

دامی که دانشمندان پهن کرده‌اند

سایت npr شبکه ملی رادیویی آمریکا در گزارشی که درباره این اثر نوشته آورده است: «شون کارول تفسیر کپنهاگ از مکانیک کوانتومی را دوست ندارد. وی در اوایل کتاب، مجموعه‌ای از سوالات متداول را می‌پرسد: سوالاتی نظیر اینکه منظورتان از «اندازه گیری» دقیقاً چیست؟

چقدر سریع اتفاق می‌افتد؟ دقیقاً چه چیزی دستگاه اندازه‌گیری را تشکیل می دهد؟ و غیره. همان طور که کتاب‌های قبلی وی نشان داده‌اند، کارول راهنمای بسیار خوبی در باب مرزهای فیزیک برای افراد علاقه‌مند است.

این مهارت‌ها در این کتاب نیز به خوبی نمایش داده شده است. کارول به‌طور ماهرانه خوانندگان خود را از طریق معمای مکانیک کوانتومی به دام دانشمندان می‌اندازد.»

کتاب «چیزی عمیقاً پنهان» با ترجمه تورج حوری در 296 صفحه با شمارگان 550 نسخه از سوی انتشارات مازیار راهی بازار کتاب شد.