نشر دیجیتال، راهی برای برون رفت از مشکلات نشر

محمدرضا اربابی، مدیر انتشارات منتشران اندیشه، در گفتگو با خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی مجمع ناشران انقلاب اسلامی «منانشر»، به توضیح مشکلات نشر کشور پرداخت و اظهار داشت: یکی از مسائلی که در حوزه نشر باید به آن توجه شود، افزایش تعداد خوانندگان است. آمار مطالعه در ایران بسیار پایین بوده و تعداد خوانندگان کتاب در کشور محدود هستند.
او افزود: مخاطب‌سازی جزئی از فرهنگ کتاب‌خوانی است که از روش‌های مختلف می‌توان آن را انجام داد. هنگامی که خواننده مطلوب وجود دارد، کار مطلوب هم باید به‌دست خواننده برسد که در این‌جا باید به موضوع توزیع پرداخته شود.

شبکه توزیع کتاب بیمار است
اربابی تصریح کرد: متاسفانه عملیات پخش کتاب در کشور به‌خوبی انجام نمی‌شود. هنگامی‌که چرخه پخش و توزیع یک اثر به خوبی انجام نگیرد در نتیجه کارهای بسیار خوبی در دست ناشر باقی می‌ماند و به دست مخاطب حرفه‌ای نمی‌رسد.
وی در ادامه به ریشه‌یابی این مشکل پرداخت و گفت: توزیع‌کننده‌های حرفه‌ای و کسانی که بودجه دولتی در اختیار دارند، وارد میدان نمی‌شوند. شرکت‌های خصوصی توزیع کننده کتاب مانند ترنج اندکند. بسیاری از دلالان بازار نشر، کارشان تجارت کاغذ است و با محتوا و مفهوم اثر کاری ندارند. این اتفاق کیفیت آثار را پایین می‌آورد.
وی بیان کرد: هنگامی‌که یک توزیع کننده می‌خواهد نمایشگاهی را برگزار کند، حدود 50 درصد حق توزیع می‌گیرد. حال این سؤال مطرح است که یک ناشر چه قیمتی را باید پشت جلد کتاب بزند تا هزینه‌هایی که انجام داده، بازگردد؟
مدیر انشارات منتشران اندیشه، افزود: ناشر تازه‌کار مجبور است با این توزیع کنندگان کار کرده و نمی‌تواند کتاب‌هایش را در انبار نگهدای کند. به این ترتیب بسیاری از ناشرانی که تازه وارد بازار نشر می‌شوند بعد از حدود دو سال به دلیل عدم فروش دیگر نمی‌توانند فعالیت کنند.

نشر دیجیتال، راهی برای برون رفت از مشکلات نشر
اربابی با اشاره به مشکل دیگری که در حوزه نشر کشور وجود دارد، اظهار داشت: جدای از مشکل توزیع، مساله بعدی عدم ورود ناشران به نشر دیجیتال است. در حالی‌که در دنیا با پرداخت کمترین هزینه و در کمال امنیت خوانندگان به آثار مختلف دسترسی پیدا می‌کنند، در این زمینه هنوز شرایط مطلوبی در داخل کشور به‌صورت جدی ایجاد نشده است.
او افزود: حرکت به سمت نشر دیجیتال قطعا راهی برای برون‌رفت از مشکلاتی است که ناشران در حال حاضر با آن مواجه‌اند. هزینه های تولید کتاب بسیار بالا است و قیمت بالای پشت جلد هم افرادی را که کتا‌ب‌خوان حرفه‌ای نیستند، از خرید آن دور می‌کند. ما باید هزینه و قیمت تمام شده را پایین بیاوریم.
وی اظهار داشت: با در نظر گرفتن هزینه‌های پایین تولید آثار دیجیتال، اگر به تولید آن پرداخته و توجه شود، با افزایش آمار خواننده‌ها مواجه می‌شویم که برای ناشران هم سودآوری خواهد داشت.
اربابی گفت: در حال حاضر، تقریبا بخش عمده جامعه ما به تکنولوژی و تجهیزات اولیه برای مطالعه کتاب به‌صورت دیجیتال دسترسی دارند. ناشر باید بتواند با استفاده از تجهیزات و امنیت آثاری را به‌صورت دیجیتال تولید کند. نهادهای مختلفی نظیر وزارت ارشاد و مرکز رسانه‌های دیجیتال کشور نیز باید مجوز این‌گونه کتاب‌ها را بیشتر صادر و هم‌چنین فرآیند تولید آن را با دادن کمک هزینه به ناشران تسهیل کنند. این موضوع نگاهی صنفی را می‌طلبد.
او تصریح کرد: قطعا تعدادی از کتاب‌خوان‌های حرفه‌ای کتاب چاپی را به کتاب دیجیتالی ترجیح می‌دهند بنابراین نمی‌شود همه آثار را به‌شکل الکترونیکی تولید کرد؛ اما بخش خصوصی می‌تواند نیازهای جامعه علاقه‌مند به این آثار را انجام دهد.

جلوگیری از نشر رایگان آثار دیجیتال در فضای مجازی
مدیر انتشارات منتشران اندیشه افزود: از مزیت‌های دیگر کتاب‌های دیجیتال، توزیع ساده آن است. هنگامی که در مترو هستید، بسیاری از افراد علی‌رغم خستگی، در حال بازی با گوشی‌های خود هستند، قطعا این افراد به جای بازی می‌توانند به مطالعه کتاب‌های دیجتیال بپردازند. تولید این‌گونه کتاب‌های نباید به‌صورت رایگان در فضای مجازی منتشر شود که این موضوع سم مهلکی است.
وی اظهار داشت: اگر شرایطی به‌وجود بیاید تا با سایت‌هایی که این آثار را به صورت رایگان در اختیار مخاطب قرار می‌دهند برخورد شود، از طرفی هم از سایت‌های فروش کتاب آن‌لاین حمایت شود، با توجه به این که هزینه تولید کتاب پایین آمده است، ناشران می‌توانند با هزینه پایین‌تری اثر را در اخیار کاربران اینترنتی قرار دهند.
او گفت: خواننده هم کتاب ‌را با هزینه پایین‌تری تهیه می‌کند و به‌جای این‌که زمانش را صرف بازی‌های دیجتیال کند، می‌تواند کتاب مورد علاقه‌اش را بخواند.

مترجمان تازه‌کار و بی‌توجهی به محتوای اثر
اربابی با انتقاد از بی‌توجهی به محتوای آثار اظهار داشت: در حال حاضر تنها هزینه‌ای که برای تولید یک اثر بالا و گران نیست، هزینه تولید محتواست. ناشران برای پایین آودن هزینه‌ها فشار خود را بر روی تدوین و محتوای اثر وارد می‌کنند. بنابراین مترجم و مولف دچار ضرر می‌شوند.
وی افزود: آثار ترجمه‌ای ما در حوزه‌های تخصصی و حتی ادبی بسیار ضعیف است. کسی که فکر از او تولید شده است، کمترین سود را از خروجی کار می‌برد. دلیل هم آن است که ناشران برای کمتر شدن هزینه‌ها، کار را به مترجمان ضعیف و افراد تازه‌کار می‌دهند؛ بنابراین افراد حرفه‌ای بیرون می مانند مگر آن‌که کارهای خاصی باشد.
او تصریح کرد: بنابراین آثار بی‌کیفیتی در بازار نشر دیده می‌شود. گاهی اثری از یک نویسنده بسیار خوب که حتی می‌تواند جایزه نوبل را به‌دست آورد، در کشور ما با یک کیفیت نازل ترجمه می‌شود و هنگامی که این محصول به دست خواننده می‌رسد بعد از خواندن چند صفحه، کتاب را کنار می‌گذارد.
اربابی به فعالیت انتشارات منتشران اندیشه در زمینه سازماندهی سیستم ترجمه در کشور اشاره و اظهار داشت: تمرکز ناشران بر روی تدوین محتوا می تواند به حل شدن مشکلات کمک کند. ما با سازماندهی که در سیستم ترجمه ایجاد کرده‌ایم، در تلاش هستیم تا با ایجاد یک سیستم ترجمه، فرآیند انتخاب مترجم و مولف برای آثار خاص را با سازوکار بهتری انجام دهیم. این موضوع در بحث ترجمه یک موضوع جدید است.
وی در ادامه افزود: مدیریت کیفیت شامل تضمین کیفیت و کنترل کیفیت است. این دو مورد اگر در فرآیند تدوین و محتوا اتفاق بیفتد، قطعا آثار خروجی بهتری خواهیم داشت. امروز ما نیاز به چند برابر ظرفیت مترجم داریم تا از جامعه جهانی عقب نمانیم. نیازمندیم تا افرادی قوی را تربیت کرده، گزینش کنیم و درست به‌کار بگیریم.
این عضو مجمع ناشران انقلاب اسلامی در پایان گفت: موضوع دیگر، کیفیت صوری و نمایش اثر است که باید به آن توجه ویژه‌ای شود. طراحی جلدها حرفه‌ای نیست و صفحه‌آرایی‌ها بسیار ساده و معمولی انجام می‌شود. ناشران ترجیح می‌دهند آثارشان را مجله‌ای و جزوه‌ای تولید کنند. این خروجی هم یکی دیگر از دلایلی است که خواننده‌زدایی می‌کند.
توزیع نامطلوب کتاب، عدم ورود ناشران به عرصه دیجیتال، بی‌توجهی به محتوای آثار و پایین بودن کیفیت ظاهری و تصویری کتاب‌ها را از جمله مشکلات نشر کشور مدیر انتشارات منتشران اندیشه