مخاطبان کتاب‌های آداب شرعی چه کسانی هستند؟
کتاب «احکام مطهرات، نجاسات و تخلّی» به قلم محمدعلی فرهنگی که توسط پژوهشکده باقرالعلوم (ع) منتشر شده‌است، از جمله آثاری است که به موضوع آداب شرعی می‌پردازد و احکام مختلفی را بیان می‌کند که مراجع در این موضوعات مطرح کرده‌اند. نویسنده این کتاب کیست و مخاطبان این دست کتاب‌ها کیستند؟ گفتگوی ایلنا با نویسنده کتاب را بخوانید:
در طول تاریخ، رجوع مکلفین به مراجع تقلید جهت دریافت پاسخ به سوالات شرعی، منجر به تولید مجموعه‌های فتوایی از سوی مراجع تقلید شده است. این مجموعه‌ها علی‌رغم تبیین تکالیف شرعی مکلفین، با گذشت زمان و پیچیده‌تر شدن روابط زندگی اجتماعی و حجیم شدن مجموعه‌های فتوایی و همچنین تعدد مراجع تقلید در عصر واحد؛ دچار کاستی‌هایی در انجام رسالت خود گردیده‌اند که مراجعه به آن‌ها برای دستیابی به پاسخ سوالات شرعی را با دشواری‌های متعددی روبرو ساخته است.
در راستای رفع این مشکل پژوهشکده باقرالعلوم (ع) دست به تالیف، تدوین و چاپ کتاب‌های متعددی زده است. یکی از این کتاب‌ها «احکام مطهرات، نجاسات و تخلّی» نوشته محمدعلی فرهنگی است. این کتاب در سال ۱۳۹۶ در ۳۲۸ صفحه روانه بازار شد. با او درباره این کتاب گفتگو کردیم.
چرا این سوژه را برای نوشتن انتخاب کردید؟
درباره این کتاب یعنی احکام مطهرات، نجاسات و تخلی لازم است نکاتی را به عنوان مقدمه عرض کنم تا فلسفه تدوین این کتاب روشن‌تر شود. دین اسلام به عنوان مجموعه‌ای وحیانی که کارویژه آن نمایاندن راه سعادت انسان در زندگی دنیوی و حیات پس از مرگ است در درون خود نظامات متعدد و جامعی را برای رسیدن به این هدف معرفی کرده است. در همین راستا، احکام در کنار عقاید و اخلاق از بخش‌های ضروری دین است که بر زندگی فرد و اجتماع اثر اساسی دارد و نقش بی‌بدیلی در رساندن فرد و جامعه به سعادت ایفا می‌کند و به همین دلیل، اهتمام به یادگیری احکام شرعی و عمل به آن‌ها در عرصه زندگی فردی و اجتماعی، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر به شمار می‌رود. با توجه به این ضرورت‌ها واحد ابواب فقهی پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم (س) در راستای اهداف تبلیغی خود در تامین محتوای تبلیغ مبلغان دینی، بر آن شد که با شناسایی برخی از نیازها در منابع فتوایی موجود و با توجه به تعدد مراجع تقلید، تدوین مجموعه‌هایی از احکام موضوعی با ویژگی‌هایی خاص را وجهه همت خود قرار دهد. در همین راستا طرح جامع و عظیمی در پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم (ع) بر مبنای درک صحیح از کاستی‌های موجود در منابع فتوایی مانند: تخصصی بودن منابع فتوایی، تالیف منابع اصلی فتوایی به زبان عربی، تعدد مراجع تقلید و درنتیجه تعدد منابع فتوایی، فقدان دسته‌بندی ریز و منطبق بر اصول تنظیم درختواره‌ای در منابع فتوایی، سخت بودن احاطه مبلغان و پاسخگویان مسائل شرعی به نظرات مراجع معظم تقلید با توجه به دامنه وسیع اختلاف فتاوا، زمان بر و خطاپذیر بودن مراجعه مبلغان و پاسخگویان جهت مراجعه به منابع اصلی فتوایی، و در نهایت نیاز ضروری و فوری مبلغین و مراکز پاسخگویی سوالات شرعی نسبت به دسترسی به فتاوای مراجع به صورت دسته‌بندی شده و در عین حال متقن و جامع طراحی شد و با توجه به آثار چاپ شده و آثار آماده چاپ تاکنون نیز عملکرد و خروجی قابل قبولی از خود ارائه نموده است.
کتاب مطهرات، نجاسات و تخلی یکی از این موضوعات است. این موضوع بخشی از احکام شرعی به شمار می‌رود که از سویی محل ابتلای تمامی مکلفین است و از سوی دیگر رابطه‌ی فرد مسلمان را با اشیا و جانداران و افراد و شخص مکلف ساماندهی می‌کند. با توجه به مقدمه پیش گفته هر فرد مسلمانی با رعایت احکام مربوط به پاکی‌ها و ناپاکی‌ها و نجاسات، علاوه بر بهینه‌سازی زندگی دنیوی خویش به آخرت بهتری نیز دست می‌یابد. این تالیف در حقیقت در جستجوی تدوین و ارائه‌ی اثری نوین در راستای پاسخگویی به احکام شرعی مرتبط با موضوع مطهرات و نجاسات می‌باشد.
وجه تمایز و مزیت‌های این کتاب با آثار مشابه آن چیست؟
مختصات و ویژگی‌های منحصر به فرد این کتاب را می‌توان در موارد ذیل خلاصه نمود: اول، تدوین درختواره فقهی برای تمام ابواب فقهی و منطبق با استانداردهای لازم، با ویژگی‌هایی نظیر: علمیت و جامعیت، انعطاف و منطقی بودن. لازم به ذکر است تدوین چنین درختواره‌ای برای همه ابواب فقهی با استانداردهای خاص، در نوع خود بی‌نظیر می‌باشد. دوم، طراحی سوالات شرعی با محور قرار دادن منابع فتوایی تفصیلی مانند عروهالوثقی و تحریر الوسیله و منهاج الصالحین با محوریت مولفه‌هایی مانند جامعیت، فراگیر بودن مورد سوال، قابل فهم بودن متن سوال، سوالات مستحدثه. این شیوه در طراحی سوالات شرعی منجر به تولید مجموعه‌هایی جامع و بی‌نظیر از سوالات شرعی شده است که از سویی، فقهی پرسش محور را در اختیار مبلغ و پاسخگو و حتی مخاطب عام قرار می‌دهد و از سوی دیگر با توجه به ناظر بودن سوالات بر مبانی و امهات مسائل تقریبا اکثر قریب به اتفاق سوالات در هر موضوعی با مراجعه به این منابع پاسخ داده می‌شود. سوم، پاسخگویی به سوالات طراحی شده در مرحله قبل با مراجعه به منابع فتوایی مراجع معظم تقلید با ویژگی‌های خاص. قلمرو پاسخگویی هم عبارت است از فتاوای فقهی دوازده نفر از مراجع معظم تقلید معاصر، بهره‌گیری از منابع دست اول فتوایی اصلی هر یک از مراجع تقلید با مشخص کردن اولویت بین منابع فتوایی هر کدام از مراجع جهت استخراج فتوای صحیح، جمع‌بندی فتاوا جهت تسلط آسان‌تر خواننده به نظرات فقهی مجموعه مراجع معظم تقلید، روان‌سازی متن و توضیح اصطلاحات فقهی در روند پاسخگویی و آدرس‌دهی دقیق پاسخ‌های ارائه شده به تفکیک هر کدام از مراجع در پاورقی صفحات منطبق با آیین نامه‌ی گروه.
به نظر شما چه قشری از کتاب‌های شما بیشتر استقبال می‌کنند؟
مخاطب اصلی این کتاب و همچنین سایر خروجی‌های این پروژه بزرگ فقهی، در درجه اول مبلغین محترم دینی هستند که این کتاب دقیقا در راستای انجام ماموریت‌های تبلیغی و برای پر کردن نیاز مهمی از این ماموریت یعنی دسترسی آسان و مستند و جامع به احکام شرعی و فتاوای مراجع عظام تقلید تدوین و ارائه گردیده است. اما در درجه دوم باتوجه به ویژگی‌های پژوهشی منحصر به فرد این کتاب، تمامی اقشار جامعه با مراجعه به این کتاب می‌توانند بخش وسیعی از پرسش‌های شرعی خود در زمینه‌ی موضوع کتاب یعنی مطهرات و نجاسات و تخلی، را پاسخگویی نمایند.
برای پیوند عمیق‌تر نسل جوان با معارف دینی چه کارهای باید انجام شود؟
اولین گام برای پیوند عمیق‌تر نسل جوان با معارف دینی فهم صحیح جوان امروزی و نیاز‌های وی است و در دومین گام می‌بایست محتوای دینی و پیام‌های معرفتی برگرفته از دین، متناسب با مختصات جوان امروزی و به زبان وی و با استفاده از انواع و اقسام رسانه‌های متناسب با ذائقه‌ی وی به او ارائه شود و در کنار اینها احترام و القای هویت و شخصیت به جوان به نظرم یکی از مهم‌ترین بسترهای تاثیرگذاری بر روی این قشر محسوب می‌شود. به تعبیر قرآن کریم، خداوند متعال خطاب به پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و اله و سلم می‌فرمایند: فَبِمَا رَحْمَهٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ ۖ وَلَوْ کُنْتَ فَظًّا غَلِیظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِکَ. به سبب رحمت خداست که تو با آن‌ها اینچنین خوشخوی و مهربان هستی. اگر تندخو و سخت‌دل می‌بودی از گرد تو پراکنده می‌شدند.
