پرداخت ۲۵۰ هزار تومان برای ۱۲۰ ثانیه‌ تبلیغ کتاب در تلویزیون!

خبرگزاری مهر ـ گروه فرهنگ و ادب: در روزهای اخیر پیامکی میان برخی فعالان حوزه نشر کتاب و نیز خبرنگاران این حوزه رد و بدل شده است؛ با این مضمون: «کتابنامه با مشارکت مالی ناشران و متولیات دولتی حوزه کتاب تهیه می‌شود. برای تبلیغ کتاب‌ها یا انعکاس خبرهایتان با ما تماس بگیرید».

در معرفی برنامه «کتابنامه» در وبسایت آن آمده است: «کتابنامه» برنامه‌ای اختصاصی درباره کتاب و فرهنگ کتابخوانی است که از شنبه ششم مهرماه هر شب روی آنتن شبکه چهارم سیما می‌رود و آخرین رویدادها و فعالیت‌های انجام پذیرفته در حوزه کتاب را معرفی و بررسی می‌کند. برخی از بخش‌های در نظر گرفته شده برای این برنامه عبارت است از: خبرهای فرهنگی و اقتصادی کتاب، معرفی کتاب‌هایی در حوزه علوم انسانی و تجربی، تماس با دست‌‌اندرکاران تولید کتاب، گزارش تصویری مرتبط با کتاب (رونمایی، نقد، تصمیم‌سازی، معرفی انتشارات و …). همچنین آخرین خبرها و گزارش فعالیت ناشران و نهادها به صورت زیرنویس درج می‌شود و مسابقه‌ای نیز برای بینندگان ترتیب داده شده است. علاقه‌مندان می‌توانند در ساعات 18:15 و 22:20 کتابنامه‌ را از شبکه چهارم تماشا کنند.

این موضوع بهانه‌ای شد تا با شماره‌ای که زیر این پیامک آمده بود، تماس بگیریم و درباره چند و چون این معرفی کتاب از او جویا شویم. علیرضا حائری، تهیه کننده برنامه «کتابنامه» و فرستنده پیامک مذکور، در این باره توضیحات جالب و قابل تاملی به خبرنگار مهر داده است که بدون هیچ توضیح و مقدمه دیگری باید آن را بخوانید.

* آقای حائری! پیامکی به دست من رسیده است، مربوط به معرفی و تبلیغ کتاب در برنامه «کتابنامه» شبکه چهار. در مورد شرایط این معرفی کتاب توضیح می‌دهید؟

صدا و سیما گفته‌ است ما آنتن شبکه چهار را در اختیار شما می‌گذاریم و با تو هم به عنوان تهیه کننده قرارداد می‌بندیم؛ به این شرط که تو بتوانی پول تهیه برنامه را از متولیان کتاب اعم از ناشرها و نویسنده‌ها و مترجم‌ها برای شبکه چهار بگیری و من هم این را قبول کرده‌ام.

* این دقیقاً یعنی چه؟

یعنی اینکه هر کسی که می‌خواهد کتابش معرفی و تبلیغ شود، حداقل 250 هزار تومان و حداکثر یک میلیون و 500 هزار تومان، بسته به نوع و ارزش و اهمیت کتاب پرداخت می‌کند. همانطور که گفتم این بستگی به نوع کتاب دارد، اینکه آموزشی باشد یا کتاب بازاری باشد، اینها تاثیر می‌گذارد و قیمت‌ها را می‌برد بالا. در واقع کسی که متقاضی تبلیغ کتابش است، حداقل 250 هزار تومان می‌دهد و ما این کتاب را در برنامه «کتابنامه» شبکه چهار که ساعت 6:15 دقیقه هر شب پخش می‌شود و البته دو بار هم در روز بعد تکرار می‌شود، به مدت 90 ثانیه به اضافه 30 ثانیه مصاحبه تلفنی یا حضوری با پدیدآورنده اعم از نویسنده، مترجم و یا حتی ناشر، تبلیغ می‌کنیم.

* این رقم بر چه اساسی تعیین شده است؟ قیمت یک کتاب مگر چقدر هست که پدیدآورنده آن باید 250 هزار تومان بدهد تا 90 ثانیه یا 120 ثانیه در تلویزیون معرفی شود؟

من حرف شما را رد نمی‌کنم، اما توضیح می‌دهم که این قیمت بر چه اساسی تعیین شده است؛ ما در این برنامه 10 دقیقه‌ای نهایتاً چیزی حدود 3 عنوان کتاب می‌توانیم معرفی کنیم؛ چون خبر و وله هم دارد. سه تا 250 هزار تومان می‌شود 750 هزار تومان، در حالی که هزینه هر برنامه تلویزیونی 770 هزار تومان است. در واقع این هزینه به این شکل تعیین شده که اینها باید هزینه تولید برنامه را پرداخت کنند. حالا حرف شما این است که 250 هزار تومان برای معرفی یک کتاب زیاد است. شما نگاه کنید یک کتاب 60، 70 صفحه‌ای تا 100 صفحه‌ای را که در 2000 نسخه می‌خواهید چاپ کنید، چیزی حدود 2 میلیون تومان هزینه‌اش است، البته کتاب‌هایی هم بوده که 50 میلیون تومان هزینه تولیدش شده است. انتشاراتی‌هایی هستند که مثلاً یکی از آنها به ما گفته است ما 15 عنوان کتاب به شما می‌دهیم و شما به تدریج اینها را تا پایان سال معرفی کنید، ولی برای هر کدام 200 هزار تومان از ما بگیرید. ما هم قبول کرده‌ایم، ولی گفته‌ایم به جای 15 مصاحبه با 7 نفرشان مصاحبه می‌کنیم، یعنی تبلیغ 8 عنوان از این کتاب‌ها 90 ثانیه‌ای است و 7 عنوانشان به همراه مصاحبه است. او هم گفته است، باشد ما اصلاً برای اینها (7 عنوان) مصاحبه نمی‌خواهیم. الان ستاد اقامه نماز با ما وارد مذاکره شده و 40 کتاب را پیشنهاد کرده است برای معرفی. ما هم گفته‌ایم زمان تبلیغش را در حد 65 ثانیه کم می‌کنیم، شما هم 180 هزار تومان بدهید. قبول کردند و قراردادش را هم بسته‌اند.

* به نظر شما این شیوه به معرفی کتاب‌های ناشران ثروتمند که عموماً هم دولتی هستند، منجر نمی‌شود؟ یک ناشر خصوصی خُرده‌پا که با هزار جور مشکلات از خرید کاغذ از بازار آزاد گرفته تا گرفتن مجوز برای کتابش درگیر است، چطور می‌تواند این هزینه‌های سنگین را برای معرفی کتابش در رسانه ملی بپردازد؟

من از شما سئوال می‌کنم؛ تا قبل از این چگونه بود و دوستان کتاب را برای معرفی در تلویزیون، چطور انتخاب می‌کردند؟ خودشان انتخاب می‌کردند؛ تهیه کننده یا مدیر گروه یا معاون سیما یا مدیر سازمان، زنگ می‌زدند و می‌گفتند کتاب فلانی را معرفی کن. روی سلیقه تهیه کننده یا مدیر شبکه یا مدیر سازمان یا معاون سیاسی سازمان یا معاون سیما، کتاب معرفی می‌شده است. ولی من با این برنامه، برگ جدیدی باز کرده‌ام؛ اولاً این کتاب‌ها را دیگر، منِ نوعی انتخاب نمی‌کنم، البته من شخصاً آنها را ممیزی خواهم کرد، یعنی طرف باید کتاب را بفرستد که من ببینم این کتاب خیلی سخیف و کم‌ارزش نباشد. اگر اینطور بود و کتاب ارزش معرفی داشت، طبیعتاً طرف (پدیدآورنده کتاب) هم مایل است پول را پرداخت کند تا کتابش معرفی شود. در اینجا دیگر انتخاب، دست من نیست.

* در واقع انتخاب دست پول است!

بله، البته. انتخاب دست کسی است که پول دارد. اگر می‌خواهید تخم مرغ یا فرش ماشینی یا پُفک در رسانه ملی تبلیغ کنید، باید ثانیه‌ای 500 هزار تومان تا یک میلیون و 500 هزار تومان بپردازید، ولی ما برای کتاب پول پخش نگرفته‌ایم. آنها (مسئولان صدا و سیما) گفته‌اند ما پول نداریم که کتاب تبلیغ کنیم، ما هم گفته‌ایم شما مگر نمی‌گویید آنتتان خالی است و مثلاً می‌خواهید مستند حیات وحش پخش کنید؟ خُب این آنتن را بدهید به من، خودش پول خودش را و در واقع پول تولید برنامه را درمی‌آورد. البته اتفاق هم افتاده که من به یک نویسنده که می‌خواسته کتابش در این برنامه تبلیغ شود، گفته‌ام شما استثنائاً 200 هزار تومان بده و دوستان برنامه هم موافقت کرده‌اند. از طرف دیگر اینطوری هم که شما می‌گوئید نیست که مثلاً ناشر خُرده پا نمی‌تواند اینقدر هزینه کند برای تبلیغ کتابش.

* یعنی این دسته از ناشران و نویسنده‌ها هم که بضاعت مالی پائینی دارند، از برنامه شما استقبال می‌کنند؟

بله. دلیلش هم این است که می‌خواهند مطرح شوند. این پول‌ها در روند برنامه‌سازی تلویزیونی آنقدر ناچیز است که اصلاً به حساب نمی‌آید.

* زمان زیادی نگذشته از اینکه آقای ضرغامی با آقای حسینی وزیر سابق ارشاد جلسه می‌گذاشت و می‌گفت که ما آماده‌ایم کتاب با تعرفه‌های پائین‌تر نسبت به عرف آگهی‌های بازرگانی و حتی رایگان در تلویزیون تبلیغ شود.

این مالِ زمانی بود که میلیارد میلیارد پول وارد سازمان می‌شد.

* مگر الان چطوری است؟

الان پول کارمندها را ندارند بدهند. خاطره‌ای بگویم؛ زمانی بود که من سال 75 اسپانسر هیئت امنای کتابخانه‌های عمومی کشور شدم که برای یک برنامه 15 دقیقه‌ای که یک روز در میان از شبکه 2 پخش می‌شد، کتاب‌های آنجا را معرفی کنیم و به ازای هر دقیقه‌ 12 هزار تومان هم به عنوان هزینه تولید بپردازم. این کار را که کردیم و حدود 5 برنامه آن پخش شد، امور بازرگانی صدا و سیما جلوی ما را گرفت و گفت شما دارید کالا تبلیغ می‌کنید و بنابراین باید پول تبلیغ بدهید. من آن زمان طرح برنامه را بردم پیش آقای لاریجانی (رئیس وقت صدا و سیما) و گفتم که ما چنین کاری کرده‌ایم و اینها (هیئت امنای کتابخانه‌های عمومی) هم کم یا زیاد دارند پولش را می‌دهند. زیر آن نامه نوشت: جناب آقای دکتر پورنجاتی (معاون وقت سیما) در صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، تبلیغ کتاب رایگان است. (رئیس وقت صدا و سیما) به من هم گفت تا الان هر چقدر پول از هیئت امنا کتابخانه‌های عمومی گرفته‌اید، گرفته‌اید از الان به بعد بدون دریافت هزینه، کتاب تبلیغ کنید. حالا اینطوری شده و ما هم اینطوری می‌توانیم در خدمت دوستان صنعت نشر باشیم.
بنا بر اعلام تهیه کننده برنامه «کتابنامه» در صورت پرداخت 250 هزار تومان از سوی ناشران، نویسندگان و مترجمان، کتاب‌های آنها به مدت 120 ثانیه در این برنامه از شبکه چهار سیما معرفی و در واقع تبلیغ خواهد شد. حائری با یادآوری وضعیت تبلیغ کتاب در گذشته در رسانه ملی، به شرایط مالی رادیو و تلویزیون اشاره می‌کند و این شیوه تبلیغ کتاب را اقتضاء کنونی آن می‌داند.گفتگوی مهر با تهیه‌کننده «کتابنامه»