تعبیرات پاپ نسبت به آیت الله سیستانی قابل تامل است

محمد مسجد جامعی در گفت وگو با شفقنا، درباره ملاقات پاپ با حضرت آیت الله العظمی سیستانی، اظهار کرد: در طول تاریخ و آن مقداری که به جهان تشیع مربوط است، تاکنون پاپ ها با شخصیت‌های دینی درجه دوم جهان تشیع ملاقات های بسیاری داشتند، اما برای اولین بار می باشد که پاپ با شخصیتی در طراز مرجعیت تشیع ملاقات می کند.

وی در مورد تصمیم و سفر پاپ به عراق، گفت: اصل تصمیم سفر پاپ به عراق مربوط به قبل از سال ۲۰۰۰ است، در آن زمان پاپ ژان پل دوم، پیوسته می‌گفت مایل است در سال ۲۰۰۰ به سرزمین ابراهیم برود و آنجا را زیارت کند. سال ۲۰۰۰ و بطور کلی سال‌هایی که ضریب ۲۵ و خصوصا پنجاه و صد و مخصوصا هزار هستند برای کاتولیک‌ها دارای ارزش فراوانی است و آن را سال‌های توبه می‌دانند. کم و بیش همچون شب‌های قدر در نزد ما.

سفیر اسبق ایران در واتیکان ادامه داد: آن زمان(یعنی سال ۲۰۰۰) عراق پس از اشغال کویت، تحت محاصره اقتصادی شدیدی قرار گرفت و شرایط بسیار نامناسبی داشت و در هر صورت سفر پاپ وقت به عراق به دلایل مختلفی انجام نشد؛ البته عموماً می گویند عدم سفر به این دلیل بود که رژیم بعث عراق با این سفر موافق نبود، اما مسئله اصلی شرایط نا مناسب عراق و ناراضی بودن غربی ها از این سفر بود چرا که غربی ها این سفر را وسیله ای برای مشروع دانستن رژیم عراق می دانستند مضافا که عراق به طور کلی تحریم بود و حتی تحریم هوایی.

نکته دوم اینکه در منطقه خاورمیانه از جمله در مصر و سوریه‌ی قبل از جنگ داخلی و در اردن و لبنان و عراق مسیحیان بسیاری زندگی می کنند؛ اما عراق برای واتیکان بسیار مهم بود چون اکثر مسیحیانش کاتولیک هستند و کم و بیش از این نظر مانند لبنان می‌باشند. نسبت کاتولیک‌ها به مجموع مسیحیان کشورهای یاد شده به مراتب کمتر از نسبت کاتولیک‌های عراقی بود و احتمالا این سخن در مورد لبنان هم صحیح است.

وی به دلایل اهمیت عراق برای پاپ اشاره و بیان کرد: آقای بیداوید، پاتریارک اسبق کلیسای کلدانی-کاتولیک عراق، در ملاقات‌های مختلفی که با وی داشتم اگرچه اعتراف می‌کرد که رژیم بعث عراق بسیار سخت و دیکتاتور منش بود، اما می گفت که مسیحیان این کشور تا قبل از جنگ ایران و عراق عملاً مشکلی نداشتند و زمانی که جنگ آغاز شد و مخصوصاً بعد از گذشت سال‌های نخستین جنگ، مشکلات همه عراق را فرا گرفت و ما هم که کلدانی کاتولیک بودیم، تحت تأثیر قرار گرفتیم و به تدریج شماری از مسیحیان از عراق خارج شدند. این جریان با جنگ سال ۱۹۹۱ تشدید شد و تعداد بسیار زیادی از مسیحیان پراکنده شدند و این روند تا سقوط صدام و پس از آن نیز ادامه داشت.

سفیر اسبق ایران در واتیکان افزود: می خواهم این نکته را عرض کنم که برای واتیکان خروج بسیاری از مسیحیان از عراق که عمدتاً هم کاتولیک بودند بسیار مهم بود و سفری که توسط پاپ موجود انجام شد، بنا بود پیش تر انجام شود، اما هر بار این سفر به دلایل مسایل امنیتی به تعویق می‌افتاد. به سرانجام این سفر هم دولت عراق و هم کلیسای کلدانی کاتولیک اصرار داشتند و هم واتیکان به این سفر مایل بود، اما عملاً شرایط برای این سفر فراهم نمی شد و تا آخرین لحظه مشخص نبود که این سفر انجام می شود.

این خبر را از یک منبع موثق می گویم –آقای استفانو زیروتی، معاون رئیس شبکه تلوزیونی «رای‌واتیکانو»- تا چند روز قبل از سفر، هنوز قطعیت این سفر به دلیل مشکلات بسیاری هم از باب کرونا و هم مسایل امنیتی، قطعی نبود. عمده هدف واتیکان و پاپ تثبیت موقعیت مسیحیان در عراق و همچنین مسیحیان در منطقه خاورمیانه بود تا این سفر وسیله ای شود برای اینکه وضع مسیحیان استقرار و ثبات یابد و هم احیاناً کسانی که مهاجرت کردند، بازگردند.

وی در مورد ملاقات پاپ فرانسیس با مرجعیت اعلی تشیع گفت: پاپ ها به هر نقطه ای که سفر می کنند به طور کلی با شخصیت های دینی آن کشور دیدار می کنند لذا اینکه پاپ در سفر به عراق با شخصیت های دینی مسلمان هم دیدار کند، مفهوم بود، اما اینکه پاپ از بغداد عازم شهری مانند نجف اشرف شود صرفاً برای اینکه با یک مقام شیعی دیدار کند، تا جایی که می دانم کم و بیش برای اولین بار است که چنین می‌شود، چون در دیدارهایی که در گذشته انجام می شد، شخصیت های مختلف نزد پاپ می آمدند و اگر احیاناً پاپ نزد آنها می رفت، اینطور نبود که برای دیدن آن شخص به معنی خاص کلمه به یک نقطه ای سفر کند بلکه نهایتاً در حاشیه حضور در موسسه ای یا ایراد سخنرانی در شهری، با این شخصیت ها و مقام های دینی هم دیدار می کرد.

دکتر مسجدجامعی با اشاره به اینکه سخنان پاپ در مورد آیت الله سیستانی نیز در نوع خود استثنایی است، اظهار کرد: پاپ فعلی ویژگی های شخصیتی و مدیریتی متفاوتی نسبت به پاپ های پیشین دارد که بحث مفصلی است، اما آنچه می‌توان به طور خلاصه گفت این است که این ملاقات تقریباً خارج از عرف دیپلماتیک واتیکان بود و صرف این ملاقات تا مقدار زیادی مرتبط با خصوصیات و شخصیت این پاپ است. البته قابل انکار نیست که دولت عراق به این کار مایل بود به دلیل اینکه با توجه به تجربیات گذشته مطمئن بود پاپ تحت تأثیر شخصیت حضرت آیت الله سیستانی قرار می گیرد چرا که تقریباً همه مقامات مسلمان و غیر مسلمانی که با ایشان ملاقات کردند به معنای واقعی، تحت تأثیر شخصیت، منش و اطلاعات ایشان قرار گرفتند که نمونه‌های بسیاری دارد و از آنها هم اطلاع دارم، اما برای صرفه جویی در وقت بیان نمی کنم.

نکته دوم اینکه آقای کاردینال ساکو اصرار به این دیدار داشت چرا که رابطه شیعیان و مسیحیان در عراق بعد از سقوط صدام بسیار مطلوب بوده است، او به دنبال تقویت این رابطه بود بنابراین قابل انکار نیست که هر دو مایل به انجام این دیدار بودند، ولی قابل انکار هم نیست که این ملاقات خارج از عرف دیپلتمایک واتیکان بود و آنچه این امر را جبران کرد، شخصیت و ویژگی های پاپ بود.

سفیر اسبق ایران در واتیکان به طور مختصر به ویژگی ها و خصوصیات پاپ فرانسیس اشاره و خاطرنشان کرد: پاپ موجود از جمله افرادی است که در جامعه نه تنها دینی بلکه در جامعه بین المللی امروز ایفای نقش می کند و حرفش بسیار شنیده می شود و به صورت غیر مستقیم هم اثرگذار است. بطور خلاصه پاپ موجود متعلق به طریقه یا گروه «یسوعی» یا «ژزوئیت» است، اینکه یسوعی‌ها چه هستند هم بحث مفصلی است، اما به طور کلی این گروه براساس تجربه ای که شخصاً دارم، مانند سیستم عصبی کلیسای کاتولیک هستند. تعدادشان علی رغم اینکه زیاد نیست و اکنون کم و بیش ۲۰ هزار نفر هستند، ولی همه آنها نخبه می باشند و به خوبی تربیت شده‌اند و نوعی انسجام نظامی دارند و از گذشته چنین بوده‌اند. افراد بسیار «به روزی» هستند و در عین حال تعهدات مذهبی خود را دارند و در مقایسه با دیگر همکارانشان بازتر هستند، ولی رویکردشان به دلیل شناخت بی طرفانه شان از مسائل، افکار و ادیان در مقایسه با دیگران همدلانه تر است. به طور خلاصه نخبگان فرهنگی، فکری و اعتقادی کلیسای کاتولیک هستند.

تمایلاتشان به عنوانی «ترقی خواهانه» است و در عین حال به دلیل اشراف شان به وضعیت موجود و آینده، صحبت هایشان مخصوصاً توسط نخبگان فکری دینی و غیر دینی، چه کسانی که در حکومت‌ها هستند و چه آنها که نیستند، شنیده می‌شود. پاپ موجود به این گروه و شخصیت‌ها متعلق است و بسیاری از ویژگی‌هایش مربوط به این گروه است.

دکتر مسجدجامعی تصریح کرد: پاپ فرانسیس دارای ویژگی های رفتاری کاملاً متفاوتی هم است و نوعی باز بودن نسبت به همه را از خود نشان می‌دهد. چه در زندگی شخصی و چه در آنچه به مسولیت او  مربوط می‌شود، از تشریفات بسیار، دوری می‌کند و با طبقات مختلف مردم از مناطق گوناگون جهان ارتباط فراوانی دارد. اگر به برنامه روزانه پاپ مراجعه کنید، از انواع و اقسام ملاقات‌ها، از شخصیت‌های طراز اول سیاسی در سطح جهانی گرفته تا مردم عادی کشورهای مختلف اعم از مسیحی و غیر مسیحی را شاهد خواهید بود.

البته پاپ قبلی، آقای راتسینگر، هم با مردم بسیاری در ارتباط بود، ولی او یک جبهه بندی فکری داشت و شرایطش از نظر فکری به نوعی نبود که تمایلی به درک بی طرفانه مسایل و قضایا داشته باشد، در صورتی که پاپ فعلی این‌گونه نیست، لذا با مردم ارتباط های بسیاری دارد و انسان بسیار با تجربه ای است. نکته مهم این است که چنین شخصیتی خدمت آیت الله سیستانی می رود و عمیقاً تحت تأثیر ایشان قرار می گیرد.

وی به توصیفات پاپ فرانسیس از شخصیت آیت الله سیستانی اشاره کرد و گفت: اصولاً پاپ ها در زمان بازگشت از سفر، در داخل هواپیما مصاحبه انجام می دهند؛ به هنگامی که پاپ از عراق به ایتالیا بازمی گشت در هواپیما در مورد ایشان در ضمن مصاحبه سخنانی گفت که بسیار محترمانه است و این احساس احترام ناشی از شخصیت آیت الله سیستانی است. او ایشان را شخصیتی روحانی و معنوی و مطلع و متواضع و مرد خدا معرفی کرد و اینکه ملاقات با ایشان مایه افتخار او است.

وی ادامه داد: اینکه یک عالم و مخصوصاً یک مرجع بتواند یک انسان به معنای درست کلمه جهان دیده، پخته و بسیار مطلع را به این کیفیت تحت تأثیر قرار دهد، انصافاً بسیار مهم است؛ البته نباید فراموش شود که شخصیت های مهم سیاسی و دینی از جمله پاپ برای بیان مطالبی که دارند، همیشه ملاحظات مختلف را در نظر می‌گیرند. اولین ملاحظه این است که هیچ پاپی در دوران جدید نمی‌تواند نسبت به افکار عمومی و خصوصا نسبت به مواضع راستگرایان ضد دینی و یا ضد اسلام بی‌تفاوت باشد. آنها در هر مناسبتی از کسانی که از اسلام تمجید می‌کنند و حتی آن را یک واقعیت می‌دانند، انتقاد می‌کنند و در مقابل کسانی وجود ندارند که از مواضع موافق با اسلام و دین دفاع کنند. طرفداران پاپ‌ها در حال حاضر چندان قادر به دفاع از رهبر دینی‌شان نیستند و اینکه علیرغم این واقعیت‌ها، او صریحا از آیت الله سیستانی و با این تعابیر ستایش کرد، ‌ناشی از تأثر او از شخصیت ایشان است.

نکته دوم اینکه پاپ با آقای شیخ احمد طیب، شیخ الازهر و با عالمان سنی دیگر هم مرتبط بوده و هست لذا در تمجید از یک عالم شیعی باید به نوعی دیپلماتیک صحبت کند که موجب آزردگی دیگران نشود چون تعبیراتی که پاپ در مورد آیت الله سیستانی داشت، هیچ زمانی در مورد عالمان اسلامی دیگر نداشته است. همه این نکات را که در نظر بگیریم واقعیت این است که تعبیرات پاپ نسبت به حضرت آیت الله سیستانی بسیار قابل تأمل است و نشان دهنده ویژگی های شخصیتی معظم له است.