عمربن الحفیظ، نماینده مقتدر و ناشناخته اسلام سنتی در یمن

سیدعلی بطحایی

جنگ خونین یمن هفتمین سال خود را سپری می‌کند و در میان دود و آتش این کشتار بی رحمانه، جریانی اسلامگرا و البته سنتی بسیار آرام وبی هیاهو در حال رشد ونُضج گرفتن است و با عضوگیری وکادرسازی دقیق، در حال تحکیم پایه‌های خود در اُفق آینده جهان اسلام است.

هدایت مدارس بین المللی «دارالمصطفی للدراسات الإسلامیه» در بیست وچهارمین سال تأسیس خود در شرق یمن و دقیقاً در شهر باستانی «تِریم» و در استان بی آب وعلف «حَضَرمُوت» که از نظر جغرافیایی بسیار دور از جنگ‌های خونین یمن است، با پذیرش سالیانه طلاب فراوانی از سرتاسر عالم، مهد آموزش وترویج اسلام سنتی با چاشنی صوفیانه و سلوک معنوی شده است. (1)

جالب اینجاست امروزه کشورهای متعدد و پایتخت‌های گوناگونی ازکشورهای اسلامی شرق آسیا، خاورمیانه، مغرب عربی، شاخ آفریقا، قاره سبز و برخی ایالتهای آمریکا شاهد افتتاح شعبه‌های جدیدی از دارالمصطفی هستند وضریب نفوذ سریع این دارالعلم تازه تأسیس، بسیارشتابان است.

بنیانگذاری و رهبری سازمانی و معنوی این مدرسه فعال (رباط) برعهده «عمربن الحفیظ» 57 ساله است که حالا با احداث آنها، بر تن شهر باستانی‌تریم؛ قبای بلند قامت جهان اسلام دوخته و با برنامه‌های آموزشی متنوع حدیثی و تأکید بر عناوینی چون التزام به سنت حدیثی و اصلاح قلب و راهبرد صوفیانه، رنگ ولعابی جدید به اسلام سنتی بخشیده است.

کاریزمای خاص حبیب عمر بن الحفیظ، متانت گفتاری درس‌ها وسخنرانی ها و به تعبیر اهل سنت – دعوت‌های او- وسلوک خاص صوفیانه‌اش به همراه اتصال نسلی او به عنوان سی ونهمین ذریّه از خاندان نبوت، او را بیش از پیش محبوب سنتی‌های جهان اسلام نموده و نام او را زبانزد خاص وعام در جهان سنتیِ سنی نموده است. (3)

عمربن الحفیظ خودش تصریح میکند که دو حادثه شخصی دردناک دوران طفولیتش، انگیزه‌ای برای او شده تا ضمن اهتمام به آموزش وتربیت طلاب و احیای مدارس دینی در این سبک وسیاق بزند. در واقعه نخست او زمانیکه پنج سال داشت، هجمه نظام سوسیالیست و ضددین یمن را سال 1967 میلادی مشاهده می‌کرد و خشونت‌ها برای مقابله با دین خدا، توسط نظام سوسیالیستی را بالعیان لمس می‌کرد و از داعیان حضرالموت می‌شنید که حتی چیزی از عنوان ظاهری دین خدا نیز باقی نمانده است.

در واقعه‌ای دیگر، پدرش که از مبلغان مذهبی بنام بود و برای احیای نام خدا در آن دوران تلخ در روز 29 ذی الحجه 1973 به قصد تبلیغ از نمازجمعه با او خداحافظی کرد و حفیظ از آن وداع تاکنون با وجود فحص فراوان هیچ خبری از او نیافته است.

به همین مناسبت او 23 سال بعد یعنی در 29 ذی الحجه 1997 میلادی- سالروز فراق جانکاه از پدر- با تأسیس دارالمصطفی با یک تیر به سه نشان زد. هم هدف احیای دین خدا وهم احیای سنت هزار ساله معنوی- علمی حضرموت وهم یادبود پدر را با تأسیس این مرکز علمی زنده نگاه داشت. (4)

حبیب الحفیظ سه خط مشی مهم برای دارالمصطفی ترسیم نموده است؛ یکم. یادگیری علوم وحی و علوم وابسته به آن بویژه دانش حدیثی که با سلسله مراتب حدیثی از طریق خودش به عصر صحابه وتابعین پیوند میخورد. دوم تصفیه روح و پالایش شخصیت وسلوک صوفیانه؛ سوم تبلیغ و دعوت به خداوند متعال در سرتاسرگیتی. (5)

حبیب عمر به شدت برای افزایش آگاهی دینی در شهرتریم دغدغه مند بود. او اجتماعات فراوانی برای این مهم در آنجا بوجود آورده است، مهم‌ترین اقدام او، بجز هدایت بین المللی دارالمصطفی حضور هرهفته دوشنبه‌ها در میدان اصلی شهرتریم است و هزاران نفر از ساکنان شهر در آن مراسم شرکت می‌کنند و به دعوتهای او گوش فرا می‌دهند. وی همچنین بازدیدهای بی شماری از مناطق مختلف یمن وخارج از یمن داشته و سخنرانی‌های متعددی را در دانشگاه‌ها، مؤسسات انجام داده است.

سفرهای تبلیغی گسترده او به اقصی نقاط جهان در راستای دعوت به خدا و گسترش آموزه‌های وحی در مناطق خلیج فارس، سوریه، لبنان، اردن، مصر، مراکش، الجزایر، سودان، مالی، کنیا، تانزانیا، آفریقای جنوبی، جزایر کومور، هند، پاکستان، سریلانکا، اندونزی، مالزی، سنگاپور، برونئی، استرالیا، انگلیس، فرانسه، آلمان، هلند، بلژیک، دانمارک، سوئد و اسپانیا انجام داده است. (6)

عمربن الحفیظ که در دوران کودکی علوم شریعت مقدس از جمله قرآن، سنت نبوی (حدیث)، فقه (فقه)، مرام (توحید)، مبانی اصول الفقه و رشته‌های مختلف مورد مطالعه قرار داد و دانش صوفیانه وسلوک معنوی را از دانشمندان حضرموت فراگرفت و در پانزده سالگی حافظ قرآن نیز بود. بعدها او با سفرهای مکرر با سران تصوف، بویژه ابراهیم بن عمربن عقیل در تَعِز و هجرت‌های مکرر علمی به مکه ومدینه ضمن فراگیری احادیث و سنت حدیثی به تصوف و سیروسلوک روی آورد و از مروجان این اندیشه برای مقابله با رشد سلفیت شد. (7)

وی بنیاد خیریه الرافاه را در سال 1418 قمری تأسیس کرد که دانش آموزان معارف اسلامی، معلمان، ایتام و بی سرپرستان را موردحمایت مالی قرار می دهدو به محرومان و مستمندان در منطقه حضرموت کمک‌های فراوانی می‌کند. در سال 2008 میلادی هنگامی که سیل شدید در حضرموت رخ داد، سازمان الرافاه نقشی بی بدیل در تسکین درد و آلام کسانی که خانه و دارایی خود را از دست داده‌اند بازی کرد. الرفاه هم اکنون به حمایتهای فراوان از کسانی که از اثرات جنگهای یمن صدمه دیده‌اند، می‌پردازد. Al-Rafah Foundation(8)

در ادامه این اقدامات عام المنفعه وی در حال ترویج استفاده از کشت پایا برای احیای کشاورزی در حضرموت و سایر مناطق محروم یمن است. حضرموتی که یاقوت حَمَوی در وجه تسمیه‌اش آنجا را بیابانی توصیف کرده که موت بر سر عابران حاضر و ناظر است؛ حالا با اقدامات عمربن الحفیظ نه تنها “حضر علم» شده و بلکه بالاتر باحمایت های محرومیت زدایانه او در زمینه اصلاح زراعت و آبیاری مدرن، به «روح وریحان» و کشتزار نمونه تبدیل شده وعلاوه بر رفع محرومیت؛ طراوتی مجدد به خود گرفته است و با ا اقدامات سنجیده حفیظ، میراث علمی-سلوکی هزار ساله حضرموت امروزه حاضر وناظر پیش روی جهان اسلام ایستاده است.

همچنین حبیب عمر در اقدامی بین الادیانی با علمای طراز اول جهان اسلام برای امضای سند «کلمه سوا» پیمان نامه‌ای که هدف آن ایجاد ارتباط مشترک بین مسلمانان و مسیحیان است پیوست و در سال 2008 وی در کنفرانس مشترک به ریاست اسقف اعظم کانتربری (انگلیس) در دانشگاه کمبریج حضور یافت و در مورد لزوم تسهیل گفتگوی بین ادیان سخنرانی کرد. (10)

از مهمترین تاثیرات او در جهان اسلام تربیت شاگردانی در طراز جهانی با نامهای «حبیب منذر بن فؤاد» رئیس بزرگترین سازمان ذکر جمعی به نام نهاد بومی «مجلسی رسول الله» در جاکارتای اندونزی (11) و حبیب علی الجفری اماراتی با موسسه الطابه که مروجان اندیشه اسلام سنتی در جهان امروز هستند.

*سیدعلی بطحائی (طلبه حوزه علمیه، دانش آموخته دکتری مذاهب کلامی، استاد دانشگاه ادیان ومذاهب وجامعه المصطفی العالمیه)

ایمیل [email protected]

منابع و ماخذ انگلیسی:

(1). http://www.daralmustafa.org/

(2).https://web.archive.org/web/20110725221524/http://www.daralmustafa.org/about.htm

(3). https://muwasala.org/2012/06/05/habib-umar-bin-hafiz/

(4). http://www.alhabibomar.com/About.aspx?Lang=EN&SectionID=12&RefID=4

(5). http://www.alhabibomar.com/default.aspx

(6). http://www.alhabibomar.com/Trips.aspx?SectionID=

(7). http://www.daralmustafaedu.com/

(8). https://rafah-international.org/

(9). http://www.alhabibomar.com/NewsItem.aspx?SectionID=2&RefID=158 و همچنین https://abadgar-q.com/wiki/A_Common_Word_Between_Us_and_You