بحران رهبری و ضعف القاعده

به گزارش ایسنا، به نقل از خبرگزاری فرانسه، بعد از کشته شدن اسامه بن لادن، رهبر القاعده توسط نیروهای ویژه آمریکایی در خاک پاکستان، ایمن الظواهری مصری جانشین او در رهبری القاعده شد؛ ایدئولوگی که حضورش کاریزمای خیلی کمتری دارد.

الظواهری به احتمال خیلی زیاد در حوالی مرز افغانستان و پاکستان یک زندگی بسیار مخفیانه در ضمن گمانه زنی ها در مورد اینکه اصلا زنده هست یا نه داشته در حالی که گروه وی به یک چیز بسیار متفاوت جهش یافته است.

باراک مندلسون، یک کارشناس تروریسم در کالج هاورفورد پنسیلوانیا به خبرگزاری فرانسه گفت: مرکزیت القاعده سایه ای از آن چیزی است که قبلا بود. بزرگترین موفقیت الظواهری این بوده که القاعده را زنده نگه دارد.

مندلسون اظهار کرد، رهبری القاعده بیشتر از آنکه یک مرکز منسجم تصمیم گیری باشد اکنون در سطح یک “کمیته مشاوران” است که به دنبال جمع کردن شبه نظامیان سراسر جهان و کمک به آنهاست.

الظواهری ۶۹ ساله اساسا شاهد گسترش عملیاتهای القاعده از کشور مغرب گرفته تا سومالی و افغانستان و همچنین در سوریه و عراق بوده است.

به نوشته یک گزارش اخیر اندیشکده “پروژه مقابله با افراطگری”، تحت رهبری الظواهری، القاعده اساسا هر چه بیشتر تمرکززدایی شده و اختیارات آن عمدتا در دستان رهبران شاخه های وابسته به القاعده قرار گرفته است.

این گزارش تصریح کرد، الظواهری در واقع نقشی عمده در سازماندهی مجدد گروه های شبه نظامی متعدد قرار گرفته زیر چتر القاعده ایفا کرده است.

در اواخر سال ۲۰۰۲ گزارشهایی تایید نشده از مرگ الظواهری در اثر حمله قلبی منتشر شدند هر چند که جدیدترین مورد از سالها شایعه درباره این که او در حقیقت مرده است، محسوب می شدند.

او بعد در یک ویدیو ظاهر شده و در آن مصائب اقلیت مسلمان قوم روهینجای میانمار را محکوم کرد. اما عدم وجود تاریخ قطعی برای این ویدیو همچنان کار را برای تایید یا رد زنده بودن او غیرممکن کرد. تحلیلگران نسبت به دوام استثنایی او از زمان پیوستنش به حلقه های شبه نظامی در چهار دهه قبل در مصر متذکر می شوند.

اگر الظواهری همچنان زنده باشد، به معنی این است که القاعده تحت رهبری مردی به احتمال زیاد بیمار قرار دارد که به رغم این که یکی از معماران حملات ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ بوده، فاقد جذابیت ترسناک رهبر قبلی است. آمریکا یک جایزه ۲۵ میلیون دلاری برای الظواهری تعیین کرده و نام او را در فهرست رده بالاترین تروریستهای تحت تعقیب قرار داده است اما تحلیلگران می گویند به نظر نمیرسد که مقامها نگرانی زیادی درباره او داشته باشند و تلاشهای علنی چندانی برای شکار او انجام نمی دهند.

ممکن است فقدان تمایل واشنگتن در این مورد ناشی از تضعیف اهمیت القاعده به عنوان یک کانون تصمیمی گیری همزمان با ظهور گروه تروریستی رقیبی به نام داعش باشد.

داعش که در اوجش به کنترل یک به اصطلاح “خلافت” خودخوانده متشکل از بخشهایی از عراق و سوریه می پرداخت در رسانه ها جاذبه القاعده را گرفت در حالی که صدای رادیکال آن در شبکه های اجتماعی تسلط یافت.

این دو گروه به جای آنکه نیروهایشان را متحد کنند در میادین جنگ متفاوت در خاور میانه و آفریقا جنگیده و القاعده همچنین با چالشی برای حفظ اهمیت خود مواجه است.

سرنوشت الظواهری هر چه بوده باشد، دوره اش درحال تمام شدن بوده و کارشناسان به یک کاندیدای واضح به عنوان جانشین احتمالی او در آینده اشاره می کنند؛ سیف العدل مصری. العدل یک سرهنگ سابق نیروهای ویژه مصری بوده که در دهه ۱۹۸۰ به رده یک گروه افراطگری مصری پیوست. او دستگیر شد اما بعدا آزاد شد و به افغانستان سفر کرد تا به القاعده تحت الظواهری ملحق شود.

پروژه مقابله با افراطگری عنوان کرده است: العدل نقشی محوری در ایجاد ظرفیتهای عملیاتی القاعده ایفا کرده و سریعا در سلسله مراتب رشد کرد. او همچنین نقشی محوری در آموزش دادن به هواپیماربایانی که حملات ۱۱ سپتامبر را اجرا کردند داشته است.

مندلسون در خصوص “امکان بروز یک سورپرایز، احتمالا رفتن به سمت نسل بعدی” صحبت کرد.

و در حالی که العدل همچنان یک چهره مبهم محسوب میشود که درباره‌اش اطلاعات کمی موجود است، مندلسون افزود که مشخص نیست او چه نوع شهرتی در میان شبه نظامیان جوانتر دارد.