دغدغه‌های حکومتی علی(ع)
هادی سروش
حساسیت جدی حضرت امیرالمومنین(ع) عدالت گسترده است. او آرام ندارد که نکند درحیطه حکومتش فردی از گوشه‌ای از حقوق وسیع‌اش محروم باشد. او قبل از اینکه درفکر توسعه حاکمیتش باشد و یا درفکر پر کردن مساجد یا ابلاغ به جمعه و جماعت که چه بگویند و چه نگویند، کمر همت بسته تا حکومتش را رصد کند طوری که به کسی “ظلم” نشود.
دغدغه های سیاسی
بازکردن زخم های سیاسی !
امام علی(ع) از امور تلخ سیاسی گذشته عبور کرده واجازه باز شدن زخم های کهنه سیاسی را نمیدهد.
نه اینکه ظلم را فراموش کرده باشد بلکه می‌داند آنچه نابودمیشود؛ امنیت دین ومردم است :”فلم اری فیه الا القتال او الکفر بی جاء محمد(ص).” (نهج/خ ۴۳ . ر.ک نامه۶۲)
و وقتی یکی از یارانش درباره سقیفه پرسش کرد، فرمود: “امروز و این شرائط چه جای این سؤال؟!”(نهج/ خ ۱۶۲)
بحران آفرینی به بهانه حمایت از ولایت!
امیرالمومنین (ع)نه تنها در زمان حضورش اجازه بحران آفرینی به بهانه حمایت از خود را نمیدهد بلکه برای بعد از شهادتش هم پیش بینی لازم را کرده و امکان میدان داری به عناصری که میتوانستند به بهانه کشته شدن امام علی (ع) ایجاد بحران کنندرا نداد و فرمود: “مبادا راه بیافتید و به انگیزه خونخواهی من ، باعث ریختن خون مردم شوید = یا بنی عبدالمطلب لاالفینکم تخوضون دماء المسلمین خوضا تقولون و قتل امیر المؤمنین” (نهج/ نامه ۴۷)
دغدغه اخلاقی
اخلاقِ متکبرانه در حکومت !
امام علی (ع) با هر گونه ظهور اخلاق متکبرانه که منتهی به روش های جائرانه میشود ، مقابله نمود. هم خود اجازه نمیدهد که شهروندانش ذلیلِ او باشند و هم به مالک نوشت : “مبادا خُلق وخوی دیکتاتوریت پیداکنی = لاتقولن انی مومر آمرفاطاع….” (نهج/نامه۵۳)
رواج بی ادبی در حکومت !
بی ادبی از نقطه بسیار تلخ حکومت هاست، و این تاحدودی طبیعی است چون ازطرفی قدرت است و از سوی دیگر وجود دشمن!
اما امام علی(ع) اجازه شکستن حریم ها را نمیدهد.
در جنگ صفین یکی از فرماندهان یا سربازان به سپاه مقابل فحاشی کرد! امام (ع)همه را جمع کردودرسخنرانی خود بدون مجامله اعلام داشت: “فحاشی و بی ادبی در حکومت علی نیست =انی اکره لکم ان تکونوا سبابین”(نهج/خ ۲۰۶)
دغدغه اداری و اقتصادی
ظلم در ادارات حکومتی!
“سوده همدانی”زن شجاعی است که خدمت حضرت (ع) رسید و گفت در یکی از ادارات حکومت شما بر من ظلم شده!
علی (ع) گریان شد وازخداطلب مغفرت نمود و شخصا به کار آن زن رسیدگی کرد بطوریکه سالها بعد این زن خاطره آن روز را برای معاویه نقل کردو با گریه شعری خواندکه معروف شد:”صلی الاله علی جسم تضمنه قبرفاصبح فیه العدل مدفونا” (عقدالفرید۱۱۲/۲)
رانت خواری خواص!
ازمهمترین عوامل نابود کننده حکومت ها “رانت و رانت خواری” است! یعنی اصحاب قدرت و وابستگان قومی و جناحی آنان با دستی که در قدرت و ثروت دارند ، دست به دزدی هایی میزنند بشکل قانونی در می آورند!
امام (ع)به شریح قاضی نوشت: “چرا خانه هشتاد دیناری تهیه کردی؟!” (نامه/۳)
و به کارگزارش نوشت: “تو در اموال مسلمین خیانت کردی و تو را عزل نمودم!” (نامه/۲۰و۴۰)
وبه کارگزاردیگرش بنام منذر نوشت:
“خیانت کردی و سریعاً از قدرت کنار رو” (نامه/۷۱)
و البته همین حساسیت امام (ع) در مورد خاندان خودش بشدت افزایش دارد؛ دختر حضرت امیر(ع) از مسئول امور مالی حکومت برای سه روز بمناسبت عید قربان گردنبندی را به امانت گرفت و امام آن را دید و دخترش را توبیخ کرد و وقتی از امانت بودن و ضامن بودن شخصِ خزانه دار مطلع شد،فرمود: “اگر چنین نبود دست دخترم را قطع میکردم =اول هاشمیه قطعت یدها” (وسائل۲۹۲/۲۸)
دغدغه های فکری
ممنوعیتِ اظهارِ نظر در رابطه با راس حاکمیت!
وقتی امام علی (ع) در طلیعه جنگ جمل ، نامه ای به کوفیان ارسال فرمود و آنان را دعوت به تفکر و تعقل در تصمیمات امام المسلمین کرد واز ابراز عقیده شان استقبال نمود:
“بیائید وببینید من دراین شرائط تشخیص ام چگونه است؟ آیا منطبق بر خیر وخوبی است؟اگر درتصمیمات من خیر دیدید کمک کنید واگر نقطه ضعفی بود تذکر دهید = انی اذکر ا… من بلغه کتابی هذا لمّا نفر الیَّ فان کنت محسناً اعانتی و ان کنتُ مسئیاً استعتبنی”(نهج البلاغه نامه/۵۷)
تبعیت کور!
ترویج اطاعت بی چون و چرا در حکومت از دیگردغدغه های امام(ع) است.
اوچون جامعه عقلانی رادوست داردتبعیت ازحاکمیت را برمداراصول روشنِ شرعی وعقلی مطرح میفرماید:
“فان للطاعه اعلاما واضحه و سبلاً نیّره و محجه نهجه”(نهج/ نامه۳۰)
امام علی(ع) درپی ساختن جامعه ای است که دارای اساس فکری باشد و با تفکر و تعقل، ازجهالت دورباشدتا گرفتار شعارهای دروغین و خرافه های بزک کرده و توده های پوپولیستی نشود.
جامعه ای مبرا از جهالت است که شهروندانش از حاکمیت های جناحی و هزارفامیل وحاکمان سلیقه ای محفوظ است.
منبع: کانال سروش معرفت
