دلِ پر درد جناب ملاصدرا

صدرالمتالهین ملاصدرای شیرازی در میان حکیمان وفیلسوفان اسلامی ، حکیمی است که در “تفکرفلسفی” متفاوت اندیشید و اندیشه هایش “برق جهانِ تفکر” شد .
اما تلاش بی مثال علمی او در کنار اندیشه های سیاسی و اجتماعی اش معجون دلپذیر و تفکر آفرینی شده. چون ؛ او در زمینه اندیشمندان دینی و عالمان دین ، متفاوت “قلم” زد و صد البته که زجر تبعید و خانه نشینی را هم به جان خرید.

در نوشته های زرین ملاصدرا نوشته های جان نشین دارد که بصورت پراگنده در آثارش آمده است.
دو کتاب کوچک او بنام “رساله سه اصل” و نیز “عارف نمایان” دارای جملاتی شگفت آور است.

نمونه ای از آن نوشته های زرین ملاصدرا که حاوی “دل پر درد” اوست را تقدیم میدارم ؛

عالمان دنیاگرا و نزدیک به قدرت

صدرالمتالهین وقتی میخواهد از خصوصیات عالمان دنیاپرست و منفعت گرا و قدرت طلب جملاتی داشته باشد با الهام از آیه ۱۷۶ سوره اعراف که درباره بلعم باعورا است ، درباره نصحیت ناپذیری علماء و اندیشمندانِ منفی ، چنین میگوید :
“اگر متوجه نصحیتش شوی ؛ زبان درازی می کند ! و اگر وا میگذاری همچنین بدخوئی میکند و گزند میرساند!.”

ملاصدرا راز و رمز “سختی دل” آنان را دربی بهره بودن ازکمترین ذره ای از نور معرفت دانسته و اینکه درب خانه ظلَمه قبله شان شده و روی توجه شان به محرابی است که آن محراب “ابواب سلاطین” است !

عرفان مسلکی های دروغین

یکی از شاهراه های ورودی چاپلوسانِ قدرت طلب ، راه “دل” است. ورود به این راه با گریه های دورغین و داستان سرایی های عرفانی و نقل کرامات درباره ارکانِ قدرتهاست!
با کمترین رصدی میتوان ته “گریه” ها و “کرامت” سازی ها و “تعلیم ذکر و ورد” هایشان را دید که به نقطه متمرکز قدرت باز میگردد!
شِگرد اینان بعد از “صورت گری” ، به قول ملاصدرا ؛ “صورت پرستی” است .

ملاصدرا این قماشِ از تریبون داران جامعه دیده و چنین معرفی شان میکند :
” عبادت هوای نفس میکنند و از معرفت خدا و وحی و معاد چیزی یاد نگرفته اند و به غیر از صورت پرستی کار دیگری پیش نگرفته اند و عادت شان ذکر زبان و آواز برکشیدن است در حالیکه از ناسیان حق اند !”

اهل نفاق و شیوه های نو

ارتباط نفاقِ عالمانه با قدرت طلبی، در تفکر سیاسی ملاصدرا جای بسی مهم دارد.
او شیوه های نو منافقانه رابخوبی ترسیم ، و بدین شکل معرفی میکند؛

اول ؛
اهل نفاق خود را “در لباس فقه و صلاح نمایان میکنند.”
مقصود ملاصدرا این است که اهل نفاق برای نهادینه کردن قدرت و ثروت از یک سوی از “اصطلاحات فقهی” بهره میگیرند و امیال خود را به فروع فقهی و قوانین حقوقی در می آورند ! واز سوی دیگر در حوزه رفتار سیاسی خود را “مصلح” معرفی میکنند!

دوم ؛
سبک و روش شان بر “عناد و لجاجت” استوار است. نه حرفی را میپذیرند و نه حاضرند از تفکر و برنامه خود عقب نشینی داشته باشند !

سوم‌؛
در بسیاری از ناهنجاری ها و آسیب ها ؛ “بی تفاوت” هستند .
اگر در جامعه انبوهی از جرائم و فقر و .. دیده شود ، گویا آنان اصلا ندیده اند و یا نمیخواهند ببینند!

چهارم‌؛
ملاصدرا نشانه و یا شیوه دیگر منافقان “افتخاروتکبر” معرفی نموده.
در نتیجه کسانی که به ساعت ها سخنرانی و جلسه و مصاحبه و .. به “افتخارات متوهمانه” مشغول میشوند در حالیکه آن افتخارات؛ دارای زیر بنای غیر قابل استناد وحتی بر اساس کذب محض است!
و شگفتی اینجاست که بر آن افتخارات موهوم ؛ نسبت به عالَم و آدم تکبر می ورزند وخواسته ویا ناخواسته گرفتار شیوه های اهل نفاق شده اند.

رهنمون به راه و رسم “حقیقت”

ملاصدرا حکیمی که اگر درد را میگوید ، از ارائه نسخه درمان را هم دریغ نمیکند.
او که خود و جامعه خود را گرفتار دردهای دینی و دنیوی میبیند و روزگار را آشفته می یابد،سیره و مشی اهل بیت(ع) را به عنوان الگو برای خود و عالمان دینی تعریف میکند تا گرفتار حیله ورزی “اصحاب قدرت وثروت” نشوند و با روش های آگاهانه، قدرت طلبان را نسبت به دین ورزیِ دروغین رسوا کنند و آنان در رسیدن به همه مطامع دنیوی شان ناکام گذارند. و آن سیره مشعشع ؛ پرداختن به علوم حقیقیه وجدا کردن خود از صف دنیاخواهان حیله گراست.

بخشی ازجملات شجاعانه او چنین است؛
“اهل بیت عصمت وطهارت(ع) ؛ گرچه مورد مکر ارباب رزق و ریا قرارگرفتند ، اماچون مفتونِ اهل ریا و حیله و متشبّهان به اهل علم و تقوا نشدند، ذره ای از قدر و منزلت شان کم نگشت ودر دنیا وآخرت مُعزز و مکرّم بودند و دشمنان دین را دردین ودنیا رسوا کردند.”

در پایان بدین سر انجام رسیدیم که ملاصدرا نه تنها در بحث های “حکمت متعالیه” مانند؛ هستی شناسی و تبیین قاعده “الواحد” درمبداشناسی،و معاد جسمانی،سرآمد است.
بلکه دراندیشه های سیاسی- اجتماعی بسیار باریک بین است.
سلام الله علیه وحشره الله مع الصالحین

منبع: کانال سروش معرفت