میراث‌دار نهضت تقریب و تجددگرایی

در این نشست که روز چهارشنبه (6 مرداد) به منظور پاسداشت مقام علمی و فکری ماندگار عارف مجاهد، و اندیشمند تقریبی، مرحوم استاد، سیدهادی خسروشاهی، برگزار شد؛ علما و اندیشمندانی از چندین کشور عربی و اسلامی به ایراد سخنرانی واظهار نظر درباره فضائل و تلاش‌های بی‌وقفه استاد خسروشاهی در عرصه وحدت و تقریب مذاهب اسلامی و گفتگوی ادیان پرداختند.

این نشست مجازی با حضور دکتر ابوذر ابراهیمی ترکمان، رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در بیروت، دکتر عباس خامه یار، و فرزند استاد مرحوم، جناب آقای سید محمود خسروشاهی، به عنوان نماینده مرکز بررسیهای اسلامی شهر مقدس قم، و همچنین جمعی از علما و اندیشمندان جهان اسلام، برگزار شد.

پخش ویدیو کلیپ درباره سیره و زندگی و تلاش‌های بی‌وقفه استاد خسروشاهی در عرصه وحدت و تقریب مذاهب اسلامی، از جمله برنامه‌های این مراسم بود.

آقای د. مصطفی اللداوی، پژوهشگر و نویسنده فلسطینی، مدیریت این نشست را برعهده داشت.

مصطفی اللداوی در آغاز نشست، متن پیام تسلیت حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای به مناسبت درگذشت سیدهادی خسروشاهی را قرائت کرد؛ پیامی که مرحوم خسروشاهی را  عنصری خستگی ناپذیر در تبلیغ معارف اسلامی توصیف می‌کند.

اللداوی سپس در مقدمه‌ای کوتاه عنوان کرد: ما امروز به مناسبت بزرگداشت اندیشمند و عارفی بزرگ، یعنی سید هادی خسروشاهی، گردهم آمدیم؛ دانشمندی مجاهد که نه تنها در ایران، بلکه در سراسر جهان اسلام، از ارزش‌های دین مبین اسلام دفاع کرد.. او بزرگ مردیست دارای منزلت والا در پیشگاه خداوند متعال است. این اندیشمند از ویژگی‌های شخصیتی منحصر به فردی برخوردار بودند. ایشان محقق، خطیب، فیلسوف و استاد دانشگاه بود. مهم‌ترین ویژگی این عالم مجاهد که او را از سایر علما واندیشمندان متمایز می‌کند؛ تقریبی بودن ایشان بود. تقریبی بودن از شاخصه و ویژگی بارز آیت الله خسروشاهی بود چرا که وی به صورت پیوسته بر مبانی تقریب تأکید داشت.. ایشان بر این باور بود که وحدت رمز عزت و اقتدار امت اسلامی است، بنابراین اقتدار مسلمانان و راه غلبه بر استکبار جهانی جز با وحدت  میسر نمی‌شود.

میرات ماندگار مرحوم سید هادی خسروشاهی

در ابتدا، عباس خامه یار، رایزن فرهنگی کشورمان در بیروت، ضمن خوش آمدگویی به اندیشمندان حاضر در نشست میراث‌دار نهضت تقریب و تجددگرایی، گفت: در حقیقت، کمتر کسی در میان فعالان و پژوهشگران مسلمان اهل سنت و شیعه پیدا می‌شود که این اندیشمند تقریبی را نشناسد، و یا از گستردهٔ حوزه فعالیت ایشان از دهه هفتاد قرن گذشته میلادی تاکنون، اطلاع نداشته باشد.

خامه یار افزود: علامه خسروشاهی برکات فراوانی برایمان به یادگار گذاشت. گنجینه‌ای از اندیشه و ارزش‌های اصیل در راستای گفتگوی تمدن‌ها و ادیان و تقریب مذاهب اسلامی، و نوگرایی در اندیشه و عمل، و همچنین گنجینه معرفت و حکمت؛ میراث ماندگار مرحوم سید هادی خسرو شاهی به شمار می‌رود.

دکتر خامه یار در قسمت دیگری از سخنان خود خاطرنشان کرد که علامه خسروشاهی راه و روشی روشن و انقلابی برای ما و فرزندان خود به میراث گذاشت که نور و پرتوی آن هیچگاه غروب نمی‌کند؛ راهی هموار شده با تحقق ارزش‌های معرفتی و اخلاقی و به مکتبی منتهی می‌شود که مسلمانان شیعه و سنی در آن پیوند می‌خورند، و پیروان دیگر ادیان را به دلیل ارج نهادن به ارزش‌های انسانی همچون مهرورزی، محبت، برادری و اصالت، به خود جذب می‌کند.

رایزن فرهنگی کشورمان در پایان سخنان خود، ضمن قدردانی مجدد از تمام اساتید شرکت کننده در این نشست؛ به ویژه از جناب آقای سید محمود خسروشاهی، به پاس تلاش‌های پیوسته و مداوم در راه احیای میراث ماندگار پدر گرامی‌شان و همچنین ادامه راه ایشان، مراتب قدردانی و تشکر خود را ابراز کرد.

خامه یار سپس اساتید و اندیشمندان شرکت کننده در این هم‌اندیشی را به بیان نقطه نظرات خود درباره فضایل این علامه ارجمند، دعوت کرد.

مرحوم خسروشاهی به دنبال تحقق امت واحده اسلامی بود

سپس دکتر ابوذر ابراهیمی ترکمان، رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و عضو شورایعالی انقلاب فرهنگی به بیان ویژگی‌های شخصیت استاد خسروشاهی پرداخت و گفت: مرحوم سید هادی خسروشاهی تا پایان عمر پربرکت خویش، همواره دست به قلم و به تألیف و نوشتن مشغول بود، بنابراین قلم یار و مونس همیشگی ایشان بود؛ قلمی که تنها در راه دفاع از جبهه حق و آشکار سازی حقیقت بکار گرفته شد.

دکتر ابراهیمی ترکمان افزود: مرحوم خسروشاهی از پرداختن به مساله قومیت و گرایش‌های ملی گرایانه و مسائل حزبی و فرقه‌ای پرهیز کرد و توجه به مسائل جهان اسلام و آینده آن را اصل و اساس اندیشه خود قرار داد.

رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی با بیان اینکه مرحوم خسروشاهی به دنبال تبیین راهکارهایی تحقق امت واحده بود، گفت: ایشان به دنبال تحقق امتی بود که قرآن از آن سخن می‌گوید. ایشان به همان اندازه که به مسائل کشور خود توجه داشت، مسائل حساس و سرنوشت‌ساز کشورهای اسلامی مانند مصر، مراکش، الجزایر، پاکستان، لبنان و دیگر کشورهای مسلمان نیز برای وی حائز اهمیت بود، بنابراین مرحوم خسروشاهی همواره به دنبال تحقق امت واحده اسلامی بود. و به همین دلیل بود که ایشان با بسیاری از دانشمندان و اندیشمندان جهان اسلام ارتباط نزدیک داشت.

وی در ادامه گفت: تقریبی و تبلیغی بودن از ویژگی‌های بارز مرحوم خسروشاهی بود. ایشان مردی پخته وجهان دیده بود، و نسبت به اندیشه‌های روشنگران و مصلحان در جهان عرب آشنایی عمیق داشت. تقریب مذاهب و ادیان و مقوله وحدت در اندیشه مرحوم خسروشاهی، یک راهبرد نبود، بلکه یک اصل دینی که عمیقاً به آن اعتقاد داشت.

رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در بخش دیگری از سخنان خود به ویژگی تالیفات استاد خسروشاهی پرداخت و اظهار داشت: بسیاری از دیدگاه‌ها و مؤلفات استاد خسروشاهی، سنگ بنای پل ارتباطی ایجاد شده میان مذاهب و ادیان آسمانی را تشکیل می‌دهد. وی نسبت به دلایل پیدایش نهضت‌های اسلامی و جنبش‌های اصلاحی در جهان عرب، کاملاً واقف بود. او همواره از عدالت و اعتدال ائمه معصومین سخن می‌گفت، و همواره اعتدال و میانه‌روی را در دستور کار خود داشتند، و بدین سان توانست پیام وحدت و امنیت و برادری دین مبین اسلام را به گوش جهانیان و پیروان دیگر ادیان آسمانی برساند.

دکتر ابوذر ابراهیمی ترکمان در ادامه با اشاره به متن پیام تسلیت رهبر انقلاب به مناسبت درگذشت استاد خسروشاهی، بیان داشت: امام خامنه‌ای، استاد خسرو شاهی را «عنصری خستگی ناپذیر در تبلیغ معارف اسلامی» توصیف کرد. ایشان واقعاً شخصیتی خستگی ناپذیر بود. وی 60 سال در شرایط مختلف راه خود را ادامه داد، و تا پایان عمر ثابت قدم باقی ماند.

رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در پایان گفت: امروزه جهان اسلام از عدم وجود گفتمان اعتدال رنج می‌برد. افراط‌گرایی همواره فجایع زیادی را به بار آورده است. اعتدال گرایی عقب نشینی از اعتقادات نیست، بلکه به معنای میانه روی است. افراط و تفریط ضربات سنگین و مهلکی به اسلام وارد می‌کند. مرحوم خسروشاهی اهمیت میانه‌روی و اعتدال را به خوبی درک کرده بود، به همین دلیل ایشان در بیان مواضع و تبیین دیدگاه‌های خود، همیشه اعتدال و میانه روی را در دستور کار خود قرار داد. ایشان باتوجه به تسلط بر تاریخ اسلام و تبحر در علوم اسلامی، همواره در جهت اصلاح اندیشه و ایده‌های افراطی تلاش و حرکت می‌کرد.

مرحوم خسروشاهی در خدمات و تلاش‌های تقریبی خود صادق بود

در ادامه، شیخ ماهر حمود، رئیس اتحادیه جهانی علمای مقاومت، به فضائل و تلاش‌های بی‌وقفه استاد خسروشاهی در عرصه وحدت و تقریب مذاهب اسلامی پرداخت و گفت: باعث اندوه و ناراحتی من است که نسبت به بسیاری از دستاوردها و فعالیت‌های آقای هادی خسروشاهی اطلاع کافی نداشته‌ام، اما این افتخار را دارم که در سال 1984 م، در شهر هامبورگ آلمان با وی دیدار کردم، و از نزدیک با ایده‌ها و دیدگاه‌های تقریبی ایشان آشنا شدم..

شیخ ماهر حمود با بیان اینکه اندیشه و سیره عملی مرحوم خسروشاهی نکاتی دارد که بر درک ایشان از اهمیت گفتگو دلالت دارد، گفت: «ایشان همواره آماده گفتگو و مناظره با دشمن خود نیز بود، و این ویژگی برجسته مرحوم باعث شد شیفته منش و شخصیت ایشان شوم..»

شیخ حمود افزود: سید خسروشاهی زمانی که سفیر سابق ایران در واتیکان بود، وهمچنین آن زمان که رئیس نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در قاهره بود، اصلاح اندیشه‌های غلط و مبارزه با افراط گرایی را دنبال می‌کرد. خدمات و تلاش‌های تقریبی ایشان صادقانه بود. مرحوم خسروشاهی در بیان دیدگاه‌های تاریخی، فقهی و سیاسی خود همواره میانه رو و از افراط‌گرایی پرهیز می‌کرد.

شیخ ماهر حمود در بخش دیگری از سخنان خود به آثار ارزشمند مرحوم خسروشاهی اشاره، و بر ضرورت  مطالعه، بررسی دقیق و شناخت و معرفی هرچه بیشتر دیدگاه‌ها و ایده‌های این اندیشمند برجسته، تاکید کرد.

رئیس اتحادیه جهانی علمای مقاومت در پایان با بیان اینکه راه پربرکت و روش عملیاتی مرحوم خسروشاهی ادامه خواهد داشت، گفت: ملت‌های مسلمان اکنون باید برای مقابله با دشمن اصلی جهان اسلام یعنی ایالت متحده امریکا، متحد شوند تا بتوانند همانند برخی کشورها از جمله ایران و یمن، در برابر توطئه‌های دولت آمریکا پیروز شوند.

خسروشاهی به دلیل وسعت اندیشه و تبحر در علوم و مسائل مختلف، به اقیانوسی عظیم شبیه است

دکتر کمال الهلباوی، رئیس مرکز تحقیقات تمدن‌های جهان در لندن، سخنران بعدی نشست بود که استاد خسروشاهی را به دلیل وسعت اندیشه و تبحر در علوم ومسائل مختلف، به اقیانوسی عظیم تشبیه کرد و گفت: مرحوم خسروشاهی از جمله پیشگامانی بود که چند ویژگی از جمله دانش فراوان، تسلط عمیق واشراف کامل به مسائل، وتوجه و احاطه به رویدادهای مختلف را دارا بود.

الهلباوی افزود: کمتر پیش می‌آید که شخصی بتواند همزمان از صفات، فضائل و ویژگی‌های منحصر بفردی که مرحوم خسروشاهی داشت، برخوردار شود.

وی توضیح داد: مرحوم خسروشاهی همزمان هم فقیه بود هم سیاستمدار.  پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1979 م، ایشان همزمان به عنوان دیپلمات، نویسنده، محقق و مترجم برجسته وسرشناس شناخته شد.

رئیس مرکز تحقیقات تمدن‌های جهان در ادامه خاطرنشان کرد: “زندگی پر برکت سید هادی خسروشاهی برای من و بسیاری از اشخاص که از رابطه نزدیکی با مرحوم داشتند؛ منعکس کننده آرمانها و ارزش‌هایی است که ما امروزه به شدت به آن نیازمندیم تا بتوانیم زندگی وشرایط کنونی‌مان را بهبود ببخشیم.”

الهلباوی در بخش دیگری از سخنان خود، برخی عوامل تأثیر گذار بر شخصیت مرحوم و همچنین ویژگی‌های منحصر بفردی که باعث ماندگاری آثار و ایده‌های این عالم مجاهد را برشمرد و یادآور شد: مرحوم خسروشاهی نویسنده‌ای بسیار با استعداد در زمینه‌های مختلف بود. در حوزه دیپلماسی حضوری خردمندانه و فهم و درک عمیقی نسبت به مسائل گوناگون داشت.

الهلباوی در پایان گفت: این مرحوم بزرگوار، در زمینه فرهنگ و ارشاد، توانست دست‌آوردهای قابل ملاحظه‌ای را محقق کند، چه در زمانی که نماینده امام در وزارت فرهنگ و ارشاد بود، و چه آن زمان که مرکز فرهنگ اسلامی را در شهر رم (پایتخت کشور ایتالیا)، تأسیس نمود. وی همچنین تواسنت آن زمان که به عنوان استاد در دانشکده حقوق در دانشگاه تهران مشغول به فعالیت بود، و همچنین زمانی که به عنوان مشاور چندین وزیر از جمله دکتر ولایتی فعالیت کرد؛ توانست کارنامه موفقی را از خود به جای بگذارد.

استاد خسروشاهی زندگی خویش را وقف دستیابی به اهداف متعالی کرد

دکتر عزام الأیوبی، دبیر کل جماعت اسلامی لبنان، سخنران بعدی این نشست بود. الأیوبی گفت: پس از آشنایی با آثار علمی ایشان و آگاهی از سیره عملی این عالم مجاهد دریافتم که ایشان عمر خود را در راه علم، پژوهش و خدمت به مسأله تقریب سپری کرده است.

الأیوبی افزود: مجاهدت‌ها و خدمات تقریبی مرحوم خسروشاهی می‌تواند بهترین الگو برای جوامع امروزی ما باشد، بویژه در شرایط کنونی که دشمنان سعی می‌کنند تا با تبلیغ موارد تفرقه بین پیروان مذاهب مختلف، اتحاد مسلمانان را برهم بزنند.

دبیر کل جماعت اسلامی لبنان در ادامه تاکید کرد: سید هادی خسروشاهی مردی بود که تمام زندگی خویش را وقف دفاع از اسلام کرد و اهدافی والا را در نظر داشت.. وی همواره برای دستیابی به اهداف متعالی نظام اسلامی در حرکت بود.. بنابراین ما موظفیم به پاس این مجاهدتها همیشه این مجاهد را به یاد بیاوریم وخلق و خو ومنش ایشان را الگوی خود قرار دهیم.

جهان اسلام به اندیشمندانی مانند استاد خسروشاهی نیاز دارد

پرفسور عمار الطالبی، نایب رئیس انجمن علمای مسلمان الجزایر سخنران بعدی این نشست بود.

 

الطالبی به توصیف شخصیت برجسته مرحوم خسروشاهی پرداخت و گفت: یکی از ویژگی‌های برجسته مرحوم آگاهی و اشراف کامل بر مسائل مسائل اسلامی بود.

وی افزود: مرحوم خسروشاهی بادرک درست و شناخت عمیق از مسائل، به مناظره و گفتگو با افراد می‌پرداخت.

الطالبی در ادامه به بیان خاطرات خود از دیدار با مرحوم خسروشاهی پرداخت و گفت: در یکی از دیدارهایی که در منزل مرحوم خسروشاهی با ایشان داشتم، یکی از کتابهایش را به من هدیه داد. این کتاب: خاطرات سید هادی خسروشاهی بود. از مطالعه این کتاب دریافتم که ایشان به صورت ویژه به سید قطب و ترجمه آثارش پرداخته است. وی در این کتاب راهکارهایی برای تقریب و وحدت مذاهب اسلامی مطرح می‌کند و مذهب شیعه دوازده امامی را نیز معرفی کرده است.

نایب رئیس انجمن علمای مسلمان الجزایر تاکید کرد که این کتاب دربردارنده ایده‌ها و مطالب نو در زمینه تقریب است، به همین دلیل این اثر بسیار حائز اهمیت و تأثیر گذار است.

الطالبی در پایان، مرحوم خسروشاهی را یکی از منادیان بزرگ وحدت در جهان اسلام توصیف کرد و گفت: جهان اسلام در حال حاضر بیش از هر زمانی به اندیشمندانی مانند استاد خسروشاهی نیاز دارد؛ اندیشمندی که همیشه به دنبال همبستگی و وحدت بین مذاهب بود.

شرایط آشفته جهان اسلام و دفاع از مسائل حساس آن،  دغدغه همیشگی استاد خسروشاهی بود

در ادامه، دکتر مصطفی بروجردی، استاد و پژوهشگر روابط بین الملل و سفیر سابق جمهوری اسلامی ایران در تونس و واتیکان نیز به توصیف شخصیت برجسته مرحوم خسروشاهی پرداخت و گفت: بدون شک، استاد خسروشاهی یکی از چهره‌های مهم و ماندگار فرهنگی و انقلابی جهان اسلام در دوران معاصر است. ایشان بیش از 60 سال همواره در حال پژوهش، روشنگری و مبارزه با باورهای غلط و توطئه‌های استعمارگران بود. وی همچنین همواره حامی  جنبش‌های آزادی خواهی اسلامی بود، و رهبران و اندیشمندان انقلابی و تأثیر گذار را معرفی می‌کرد.

دکتر بروجردی با بیان اینکه شرایط آشفته جهان اسلام و دفاع از مسائل حساس آن،  دغدغه همیشگی استاد خسروشاهی بود، گفت: یکی دیگر از خدمات مهم مرحوم خسروشاهی افشای توطئه‌های استعمارگران که با هدف تفرقه افکنی و ایجاد تنش میان مسلمانان  بزرگ نمایی اختلافات میان آنها  پی ریزی شده بود. ایشان همواره نسبت به عواقب خطرناک تفرقه وشکاف میان مسلمانان هشدار می‌داد، و با رویکرد ونگاه تقریبی خود به صورت پیوسته بر ضرورت تحکیم وحدت میان ملت‌های مسلمان برای خنثی سازی توطئه‌های دشمنان مشترک، تاکید داشت.

سید خسروشاهی پیشگام مجاهدت در عرصه‌های فرهنگ، تقریب و انقلاب اسلامی بود

در ادامه، دکتر ابوالقاسم جعفری، استاد رشته مطالعات بین الملل دانشگاه ریوکوکو در کیوتوی- ژاپن، به بیان جنبه‌های فرهنگی آثار و شخصیت استاد خسروشاهی پرداخت و گفت: مرحوم خسروشاهی، مجاهدت‌های فرهنگی زیادی براساس گفتمان انقلابی و تقریبی داشته است. وی امین ونگهدارنده اسناد و مستندات متعلق به رهبران انقلاب اسلامی است. علاوه براین، ایشان تاریخ ناطق مقاومت مردم و روحانیت شیعه در ایران در برابر رژیم ستم‌شاهی بود. از سوی دیگر، فعالیت‌ها و تلاش‌های گسترده‌ای در زمینه تقریب مذاهب انجام داده است. برای مثال، ایشان آثار بسیاری از اندیشمندان و مبارزان عرب را به فارسی ترجمه کرده است. در واقع، مرحوم خسروشاهی در معرفی و آشناسازی مراکز علمی و مطالعاتی ایران با جهان عرب، نقش بسزایی ایفا کرده است.

دکتر جعفری خاطرنشان کرد: سید خسروشاهی پیشگام مجاهدت در عرصه‌های فرهنگ، تقریب و انقلاب اسلامی بود. این سید بزرگوار توانست با تالیفات و ترجمه‌های خود، ایرانیان و عرب‌ها را به هم نزدیک کرد، بنابراین استاد خسروشاهی در رفع سوءبرداشت‌ها و سوءتفاهم‌ها میان ملت‌های مسلمان نقش بسزایی ایفا کرد.

استاد رشته مطالعات بین الملل دانشگاه ریوکوکو در ادامه به یکی از پژوهش‌های تقریبی حجت الاسلام سید هادی خسروشاهی اشاره کرد و گفت: مرحوم خسروشاهی در یکی از آخرین مقالات خود به دفاع از سید قطب و آثارش می‌پردازد، و در آن به نسل جوان ایران هشدار می‌دهد که فریب دیدگاه مستشرقان درباره اندیشمندان مسلمان را نخورند. مرحوم در مقاله خود تاکید می‌کند که دیدگاه مستشرقان درباره این اندیشمندان مغرضانه است. ایشان همچنین جوانان را به مطالعه منابع اسلامی و تلاش برای برقراری ارتباط با اندیشمندان وفعالان عرب دعوت می‌کند.

مرحوم خسروشاهی تا پایان عمر در راه حق ثابت قدم ماند

در ادامه، دکتر نورالدین ابو لحیه استاد دانشگاه و نویسنده الجزایری دلنوشته‌ای درباره ابعاد شخصیتی علامه سید هادی خسروشاهی، قرائت کرد.

نورالدین ابو لحیه دلنوشته خود را اینگونه آغاز کرد: «اجازه دهید تقریباً پس از گذشت یک سال از رحلت جانسوزتان نامه‌ای برای شما به یادگار بگذارم.. نامه‌ای که قرار بود پس از شنیدن خبر ناگهانی و غافلگیر کننده وفات شما نگاشته شود اما غم از دست دادن عزیزان‌مان بدلیل شیوع ویروس کرونا مدتی آن را به تأخیر انداخت.. هنگامی که نخستین سالگرد رحلتتان بخاطر ابتلای به ویروس سپری شد خاطرات متعددی درباره شخصیت ارزنده و افکار ارزشمند شما در ذهنم خطور کرد. آخرین آن‌ها مربوط می‌شود به حضور من به همراه جمعی از اساتید در منزل شما در قم مقدس که فکر می‌کنم ۳ ماه پیش از وفات شما بود. وارد منزلتان شدیم، شما کنار یک صندلی ساده و متواضعانه‌تان در کنار انبوهی از کتب نشسته بودید. لحظه‌ای لبخند پر نفوذ شما به ما افتاد، سرشار از مهربانی و محبت بود. پس از اندکی شما از ما سوالاتی پرسید اینکه از کجا آمدید و سپس شروع کردید به گفتن خاطراتتان از کشورما؛ الجزایر. از چگونگی حضورتان در انجمن‌ها و تالارهای گفتگوی اسلامی که هرساله (در کشورمان) برگزار می‌شد تعریف کردید و از دیدارهایتان با نخبگان و متفکران و علما الجزایری و چیزهای دیگر سخن گفتید..

ابولحیه در ادامه می‌نویسد: «شما از بدو ماجرای انقلاب اسلامی در ایران از نخستین دسته از جوانان و سربازانی بودید که تمام عمرشان را فدای مبارزات علیه رژیم دیکتاتوری شاه کردند بدون هیچ ترس و واهمه‌ای از ساواک و تشکیلات و سرویس‌های هم ردیف آن.. حتی شما چندین بار دستگیر شدید.. تمامی اینها لحظه‌ای شما را به شک و تردید وادار نکرد و شما هیچگاه تسلیم هوای نفس خود نشدی.. و همانند تمامی شاگردان و هم قطاران امام خمینی (ره) تا ابد ثابت قدم ماندی..  این روحیه (انقلابی) همواره و در طول زندگی‌تان با شما همراه بود و شما هیچگاه از آرمان‌هایتان فاصله نگرفتید. حتی آن روزی که ما شما ملاقات کردیم در همان لحظات هم می‌توانستیم آن شخصیت انقلابی را که طوفان در آن اثر نداشته و ندارد مشاهده کنیم.

نویسنده الجزایری در پایان گفت: در یکی از دیدارهایی که با ایشان داشتم، با اندوه و حسرت درباره مسیری که انقلاب‌های عربی در سالهای بهار عربی به اشتباه پیموده بود گفتگو کردیم، که ایشان ضمن تبیین علل انحراف این انقلاب‌ها، بر این باور بود که اگر انقلاب‌های مذکور درست پیگیری می‌شد می‌توانست همان پیروزی بزرگ انقلاب اسلامی ایران را رقم بزند.

مرحوم خسروشاهی در مسیر ایجاد وحدت و یکپارچگی میان عناصر جهان اسلام بی وقفه تلاش و مجاهدت کرد

سپس، سید علی العلاق عضو مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی از عراق نیز به بیان توضیحات خود در باره فضائل استاد خسروشاهی پرداخت و در ابتدا گفت «ما هم به نوبه خودمان سالگرد رحلت سید هادی خسروشاهی (رضوان الله علیه) اندیشمند تقریبی که به جد در مسیر ایجاد وحدت و یکپارچگی میان عناصر جهان اسلام بی وقفه تلاش و مجاهدت نمود تسلیت عرض می‌کنیم و سعی خواهیم کرد یاد ایشان و همراهان و هم قطاران ایشان را که با ایثار وخودگذشتگی سعی در تحقق اصلاحات و پیمودن سیره اولیاء، انبیاء الهی، شهدا و تمامی دعوت کنندگان به دین مبین و برحق پروردگارمان داشتند، زنده نگاه داریم.

العلاق افزود: یاد و نام جاویدان فقید عالیقدر مرحوم خسروشاهی همواره با تلاش‌های ایشان برای ایجاد وحدت و اتحاد میان جوامع اسلامی گره خورده است. آن مرحوم با نیت الهی و خالصانه در این مسیر گام برداشتند و تمامی عمر خود را مانند مردان و مصلحان و مومنان حقیقی به خداوند متعال در سرزمین‌های اسلامی برای تحقق این امر هزینه کردند.

این روحانی عراقی تاکید کرد: مرحوم استاد خسروشاهی میان علوم مختلفی چون فقه و سیاست توازن و هماهنگی برقرار کردند و آرای خود را در حمایت از درهم آمیختگی دین و سیاست و توانایی دین اسلام در دولت داری و براورده سازی تمامی نیازهای یک جامعه به نمایش گذاشته و طرح‌های غربی ضد دینی از جمله اعتقاد این جهان به مقوله جدایی دین از سیاست خط بطلان کشیدند.

عضو مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی خارطرنشان کرد: مرحوم خسروشاهی با فعالیت در مؤسسات اسلامی و وزارت خارجه جمهوری اسلامی به عنوان نماینده ایران در واتیکان و تلاش برای ایجاد ارتباط و تقارب میان ادیان الهی چون مسیحیت و اسلام؛ به وظایف عقیدتی و اجتماعی خود به نحو شایسته‌ای عمل کردند.

مرحوم خسروشاهی آثار ارزشمندی برای نسل‌های بعدی برجای گذاشت

سپس، دکتر سعید شهابی روزنامه نگار، فعال سیاسی و عضو ارشد جنبش احرار بحرین تصریح کرد: «آقای خسروشاهی در اوج دوران خود بود؛ در حال خواندن، نوشتن و برقراری ارتباط با فعالان اسلامی در کشورهای مختلف. شغل او در رم ایتالیا فرصت مناسبی را برای تمامی کسانی فراهم کرده بود که درون آن‌ها تمایل به نزدیکی به دین اسلام درشان دیده بود»

الشهابی افزود: ایشان به مناسبت روابطشان با وزیر وقت ارشاد جمهوری اسلامی ایران دروازه تبادلات فرهنگی و فکری میان مؤسسات داخلی جمهوری اسلامی ایران با دیگر سازمان و نهادهای بین المللی را فراهم ساختند.

الشهابی در ادامه گفت: مرحوم استاد خسروشاهی روابط خود را با متکفران و نویسندگان و علمای دیمی از جمله مرحوم شیخ غزالی بسط و توسعه دادند. ایشان با پروژه دار التقریب قاهره که در دهه ۵۰ قرن گذشته با حمایت آیت الله بروجردی تأسیس شده بود و همچنین محمد تقی قمی که نام ایشان هم با این موسسه و رهبران عربیان پیوند خورده بود؛ ارتباطات عمیقی داشتند. همین عوامل باعث شد تا ایشان همیشه با فرهنگ عربی بویژه مردم مصر در ارتباط باشند و از شناخت خوب و کافی از علمای دانشگاه الازهر و نماد و ریش‌های جنبش اخوان المسلمین برخوردار باشند.

وی افزود: کمتر کسی پیدا می‌شود که موفق شود از خود آثار ارزشمند و درخور توجهی برای نسل‌های بعدی برجای بگذارند و از خود ایده‌هایی باقی بگذارند که به آینده انسانیت و فرهنگ و علم و معرفت مرتبط باشند. سید هادی خسروشاهی از جمله کسانی بود که به این درجه معرفتی و انسانی نائل شد.

عضو ارشد جنبش احرار بحرین در پایان تاکید کرد: استاد خسروشاهی میراث ماندگاری چه در عرصه تألیف و نشر کتاب و چه در پردازش اندیشه و مبانی فکری مرتبط با اهداف وارزش های اسلامی؛ از خود بر جای گذاشت، که بارزترین این اهداف همان هدف مرتبط با اسلام سیاسی که سال‌هاست از سوی جمهوری اسلامی ایران در کمال صداقت در قبال ملت‌های عربی دنبال می‌شود.

مرحوم خسروشاهی همواره سعی در کاشتن بذر امید و ایجاد اگاهی و ابتکار و روشن فکری در میان مردم بود

دکتر علی ابوالخیر پژوهشگر و نایب رئیس مرکز مطالعات یافا در قاهره نیز گفت: «بسیار سخت است برای انسانی که بتواند تمامی ابعاد شخصیتی مردی مانند مرحوم حجت الاسلام و المسلمین خسروشاهی را توضیح و تفسیر کند.. شخصیتی سیاسی و متفکر، سخنوری حاذق و توانا که کلمات از جنس نور و از اعماق قلب او بر لسانش جاری می‌شد و در عمق جان مخاطب می نشست.

ابوالخیر ادامه داد: ایشان همواره سعی در کاشتن بذر امید و ایجاد اگاهی و ابتکار و روشن فکری در میان مردم و در نهایت ایجاد اتحاد در جهان اسلام داشتند. از شاگردان امام خمینی بودند و علیرغم فشار روحی و جسمی که در دوره مبارزات علیه رژیم ستم شاهی علیه ایشان اعمال می‌شد، به قواعد وارزش های فکری اسلام پایبند ماند. مرحوم استاد خسروشاهی از شخصیتهای کلیدی نیم قرن اخیر در امت اسلامی بودند بویزه پس از تأسیس دار التقریب در مصر به ریاست دو تن از شیوخ پر افتخار جهان اسلام یعنی تقی الدین قمی و محمود شلتوت.

نایب رئیس مرکز مطالعات یافا در قاهره در پایان با اشاره به اهمیت برخی تالیفات مرحوم خسروشاهی، گفت: “بارها و بارها آثار ایشان در انجمن‌های اسلامی و فکری مصر از جمله مرکز مطالعاتی یافا  وانجمن الغد العربی و انجمن روزنامه نگران مصری به بحث و بررسی گذاشته شد. تمامی آثار ایشان سبب شد تا سید هادی با مردم مصر و مقاومت آنان خوی بگیرد و مصری‌ها نیز به ایشان از صمیم قلب عشق بورزند.”

گفتمان استاد خسروشاهی، گفتمانی فرامذهبی و فرا فرقه‌ای بود

سید محمدصادق الحسینی نویسنده، پژوهشگر و روزنامه نگار  لبنانی آخرین سخنران نشست بود.

الحسینی گفت: «آیت الله خسروشاهی، سید جمال الدین اسد آبادیِ دوم است. آیت الله سید هادی خسروشاهی در دنیای مبارزات مذهبی، سیاسی، معرفتی و جنبش‌های مردمی سرآمد همگان بوده است.»

الحسینی افزود: استاد خسرو شاهی موفق شد میان مردان و یاران انقلاب و آنانکه در صف یاران امام خمینی و شیخ هاشمی رفسنجانی بودند اتحاد ایجاد کند.

روزنامه نگار  لبنانی در ادامه به ویژگی‌های برجسته شخصیت وفعالیت‌های استاد خسروشاهی پرداخت و گفت: آنچه که ایشان را متمایز می‌کند زندگی پرنشاط ایشان در عرصه سیاست و رسانه بوده است. تجربه ایشان در عرصه جریان سازی رسانه‌ای مستقل و آزاد در راستای حمایت از جبهه حق یکی از مهم‌ترین اوراق صفحات کارنامه آن مرحوم به شمار می‌آید.

سید محمدصادق الحسینی یادآور شد که استاد خسروشاهی در زمان حیاتشان و در اوایل انقلاب آنقدر جرات و شجاعت داشتند که از امام خمینی تقضاضای اختصاص بودجه مالی کردند برای تهیه بلیت برای هواپیمایی که بعداً در جنگ هم سقوط کرد تا از این طریق بتوانند با ایجاد یک مجله اسلامی و عقیدتی در میان طوفان رسانه‌ای قوی عربی و غربی و امپریالیستی که حامی صدام حسین و مخالف با نظام‌های اسلامی و انقلابی عربی و ایرانی بودند صف آرایی کند. ایشان با صدای حق در مقابل رسانه‌های نفتی و دلاری کشورهای خلیج فارس، و حامیان رژیم صهیونیستی ایستادگی کردند.

الحسینی در ادامه از تجربه همکاری با مرحوم خسروشاهی گفت، واظهار داشت: تجربه همکاری با مرحوم سید هادی خسرو شاهی را در عرصه تأسیس جمعیت دوستی ایران و مصر به همراه عده‌ای دیگر از برادران و داوطلبان دیگر داشتم.. کسانی که در آنجا با ایشان تعامل داشتند، از وی توقع داشتند مانند سید جمال الدین اسد آبادی دیگر عمل کند و اتحاد را باردیگر میان جهان اسلام برقرار سازد.

الحسینی در بخش دیگری از سخنان خود به حمایت‌های بی‌وقفه علامه سیدهادی خسروشاهی در حمایت از مسائل حساس اسلامی پرداخت، وتاکید کرد: گفتمان استاد خسروشاهی، گفتمانی فرامذهبی و فرا فرقه‌ای بود. ایشان نمونه بارز یک مبارزفرهنگی و اسلامی در جهت یکپارچه سازی امت اسلامی بودند، همانگونه که امام خمینی به همراه دیگر هم قطارانشان ضمن حمایت قدرتمندانه از دین اسلام هیچگاه فراموش نکردند که حمایت و پشتیبانی از ملت بزرگ فلسطین و گروه‌های مقاومتی یک اصل و یکی از مهم‌ترین اهدافی است که بایستی در انقلاب اسلامی تحقق پذیرد. ایشان لحظه‌ای در جهت عمل به وظایف مهمشان در عرصه حمایت از اهداف جنبش و خیزش‌های اسلام و عربی و رهبران عقیدتی و حزبی آن‌ها از الجزایر گرفته تا افغانستان و عراق و پاکستان و دیگر نقاط جهان اسلام کوتاهی نکردند و به طرز خیرخواهانه‌ای در کنار خیزش‌های اصلاح طلبانه و مردمی در راستای تحقق وحدت جهان اسلام ایستادند.

روزنامه نگار لبنانی خاطرنشان کرد: استاد گرانقدر، مرحوم خسروشاهی، تا آخرین روزهای زندگیشان با تأسیس ماهنامه ۱۹ دی مانند یک مرشد و رهبر واقعی از اصول انقلاب اسلامی و حمایت از این انقلاب به عنوان ام القرای جدید جهان اسلام دفاع کردند. مرحوم خسروشاهی؛ پیشگام نهضت و اصلاح دینی با کوله باری از خدمات شایسته بود.

وی افزود: مرحوم خسروشاهی توانست مدرسه جدیدی را در دنیای دیپلماسی و روابط عمومی تأسیس کند که در نوع خود بی نظیر است. ایشان در تأسیس این مدرسه ادبیات عالی، صراحت و صلابت در دفاع از حقیقت و حقانیت را در هم آمیخته است. ایشان در این راه از ادب در انتقال اندیشه‌های خود و یا در انتقال و حفظ وظایفی که رهبرش به او محول کرده بود، عدول نکردند. مرحوم خسروشاهی در میان ما یک عالم دینی، یک روشنفکر انقلابی، یک اصلاح طلب و یک سیاستمدار انقلابی علیه بی‌عدالتی؛ یک دوست، برادر، حامی و یک پشتیبان بود.. تمامی مراحل مختلف مبارزاتی هرجا که به او احتیاج داشتیم یار و یاور ما بود..

سید محمدصادق الحسینی در پایان گفت: ما خسته، تسلیم و نا امید نخواهیم شد. ما در عرصه انقلابی‌گری و مبارزه و انجام اصلاحات لازم ثابت قدم خواهیم ماند. ما زیر سایه تعلیماتی که از سرورمان حضرت محمد (ص) و اهل بیت ایشان (علیهم السلام) و سپس وارث حقیقی آنها؛ امام سید علی خامنه‌ای (دام ظله) آموخته‌ایم به مبارزات خود علیه ظلم ادامه خواهیم داد.