هفدهم مرداد؛ درگذشت آیت‌الله سیدابوالقاسم خوئی

سید ابوالقاسم خوئی بیشتر از هرکس در نجف از محضر درس آیات عظام میرزاحسین نائینی و میرزا محمدحسین اصفهانی استفاده برد و اصول را از آنان آموخت. آیات شیخ الشریعه، آقاضیاء عراقی و محمدحسین بلاغی از دیگر اساتید وی بودند. همچنین رجال را نزد آیت‌الله سیدابوتراب خوانساری، فلسفه را نزد سیدحسین بادکوبه‌ای و عرفان را نزد آیت‌الله سیدعلی قاضی آموخت.

وی پس از 20 سال تحصیل در نجف از بزرگانی چون آیات عظام میرزای نائینی، آقاضیاء عراقی، محمدحسین بلاغی و سیدابوالحسن اصفهانی اجازه اجتهاد دریافت کرد.

سید ابوالقاسم خوئی پس از درگذشت آیت‌الله العظمی سیدحسین بروجردی جایگاه ویژه‌ای در بین شیعیان ایرانی و غیر ایرانی پیدا کرد و چهارده نفر از مجتهدین نجف همچون آیات سید یوسف حکیم، صدرا بادکوبه‌ای، سید محمد روحانی، مجتبی لنکرانی، موسی زنجانی، یوسف کربلائی، سید محمدباقر صدر، مجتبی لنکرانی و سید جعفر مرعشی اعلمیت وی را اعلام کردند.

مجلس درس سید ابوالقاسم خوئی، از درس‌های مهم نجف از مجالس مشهور حوزه درسی نجف بود و وی در خلال 70 سال تدریس، جز در روزهای بیماری و سفر، هیچ گاه دست از تعلیم شاگردان خویش نکشید. او یک دوره کامل درس خارج فقه و شش دوره درس خارج اصول فقه را به شاگردان خود تعلیم داد. او همچنین در یک دوره کوتاه به تدریس تفسیر قرآن پرداخت.

خوئی، در تدریس مباحث علمی، چیره‌دست و مسلط خوانده شده که مطالب را شمرده، فصیح، منظم و بدون وارد شدن به زوائد و حواشی بیان می‌کرد، به مباحث فلسفی نمی‌پرداخت، استفاده فراوانی از روایات می‌کرد و به سندهای روایات توجه ویژه داشت. درس وی، خلاصه‌ای از آراء و مبانی علمی مجالس درس آقا ضیاء عراقی، محمدحسین غروی نائینی و محمدحسین غروی اصفهانی و نظرات خود وی توصیف شده است.

سید ابوالقاسم خوئی در طول دوران مرجعیت خود علاوه بر پرورش شاگردانی چون آیات عظام سید علی سیستانی، قربانعلی محقق کابلی، حسین وحید خراسانی، سید تقی طباطبایی قمی، میرزا علیفلسفی، سید صادق روحانی، سید عزالدین حسینی زنجانی، محمدتقی بهجت فومنی، محمدابراهیم جناتی، سید محمدحسین فضل الله، امام موسی صدر و سیدکمال حیدری کتبی مهم چون «معجم رجال حدیث در 22 جلد»، «فقه الشیعه در 5 جلد»، «مصباح الاصول در 2 جلد» و «البیان فی تفسیر القرآن» از خود به یادگار گذاشت.

سید ابوالقاسم خوئی تا پیش از مرجعیت عام شدنش، بیانیه‌ها و اطلاعیه‌هایی در محکومیت اقدامات پهلوی دوم صادر کرد اما سپس حدود ده ساله، تقریباً سیاست سکوت پیشه نمود ولی در جریان مبارزات مردم ایران در سال ۱۳۵۷، به حمایت رسمی از امام خمینی (ره) پرداخت و برای همراهی مقلدانش با امام خمینی (ره) فراخوان داد. وی همچنین در جریان انتفاضیه شعبانیه مردم عراق نقش موثری داشت و پس از سرکوب این نهضت مدت‌ها در حصر خانگی بود.

سید ابوالقاسم خوئی سرانجام ۱۷ مرداد ۱۳۷۱ در کوفه درگذشت و در مسجد الخضراء حرم مطهر امام علی (ع) مدفون شد.

به کوشش: رضا سلیمان نوری