هجدهم مرداد، سالروز درگذشت ابوالقاسم پاینده

ابوالقاسم پاینده چندی سردبیر مجله تعلیم و تربیت بود و سال ۱۳۲۱ مجله صبا را که در زمره موفق‌ترین نشریات تاریخ مطبوعات ایران است، تأسیس کرد. وی اسفند ۱۳۲۶ رئیس رادیو و در سال ۱۳۲۸ عضو دوره دوم مجلس مؤسسان قانون اساسی شد. پاینده دوره‌های 21 و 22 مجلس شورای ملی، نماینده نجف‌آباد و سال ۱۳۴۴، نماینده ایران در کنفرانس اسلامی مکه بود.

ابوالقاسم پاینده سال ۱۳۳۶ ترجمه روان قرآن کریم به زبان فارسی را منتشر کرد که نقطه عطفی در ترجمه‌های معاصر قرآن است و می‌توان آن را مهمترین اثر وی نامید.

علامه امینی (ره) نویسنده کتاب الغدیر در نامه‌ای به پاینده در مورد این ترجمه نوشت: «آنچه سرمایه خیر دنیا و آخرت شماست، این صحایف است و بس. زحمتی که باید برای آن ارزشی فوق‌العاده قائل شد و تقدیر و ستایش کرد و افتخار نمود، این قدم برجسته‌ای است که در راه ترجمه قرآن عظیم برداشته‌اید و الحق خوب از عهده برآمده‌اید. آفرین بر آن خامه شیوا و بیان رسا و شیرین».

ابوالقاسم پاینده علاوه بر ترجمه زیبای قرآن نثر زیبایی در ابتدای آن با عبارات زیبا و شیرین و شیوه‌ای مخصوص خود نگاشته‌است. صاحب نظران آن را اثری ماندنی در تاریخ نثر فصیح فارسی می‌دانند. وی در این مقدمه بسیار زیبا، پس از بیان نحوه آشنایی خود با قرآن و آرزوی سی ساله‌اش در ترجمه آن، به اجمال سرگذشت اسلام و پیامبر اکرم (ص) را مرور می‌کند و سپس بخش عمده مقدمه را به مباحث قرآنی اختصاص می‌دهد.

وی همچنین کتاب‌های مذهبی، اخلاقی و تاریخی متعددی را از عربی به فارسی بر گردانده است. او چون عربی را در حوزه‌های علمیه فرا گرفته بود، در ترجمه متون عادی به اشکال برخورد نمی‌کرد. «نهج الفصاحه»، مجموعه کلمات قصار حضرت پیغمبر (ص) در ۲ جلد، تاریخ سیاسی اسلام در ۳ جلد، مروج الذهب و تنبیه و الاشراف علی بن حسین مسعودی، در آغوش خوشبختی و در جستجوی خوشبختی، هر دو از لرد آویبوری و ۱۶ جلد ترجمه تاریخ طبری اثر محمد بن جریر طبری از دیگر ترجمه‌های ابوالقاسم پاینده به شمار می‌روند. او در کتاب نهج الفصاحه به گردآوری و ترجمه احادیث و کلمات قصار بازمانده از پیامبر اکرم (ص) همت گماشت. پاینده در مقدمه صد و هفتاد صفحه‌ای خود بر این کتاب، تاریخ اسلام و شیوه سخن گفتن رسول خدا (ص) را بررسی می‌کند و در جایی از این مقدمه می نگارد: «گفتار محمد (ص) شیوه‌ای دارد که خاص اوست. این جان منور که ثبات کوه و مناعت آسمان و شکوه صحرا داشت، به هنگام کلام، از ضمیر دریاوَش خویش، مرواریدها می‌پراکند که نقّاد خبیر از محک آن به حیرت می‌شود که گفتار وی از آن اوج و حضیض‌ها که در سخن‌ها هست و از آن ضعف و قوت بیانی که بلای متکلمان گشته، مصون مانده است.»

ابوالقاسم پاینده که علاوه بر ترجمه‌های ذکر شده کتبی چند چون «املاء یا دستور نوشتن»، «علی (ع) ابرمرد تاریخ» و «ظلمات عدالت» را تألیف کرده است، سرانجام ۱۸ مرداد ۱۳۶۳ در تهران درگذشت و در ابن بابویه مدفون شد.

* به کوشش رضا سلیمان نوری