نگاهی به کتاب مفردات(درآمدی بر واژه‌شناسی قرآن کریم)
کتاب «مفردات (درآمدی بر واژه‌شناسی قرآن کریم)» تالیف سید بابک فرزانه به همت سازمان سمت منتشر شد.
کتاب «مفردات (درآمدی بر واژه‌شناسی قرآن کریم)» تالیف سید بابک فرزانه از سوی سازمان سمت در 160 صفحه و قیمت18 هزار تومان منتشر و در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفت.
کتاب از سه فصل تشکیل شده است، فصل اوّل در برگیرنده مباحث نظری دانش مفردات است. پیشینه و تعریف این دانش، معرفی پدیده‌های مهم معناشناختی و سبک‌شناختی رشد زبان چون قیاس و اشتقاق و بررسی اجمالی تغییر و تحول و گسترش معنایی، از دیگر موضوعات طرح‌شده در فصل اول است. در فصل دوم که در مقایسه با دو فصل دیگر طولانی است و هسته اصلی کتاب را تشکیل می‌دهد، دانشجویان عزیز به اجمال با مبانی دانش واژه‌شناسی قرآن مانند ساخت‌شناسی واژه‌ها، تکواژها، الگوهای گسترش واژگانی، اشتقاق واژگانی، ساخت‌شناسی و معناشناسی فعل، انواع ریشه‌های واژگانی، وندها، واج‌آرایی و واج‌شناسی آشنا خواهند شد.
بدون تردید، به‌کارگیری اصطلاحات دانش واژه‌شناسی به عنوان شاخه‌ای از زبان‌شناسی برای توضیح قوانین، ممکن است نخست کار را برای دانشجویانی که با این اصطلاحات آشنا نیستند، کمی دشوار کند؛ بنابراین، مطالعه یک مأخذ خوب درباره مبانی زبان‌شناسی و استفاده از واژه‌نامه‌ها و فرهنگ‌های توضیحی زبان‌شناسی توصیه می‌شود. با وجود این، هرکجا تشخیص داده شود توضیحات مختصری برای سهولت کار در پانویس ارائه خواهد شد.
نظام ساخت‌شناسی واژگان (مورفولوژی) در این کتاب از دو جنبه بررسی شده است:
1- بررسی دگرگونی‌های ساختی که تغییر معنای کلمات را در پی دارد.
2- تغییرات ساخت‌واژی و درونی که با تغییر معنایی همراه نیست.
در توضیح نظام ساخت‌واژی زبان عربی تا آنجا که امکان داشته است از واژه‌های قرآنی بهره برده شده است، اما در بیان برخی ساخت‌ها که مولف نمونه قرآنی نداشته یا نمونه قرآنی آن را نیافته، از کلمات غیرقرآنی نیز کمک گرفته است. بی‌تردید، دانشجویان و علاقه‌مندان بدون درک عمیق و فراگیری اصول نظام ساخت‌واژی و عناصر اصلی تشکیل‌دهنده واژه‌ها در زبان عربی که زبان قرآن است، قادر نخواهند بود از لغت‌نامه‌های عربی و قرآنی و در نتیجه، تحقیق و تفحص و دستیابی به معانی ارزشمند مفردات قرآن بهره‌مند شوند؛ زیرا یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های زبان عربی که شاخه‌ای از زبان‌های سامی است، نظام واژگانی ریشه‌ای و الگوهای مربوط به آن‌هاست. در این فصل برای آشنایی با روش‌شناسایی ریشه کلمات، بخشی به عنوان مقدمه برای آشنایی با لغت‌نامه‌های مهم و شیوه تنظیم و به‌کارگیری آنها فراهم شده است.
فصل سوم کتاب نیز به معرفی مهم‌ترین کتاب‌های لغت و روش‌شناسی استخراج معنا از آنها پرداخته است. شیوه تنظیم لغتنامهها و معرفی برخی لغت‌نامه‌های اختصاصی مانند نوادر، غریب الحدیث، اضداد، متشابهات، لغت‌نامه‌های ساخت‌واژی و قلب و ابدال در دل این فصل جای گرفته است. با توجه به اینکه برای معناشناسی مفردات قرآن مراجعه به فرهنگ‌های تطبیقی ضرورت دارد، دو نمونه از آنها نیز معرفی شده است.
نویسنده در معرفی این کتاب آورده است: «کتاب حاضر برای درس مفردات، در دوره کارشناسی رشته علوم قرآنی و حدیث تدوین شده است. براساس برنامه مصوب، هدف این درس شناخت دانش مفردات، معرفی منابع، روش‌شناسی استخراج معانی واژه‌های قرآن و ایجاد توانمندی جستجو و دریافت معانی واژه‌های قرآنی از منابع است.»
در پشت جلد این کتاب نیز آمده است: «این کتاب به بررسی مبانی دانش واژه‌شناسی در زبان عربی و مولفه‌های مختلف آن می پردازد و می‌کوشد به روشی منسجم و به صورت کاملا علمی، واضح و جذاب ساختمان واژه‌ها را توضیح دهد و مخاطب خود در درک رابطه میان الگوها با معنا، که از ویژگی های زبان عربی به عنوان شاخه‌ای از زبان‌های سامی است، توانا سازد.
در این کتاب مهم ترین ابزارهای فهم درست و استوار معانی ارزشمند قرآن یعنی لغتنامهها و فرهنگ‌های قرآنی با بیانی ساده و کاملا کاربردی معرفی شده‌اند تا علاقه‌مندان بتوانند با آنها انس بگیرند، بی پروا به درون آنها راه یابند و آنچه را نیاز دارند به راحتی به دست آورند و از گستره پهناور وجذاب معانی لذت ببرند. کتاب حاضر با ارائه مجموعه‌ای از اطلاعات اساسی به دانشجویان می‌تواند بر مهارت‌های تحلیلی آنان در ارتباط با واژه‌های عربی و قرآنی بیفزاید و مقدمه خوبی باشد بری فهم دقیق‌تر و عمیق‌تر متن و تفسیر قرآن.»
کتاب حاضر برای دانشجویان رشته الهیات (علوم قرآن و حدیث) در مقطع کارشناسی به عنوان منبع اصلی درس «مفردات قرآن کریم» به ارزش 2 واحد تدوین شده است.
منبع: ایبنا
