اختلاف در مرکز فرماندهی اخوان‌المسلمین در دوران محنت؛ دوحه، استانبول یا لندن؟

چند شب گذشته ابراهیم منیر، مرشد عام اخوان المسلمین در اقدامی غیرمترقبه، دستور اخراج و تفتیش فکری از محمود حسین – دبیر کل سابق اخوان- را رسماً علنی کرد.

محمود حسین که چندی پیش از دبیر کلی اخوان المسلمین اخراج شده بود، دیشب نیز توسط عالی‌ترین مقام اخوان، آن‌هم در ملأعام و در تلویزیون لندنی الحوار، به دفتر مرکزی بازرسی اخوان ارجاع شد تا به بدترین صورت ممکن، مسلوب الحیثیه و الاعتبار شود.

این برکناری که به‌تنهایی عزل یک شخص نیست، بلکه برگی دیگر از اختلافات درونی اخوان المسلمین را نمایان کرد که در این یادداشت به بررسی آن می‌پردازیم:

یکم: حجم انبوه تبلیغات رسانه‌ای قطر و ترکیه و واکنش‌های مثبت آنان نسبت به انتصاب «ابراهیم منیر» در دوران محنت اخوان المسلمین به مذاق مرشد عام خوش نیامده و ابراهیم مرشد پیگیر جابجایی رهبری این جماعت به لندن و ایجاد تشکیلات در مکانی غیر از دوحه و استانبول است. مرشد جدید، به‌شدت تمایل دارد از اتهام قرار گرفتن جماعت، زیر چتر ترکیه و قطر فرار و تشکیلات منحل شده جماعت را در پایگاهی دیگر و به‌دوراز اخوانیان طیف تنظیمی (به محوریت قرضاوی) سازماندهی کند و ازاین‌جهت لندن را برای ساماندهی‌ها مناسب دیده است.

دوم: اخوان قطبی از سال ۲۰۱۳ و پس از تعطیلی کلیه دفاتر در مصر، رسماً به دوگروه خارج و داخل مصر طیف‌بندی شده است. رهبری این جماعت علی‌رغم اجتناب از بروز تعارضات، ولی به دلیل عمق اختلافات درونی بر سر سیاست‌های این جماعت و جلوگیری از اعمال‌نفوذ خارجی‌ها، عملاً دچار گسست شده، تا جایی که دفاتر اخوان خارج کشور مصر، در اختیار دو طیف حامیان ابراهیم منیر رهبر جدید اخوان و محمود حسین، دبیر کل دفتر ارشاد جماعت المسلمین قرار گرفته بود.

سوم: ریشه اختلاف‌های بین جریان‌های داخلی ابراهیم منیر و محمود حسین در حقیقت اختلاف میان طیف رسمی قطبی اخوان و طیف محافظه‌کار در موضوع شیوه انجام امور این جماعت و چگونگی سیطره بر نیروی انسانی و انضباط مالی در دوران محنت است. به‌ویژه اینکه جناح محمود حسین به دلیل هجرتش به ترکیه، روابط بسیار خوبی با ترک‌ها دارد و می‌توان گفت تمایلات وی به سیاست‌های ترکیه بسیار بیش از اشخاصی همچون محمود عزت و حتی ابراهیم منیر است و این سیاست گوش به فرمان ترکیه بودن، به مذاق مرشد عام فعلی خوش نمی‌آید، فلذا به‌صورت علنی چنین واکنشی در یک برنامه تلویزیونی انجام داد تا تداوم استقلال جماعت از زیر چتر ترکیه و حزب عدالت و توسعه خارج شود.

چهارم: حال که عمق اختلافات از پرده برون افتاده بجاست اشاره کنیم که این موضوع احتمال تولد طیفی جدید – که تقریباً خواهان اجرای تمامی راهبردهای حزب عدالت و توسعه ترکیه را در سپهر اسلام‌گرایی مصر ترسیم می‌کند- انتظاری دور از واقع نیست. تولد طیفی اصلاحی که بازوهای رسانه‌ای ترکی- قطری به‌زودی این جریان را بیشتر تبلیغ و رونمایی خواهد کرد.

*سیدعلی بطحایی / ایمیل [email protected]