به مناسبت برپایی بزرگترین گردهمایی جهان اسلام در رائیوند پاکستان| سید علی بطحائی

تبلیغی جماعتها، شاید پارادوکسیکال ترین گروه تبلیغی در جهان اسلام باشند که از طرفی مجوز فعالیت در اسرائیل را دارند وازسویی با ممنوعیت تبلیغ در عربستان مواجه هستند. از جهتی سلفی هستند واز آن سو دلبسته به تصوف. هم پرفعالیتند وهم بی سروصدا. هم در جهان اسلام حاضرند و هم از فعالیت سیاسی امت اسلامی غایبند. جماعتی که بدون توجه به وابستگی مالی به سرمایه گذاری عربستان سعودی در حال ترویج اسلام  سلفی در جهان اسلام هستند.

این گروه پرجمعیت ترین طیف تبلیغی در جهان اسلام هستند که در عصر ارتباطات حتی از ساده ترین روشهای اطلاع رسانی برای دعوت به گردهمایی ها احتراز می کنند و کاملا باشیوه های سنتی وچهره به چهره توانسته اند سالیانه جمعیتی بیش از جمعیت زایران بیت الله الحرام را دور هم جمع کنند.

عدم استفاده از ایمیل، سایت، برنامه های ماهواره ای وپروپاگاندای رسانه ای در دعوت اعضا به تجمعات میلیونی، نشانگر ضریب نفوذ بالای این گروه تبلیغی در میان پیروان و حاکی از قدرت متفاوت آنها در میان امپراطوری های خبری رسانه ای جهان معاصر است.

اهمیت بی بدیل تبلیغ دین، ترویج ساده و بی پیرایه از ارائه سبک خاص دینداری ودرگیرنشدن تبلیغی جماعتی ها با پیشامدهای اجتماعی – سیاسی، محوراصلی روش تبلیغی آنهاست وآنان را شایسته عنوان بی تفاوت ترین گروه تبلیغی در جهان اسلام نموده است.

چنانچه مودودی در سال 1935 از تاثیر شگرف فعالیت آنها در تبلیغ اسلام متعجب شده بود و اعتراف کرده بود که «انک تجد نظاماً اسلامیا کاملا»؛ اما بعدها هنگامی که متوجه شد که آنها به فکر اقامه حکومت اسلامی نیستند بسیار دلخور شد.

جالب اینکه در ماجرایی جدایی استقلال مسلمان پاکستان از هند، رهبران تبلیغی جماعت کاملا خنثی وبی طرف عمل کردند و سیاست بی توجهی به مسائل اجتماعی مسلمانان را در بالاترین حدممکن به منصه ظهور رساندند.

آنها به صراحت خود را از چهار عنصر مبحث جنجالی دور کرده اند؛ یک. کنکاش در اختلافات عقیدتی دو. احتراز از اختلافات فقهی ومناسک دینی سه. دوری از اختلافات سیاسی ونهایتا اجتناب از واکاوی امراض حادث بر امت اسلامی.

مولوی محمدالیاس دهلوی- بنیانگذار تبیلغی جماعت ها- برآن بود که عله العلل عقب ماندگی مسلمانان، در دوری از دین است وتا دین در زندگی مسلمانان ساری وجاری نشود و وجدان دینی امت اسلامی بیدار نشود، نباید دست به هیچ اقدامی اجتماعی وسیاسی زد.

تکیه آنها بر عدم استفاده از ابزارهای مدرنیته در تبلیغ و تاکید آنها بر التزام به شیوه رسول خدا(ص) که تبلیغ چهره به چهره است و آنها را بر آن داشته که حتی از چاپ یک تبلیغ احتراز کنند.

خمیرمایه های اندیشه های صوفیانه با چاشنی سلفیت و حضور بی آلایش آنها در سفرهای تبلیغی در اقصی نقاط جهان اسلام، به قصد ترویج مسایل ابتدایی دین در قالب عرضه ساده دین به توده ها ضریب نفوذ بالایی از آنها را نشانه رفته است.

دوری تبلیغی جماعت ها از خرافات صوفیانه و دگماتیسم اندیشه سلفیت، آنهارا مقبول بخش بزرگی از جهان اسلام نموده است.

شش رکن تبلیغی جماعت ها در ارائه دین عبارتند از توجه به شهادتین ولوازم آن، خلوص نیت در تبلیغ، توجه به اکرام مسلمانان، اهتمام به نماز، ضرورت توجه به ذکر و خالی کردن وقت برای تبلیغ دین از بنیان هایی است که همواره در مجامع تبلیغی ها بر آن تاکید می شود.

این جماعت در روش تبلیغی خود از کتابهای ابتدایی حدیثی(ریاض الصالحین ندوی، فضایل الاعمال) استفاده و نقل خواب وکرامات به کرّات از آنها شنیده شده است و جالب اینکه حتی الامکان از پرداختن به مسایل حاشیه ای وحتی پاسخ به شبهات جدید دوری می کنند.

رشدمعنوی وتعالی روحی غایت اصلی آنها در سفرهای تبلیغی است و در آخرین برنامه آنها در اجتماعات بزرگ تبلیغی که برنامه «آخرین نیایش» نام دارد، چندین نفر اقدام به دعا برای موفقیت داعی کرده و  از خدا توفیق مبلغ برای رسیدن به مقام خلوص را مسئلت می کنند تا از این بستر معنوی بتوانند در قلوب جامعه هدف نفوذ کنند.

زهدچند جانبه، ساده پوشی و التزام به لباس سفید یکدست، ساک کم حجمی بر دوش، طی مسافتهای طولانی درسرما وگرما، خوابیدن برزمین سفت، جلاء وطن و خوراکی ساده به یاد مسلمانان صدر اسلام زمینه ای برای تخلق به اخلاق معنوی را برای آنها به وجود آورده است.

تأویل جهاد به خروج برای تبلیغ دین و تفسیرآن به کشاندن مردم به سوی خدا و نجات نفوس انسانی، آنها را در تقابل باسلفیه جهادی قرار داده است.

یکی مراکز عمده جماعت تبیلغی ها،  در رائیوند پاکستان است که در چهارم تا نهم نوامبر(13 تا 18آبان) همه ساله جمعیتی بالغ بر سه ملیون گرد هم آمده وسخنرانی ها نیز به بیش از بیست زبان رسمی ترجمه زنده می شود.

شعار اصلی که محمدالیاس برای جماعت انتخاب کرده این است«ای مسلمانان، مسلمان شوید!!!» و جامعه هدف آنها در تبلیغ فقط مسلمانان هستند. آنها معتقدند که تا وقتی که مسلمانان پایبند به مسجد ونماز نیستند وپوشش زنان مسلمان شبیه زنان یهودی نصاراست، چه فرقی بین آنها وکفار وجود دارد؟ بنابراین مشکل اصلی خود ما مسلمانان وکیفیت مسلمانی ماست و تا خود را اصلاح نکنیم، نمی توانیم دیگران را اصلاح کنیم!!!

آنچه در بالا اشاره شد، گوشه ای از تاثیرات شگرف جماعت تبلیغی ها در رشد اندیشه سلفیت در جهان اسلام است. ساده لوحانه است اگر باور کنیم که سلفیت تنها با دلارهای سعودی در جهان اسلام رشد ونضج یافته است و آن را عله العلل شیوع سلفی گری بدانیم، بلکه آنچه بجاست در این صحنه رقابت توجه کنیم ضریب نفوذ بالای گفتمان جماعت تبلیغی هاست که نه زاییده حکومتهای مرتجع عربی است ونه محصول تفکرات مستر همفری استعمار است؛ بلکه محصول فعالیت های بی سروصدای تبلیغی جماعت ها و تاثیرات آنها در بدنه جهان اسلام است که آرام آرام و پیوسته که رقیب جدی برای سایر جریانات فعال در جهان اسلام قرار گرفته است.