نگاهی به کتاب «مدارا در فقه»

کتاب «مدارا در فقه» تلاش می‌کند جلوه‌های مختلفی از مبانی و آموزه‌های مدارا در فقه را در آیات و روایات و متن فقه اسلامی و هم‌چنین، سیره عملی اولیای دین نشان دهد. در راستای این هدف، نویسنده ضمن اشاره به مفهوم و معنای مدارا و اقسام آن در بخش اول این کتاب، در بخش دوم، تلاش می‌کند اهمیت مدارا در آیات و روایات را نشان دهد. برای این منظور هم، از دل آیات و روایات، مدارا در عرصه‌های مختلف اجتماع، سیاست، فرهنگ، عرصه نظامی، اقتصاد، خانواده و در عرصه وظایف عبادی را استخراج می‌کند و پیامدهای آن را، در قالب‌ پیامدهای اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و خانوادگی به تصویر می‌کشد.

بخش سوم این اثر، با عنوان «مدارا در فقه» به تدوین قواعد فقهی، ضوابط اصولی و احکام فقهی مرتبط با مدارا می‌پردازد. «مدارا در سیره اولیای دین» نیز، عنوان بخش چهارم است که در آن مدارا در سیره پیامبر اسلام، مدارا در سیره امامان و مدارا در سیره فقیهان، از نظر گذرانده شده است.

در پشت جلد کتاب می‌خوانیم: «به جرئت می‌توان گفت درین اسلام، دین مدارا و آسان‌گیری است؛ دینی که نمی‌توان در آن تکالیف خارج از ظرفیت طبیعی انسان پیدا کرد و خود بارها به این نکته تصریح کرده است که ضرر و سختی در آن راهی ندارد و هر آنچه دارای مشقت باشد، از احکام آن خارج است. در این نوشتار سعی شده است جلوه‌های مختلفی از مبانی و آموزه‌های مدارا در فقه را در آیات و روایات و متن فقه اسلامی و همچنین سیره عملی اولیای دین نشان دهیم.»

در بخشی از فصل نخست کتاب می خوانیم: «مدارا در لغت به معنای رفتار همراه با نرمی و لطافت است. لغت‌نگاران با توجه به اینکه این واژه از چه ریشه‌ای گرفته شده است معانی مختلفی ارائه کرده‌اند. برخی گفته اگر از ریشه‌ با همزه گرفته شده باشد به معنای دفع شی و به عبارتی پیشگیری یا در امان ماندن از شر است و اگر از ریشه مدرن بدون همزه دری مشتق شده باشد به معنای فریب دادن است…»

در فصل دوم کتاب با عنوان «عرصه‌های مدارا» نیز آمده است: «سیر طبیعی زندگی انسان همواره با تزاحم منافع همراه بوده است. این تضاد منافع می‌تواند در بین اعضای یک خانواده اتفاق بیافتد یا خود را در گستره وسیع‌تر در جامعه و بین افراد یا گروه‌های اجتماعی بزرگ‌تر نشان دهد و از آنجا که در آفرینش انسان، گوناگونی و تفاوت شاهدیم به همین جهت برای وصول به همبستگی اجتماعی ناچاریم دست به اقداماتی بزنیم که از شدت مقابله بکاهیم. در این راستا مدارا می‌تواند یکی از اصلی‌ترین راه‌های رسیدن به همگرایی و کاهش شکاف‌های اجتماعی باشد. از این رو در نصوص دینی خردمندترین مردم کسی معرفی می‌شود که بیشترین مدارا با جامعه داشته باشد و در نقطه مقابل با بیچاره‌ترین انها کسی مطرح می‌شود که با جامعه به بدرفتاری و اهانت بپردازد.»

منبع: ایبنا