سفر اردوغان به عربستان؛ به صفر رساندن تنش‌ها پس از عصر یخبندان
ترکیه با هدف پایان دادن به چالش‌های سیاست خارجی خود و تلاش برای مقابله با بحران‌های اقتصادی به دنبال بازنگری در روابط خود با عربستان است؛ سفر ماه آینده اردوغان به ریاض را می‌توان نقطه عطفی در این روند دانست.
میدل ایست نیوز: به نظر می‌رسد که در سایه تلاش‌های دیپلماتیک ترکیه برای پایان دادن به چالش‌های سیاست خارجی خود و تلاش برای مقابله با بحران‌های اقتصادی در این کشور از جمله سقوط ارزش لیر و افزایش نرخ تورم، روابط آنکارا و ریاض هم بعد از سال‌ها تیرگی تحت تاثیر این موضوع قرار گرفته و روند رو به بهبودی را طی می‌کند. سفر ماه فوریه «رجب طیب اردوغان» رئیس جمهور ترکیه به عربستان را می‌توان نقطه عطف این تغییر نگاه دانست.
نشانه‌های بهبود روابط میان آنکارا و ریاض
اولین نشانه‌های بهبود روابط میان ترکیه و عربستان در دیدارها و اظهارنظرهای مسئولان دو کشور در ماه‌های پایانی سال 2021 خود را نشان داد و مهم‌ترین نشانه آن را می‌توان اعلام تصمیم «رجب طیب اردوغان» رئیس جمهور ترکیه برای سفر به عربستان در ماه فوریه دانست.
به گفته کارشناسان این دیدار آغازی جدی و واقعی برای اصلاح روابط ترکیه و کشورهای شورای همکاری خواهد بود به خصوص که اردوغان در آوریل 2021 اعلام کرده بود صفحه جدیدی در روابط ترکیه و تمامی کشورهای عضو شورای همکاری باز خواهد شد.
از دیگر نشانه‌های جدی برای بهبود روابط میان آنکارا و ریاض را می‌توان تماس تلفنی اردوغان با «سلمان بن عبدالعزیز» پادشاه عربستان در مه 2021 و نیز سفر «مولود چاووش اوغلو» وزیر امور خارجه ترکیه به ریاض دانست.
در همین راستان چاووش اوغلو در سخنانی تاکید کرده بود که گفت وگوها با عربستان از طریق کانال‌های مختلف همچنان ادامه دارد. وی همچنین خاطرنشان کرده بود که چنانچه گام‌های موثر از سوی دو طرف برداشته شود، روابط آنکارا با ریاض به شرایط خوب خود باز خواهد گشت.
در بعد اقتصادی نیز «فواد اوکتای»، معاون رئیس جمهوری ترکیه، در نوامبر 2021 در استانبول گفت وگوهایی با «ماجد بن عبدالله القصبی»، وزیر بازرگانی عربستان به ویژه در بعد روابط تجاری داشت.
ترکیه در تلاش برای به صفر رساندن چالش‌های سیاست خارجی
دکتر «عامر السبایله»، استراتژیست و کارشناس سیاسی، نیز در گفت وگو با “الخلیج آنلاین” با اشاره به بهبود روابط آنکارا و ریاض، سفر اردوغان به ریاض را به طناب نجات روابط دو کشور تشبیه کرد و اظهار داشت که این دیدار قطعا مهم‌ترین اقدام در چارچوب تحرکات آنکارا برای به صفر رساندن مشکلات سیاست خارجی خود و تلاش برای دستیابی به شراکت‌های جدید بر پایه دیدگاه‌های سیاسی و اقتصادی جدید در این کشور خواهد بود.
این کارشناس سیاسی حداقل تاثیر سفر اردوغان به عربستان و دیدار وی با پادشاه این کشور را آغاز فصلی جدید در روابط دو کشور و نزدیک شدن دیدگاه‌ها و سیاست‌های متفاوت دو کشور دانست.
السبایله به فرصت‌های اقتصادی پیش‌روی دو کشور هم اشاره کرد و گفت که عربستان و ترکیه به عنوان دو اقتصاد مهم منطقه پس از تفاهم سیاسی می‌توانند به سمت فرصت‌های جدید برای همکاری‌های اقتصادی حرکت کنند.
به ثمر رسیدن نتایج سفر اردوغان به زمان نیاز دارد
این استراتژیست و تحلیلگر مسائل منطقه در خصوص نتایج سفر اردوغان به عربستان اعلام کرد که قطعا ثمرات این دیدار سریع نمایان نمی‌شود و حصول نتایج مثبت به گام‌های دو کشور برای اعتمادسازی نیاز دارد.
وی خاطرنشان کرد که منطقه شاهد مرحله‌ای است که همه کشورها تمایل دارند تا مشکلات خود را به صفر برسانند و راه‌حل‌های اقتصادی و هماهنگی‌های سیاسی را جایگزین اختلافات کنند.
شایان ذکر است که ترکیه و عربستان پیش از آغاز تنش در روابط دو طرفه هدفگذاری خود در مبادلات تجاری را به میزان حداقل 25 میلیارد در سال پایه ریزی کرده بودند ولی در سال 2020 این عدد با سقوط 8 میلیارد دلاری نسبت به سال قبل آن به عدد 2.4 میلیارد دلار رسید.
در همین حال بهبود روابط عربستان و ترکیه تاثیر مثبت خود را بر آغاز گسترده مبادلات تجاری دو کشور نیز خواهد گذاشت تا دو کشور بتوانند به پیش بینی خود برای رسیدن به عدد 25 میلیارد دلار مبادلات در سال حرکت کنند.
تغییرات منطقه‌ای و جهانی، عاملی مهم در بازنگری ترکیه و عربستان در روابط دو طرفه
دکتر «حسن عبدالله الدعجه»، رئیس دپارتمان مطالعات راهبردی در دانشگاه الحسین بن طلال اردن، هم در گفت وگو با “الخلیج آنلاین” سفر اردوغان به عربستان را دارای تاثیرات فراوان بر روند روابط سیاسی، اقتصادی و حتی گردشگری و اجتماعی دانست که نتایج و فواید آن برای دو طرف خواهد بود.
وی افزود که عربستان به خوبی از تغییرات منطقه‌ای و جهانی باخبر است و می‌داند که امریکا در حال خروج از منطقه است و دوستان خود را بدون توجه به منافع سیاسی، نظامی و امنیتی آنها تنها خواهد گذاشت.
این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد که از این منظر شاهد تماس‌ها و دیدارها بین رهبران کشورهای منطقه برای بازنگری در مواضع، تنظیم روابط منطقه‌ای و بازگرداندن روابط به مسیر صحیح خود پس از یک دوره وقفه و تنش هستیم.
این کارشناس مسائل بین‌الملل همچنین احتمال بررسی پرونده‌های امنیتی قدیمی به ویژه پرونده قتل جمال خاشقچی در سفر اردوغان به عربستان را بالا دانست و گفت که این موضوع می‌تواند به باز شدن صفحه جدیدی در روابط سیاسی و اقتصادی ترکیه و عربستان منجر شود.
الدعجه یادآور شد که ترکیه در شرایط کنونی با بحران اقتصادی رو به رو است و تلاش می‌کند با پایان دادن به بحران‌های سیاسی و جذب سرمایه‌گذاری خارجی مشکلات خود را حل کند و در همین راستا سفر چند ماه قبل اردوغان به قطر و سفر «محمد بن زاید» ولیعهد ابوظبی به ترکیه تاثیر مثبتی بر اقتصاد ترکیه و ورود میلیاردها دلار سرمایه خارجی به این کشور خواهد داشت.
وی همچنین تاکید کرد که کشورهای عربی به خوبی به این نکته واقف هستند که تعدادی کشور مهم و کلیدی از جمله ترکیه در منطقه هستند که نمی‌توان آنها را نادیده گرفت و خود را بی‌نیاز از همکاری و هماهنگی با آنها دانست.
این کارشناس مسائل بین‌الملل افزود که عربستان تلاش می‌کند تا توازن سیاسی و راهبردی را در منطقه حفظ کند به خصوص اینکه همکاری خود با چین و ساخت موشک‌های بالستیک چینی در کشور خود را آغاز کرده است.
وی در پایان تاکید کرد که منافع موجود بین کشورهای منطقه، بازنگری در روابط سیاسی و اقتصادی را به ضرورتی غیر قابل اغماض تبدیل کرده است.
بهبود شاخص‌های اقتصادی؛ ثمره بهبود روابط عربستان و ترکیه
حجم سرمایه‌گذاری عربستان در ترکیه که در سال 2016 به عدد 8 میلیارد دلار رسیده بود در سال‌های اخیر با کاهش شدید رو به رو شد و هیچ آمار رسمی از میزان آن در سال‌های اخیر اعلام نشده است.
پیشتر «عجلان العجلان»، رئیس هیئت مدیره اتاق بازرگانی ریاض در سخنانی گفته بود که سرمایه‌گذاری عربستان در ترکیه صد در صد متوقف شده است.
سفرهای گردشگری شهروندان سعودی به ترکیه هم پس از آغاز تنش روابط بین دو کشور با کاهش بی‌سابقه‌ای رو به رو شد.
بر اساس گزارش خبرگزاری بلومبرگ تعداد گردشگران سعودی که از ابتدای سال 2021 تا پایان ماه اکتبر به ترکیه سفر کرده‌اند بیش از 66 هزار نفر بود که نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش 87 درصدی را ثبت کرده است.
در سال 2020 هم ترکیه میزبان حدود 520 هزار شهروند عربستانی بود که در مقایسه با سال 2018 با کاهش 23 درصدی مواجه بود. سعودی‌ها در سال 2018 در جایگاه دوم گردشگران کشورهای عربی قرار گرفته بودند که که ترکیه را برای سفر انتخاب کرده‌اند.
همه این آمار و ارقام نشان می‌دهد که بازگشت روابط سیاسی آنکارا و ریاض به حالت عادی خود، فواید و آثار مهم اقتصادی را برای دو کشور در پی خواهد داشت.
