اکسپو دبی، جهانی در یک مکان؛ گزارشی از یک نمایشگاه
محسن محصل: حدود دو ماه پیش از طریق یکی از دوستان با نام اکسپو آشنا شدم، تا پیش از این اطلاعی از محتوا و اهداف چنین نمایشگاهی نداشتم و تا لحظه ورودم به آنجا هم نمی‌دانستم دقیقاً چه حال و هوا و رنگ و بویی دارد. وقتی پایم را به محوطه ورودی و گنبدی شکل نمایشگاه گذاشتم تمام ذهنیت‌های قبلی‌ام محو شد و حس کردم وارد تجربه‌ای کاملاً جدید و بکر در زندگی‌ام شده‌ام و جهانی متفاوت را کشف کرده‌ام. جهانی که با جدیدترین تکنولوژی و پیشرفته‌ترین دستاوردهای نمایشی، تفکرات و نگرش‌های متفاوت را فارغ از خودخواهی‌های تجاری و سیاسی و برای اهدافی مشترک دورهم جمع نموده و گونه‌ای مدرن از همزیستی صحیح را با محوریت محیطی اسلامی به نمایش گذاشته است.
با بازگشت به ایران دنبال افرادی بودم تا تجربیاتم را با آنها به اشتراک بگذارم و سوال‌های بی پاسخم را از ایشان بپرسم اما بسیار اندک بودند آنهایی که حتی اسم این نمایشگاه به گوششان خورده باشد. متاسفانه نمایشگاه اکسپو برای ما ایرانیها آنچنان شناخته شده نیست شاید به این دلیل که وجه تجاری آن بسیار کمرنگ است. در این گزارش که ماحصل گشت و گذار سه روزه بنده از اکسپو است سعی کردم تا ضمن معرفی این عرصه بین المللی، برداشتی آزاد از فضا و نمای نمایشگاه در این دوره ارائه دهم.
تاریخچه این نمایشگاه بدین صورت است که اکسپو قدمتی ۱۷۰ ساله دارد و هر پنج سال یکبار در یک کشور برگزار می‌شود و این دوره در دبی در حال اجرا است و برگزارکنندگان انتظار دارند تا روز پایانی حدود 25 ملیون نفر از این نمایشگاه بازدید نمایند. عبارت “اکسپو جهانی” اختصار یافته کلمه World Exposition است که به گونه‌ای از بزرگترین و همگانی‌ترین نمایشگاه‌های جهانی محسوب می‌شود و زمان برگزاری آن حدود سه تا شش ماه است. اکسپو از جانب BIE یا همان Bureau International des Expositions به معنی «دفتر بین‌المللی نمایشگاه‌ها» که ساختمان اصلی آن در پاریس واقع شده مدیریت می‌شود.
نمایشگاه اکسپو برای نخستین بار در۱۸۵۱ میلادی در لندن با حضور ۲۵ کشور و حول محور “صنعت برای همهٔ ملت‌ها” برگزار شد. پیش از برگزاری این نمایشگاه در دوبی، در سال ۲۰۱۵ در میلان کشور ایتالیا و در سال ۲۰۱۰ در شانگهای چین برگزار شده است. نمایشگاه اکسپو بعدی از ۱۳ آوریل تا ۱۳ اکتبر در شهر اوزاکای ژاپن برگزار می‌شود و برای سال ۲۰۳۰ هم کشورهای روسیه، کره جنوبی و ایتالیا اعلام آمادگی کرده‌اند.
اکسپو ۲۰۲۰ دوبی (Expo 2020) از ۱ اکتبر ۲۰۲۱به مدت 182 روز با حضور۱۹۲ کشور در مساحت ۴۸۳ هکتاری آغاز به کار کرد و تا ۳۱ مارس ۲۰۲۲ ادامه دارد. هر دوره شعار و پیام مستقلی برای خود دارد. شعار این دوره Connecting Minds, Creating” the Future” به معنی: پیوند افکار، خلق آینده است. یکی از ویژگی‌های متمایز نمایشگاه این دوره برای ما ایرانیها در تاریخ اکسپو، نزدیکی آن از بعد مسافت با ایران است چراکه برای نخستین بار است که اکسپو در نزدیکی مرزهای ایران و همچنین در خاورمیانه برگزار می‌شود.
قرار بود افتتاحیه این نمایشگاه در اکتبر ۲۰۲۰ باشد اما به دلیل شیوع نامبارک کرونا یک سال این رویداد به تعویق افتاد. در این اکسپو که با سه موضوع اصلی فرصت، پویایی و توازن آغاز به کار کرده است، ۲۰۵ پاویون حضور دارند 192 پاویون مربوط به کشورها و بقیه متعلق به نهادها و سازمان‌های شرکت کننده است. پاویون هر کشور در واقع دریچه‌ای برای نمایش گذشته، اکنون و آینده آن کشور است و هر پاویون به گونه‌ای طراحی شده است در آن دستاوردهای اجتماعی، علمی و پیشینه فرهنگی و دورنمای توسعه کشور را به شکلی نوین به نمایش بگذارد.
دوبی دومین میزبان مسلمان برای نمایشگاه اکسپو محسوب می‌شود و این مسئله باعث شده تا وجوه اسلامی این نمایشگاه پررنگ و عیان‌تر شود و چندین غرفه به طور اختصاصی حول محور موضوعات و ایده‌های اسلامی ایجاد شوند. برای نمونه یکی از غرفه‌های این نمایشگاه، غرفه اتحادیه جهان اسلام است که زندگی ۲۵ پیامبر ذکر شده در قرآن را به پنج زبان معرفی می‌کند. در بخشی از این غرفه برنامه‌ای با عنوان “انبیا؛ گویی آنها را می‌بینی” ارائه شده که در آن از نوین‌ترین فناوری در جهت معرفی زندگی و رفتار پیامبران آسمانی استفاده شده است. این برنامه پیام‌های صلح، عشق، محبت، بردباری، همزیستی و انسانیت را که این پیامبران الهی به جهان آورده‌اند نشان می‌دهد.
در بخش دیگر این غرفه برنامه با محوریت اخلاق والای حضرت رسول وجود دارد که جامعیت و زیبایی پیام جهانی اسلام را به نمایش می‌گذارد. این نمایشگاه از فناوری دیجیتال به زبان‌های مختلف برای انتقال بازدیدکنندگان به دنیایی دیگر استفاده می‌کند و تجربه‌ای تصویری جذاب را از طریق نمایشگرهای بسیار بزرگ برای بازدیدکنندگان به وجود می‌آورد به طوریکه آنها خود را در عصر زندگی پیامبران می‌یابند و پابه پای زندگی پیامبران، آنان را همراهی می‌کنند. همچنین در این نمایشگاه کمپینی وجود دارد به نام «اسلام دین صلح» که تمرکز اصلی آن بر رفتار انسان‌دوستانه پیامبران به ویژه حضرت محمد(ص) است.
به غیر از پاویون کشورها و سازمانها، مکان‌ها و غرفه‌های دیگری هم به چشم می‌خورند که به مسائل گوناگونی می‌پردازند. سه پاویون توازن، تحرک و فرصت، بصیرت، پاویون‌های سازمان ملل و مرکز رسانه از جمله مهم‌ترین آنها به شمار می‌رود. مکان‌هایی هم به منظور برنامه‌ها و رویدادهای عمومی اختصاص یافته بود. برای نمونه، گنبد الوصل پلازا قلب محوطهٔ نمایشگاه اکسپو است که برنامه‌های جذاب و بااهمیتی در زیر این گنبد ۶۵ متری برگزار می‌شود.
در زمان ۶ ماهه برگزاری اکسپو، رویدادهای متنوعی برگزار می‌شود. این رویدادها فضایی مساعد برای هر یک از غرفه‌های کشورهای مختلف فراهم می‌آورد. هفته‌ها و روزهای بین‌المللی، روز استقلال کشورها و آداب و رسوم کشورها از جملهٔ این رویدادها هستند. برخی از این مناسبت‌ها عبارتند از: هفته مدارا و رواداری، هفته فضا، هفته آب و هوا و تنوع زیستی، هفته دانش و فراگیری، هفته توسعه روستایی و شهری ، هفته سفر و همبستگی، روز بین‌المللی مدارا، روز جهانی غذا، روز بین‌المللی معلولان، روز جهانی شهرها، روز حقوق بشر، روز جهانی کودک، روز بین‌المللی داوطلب و روز پوشش سلامتی همگانی.
یکی از نکات برجسته این دوره بکارگیری جدیدترین و پیشرفته‌ترین فناوری و طراحی‌های بسیارهوشمندانه از طرف بسیاری از کشورها است که بدین طریق دیدگاه‌ها و برنامه‌های خود را بیان می‌کنند. برای نمونه کره جنوبی با تولید یک نرم افزار کاربردی، تور غرفه با موبایل برگزار می‌کرد. با این نرم افزار کاربردی می‌توانید سلفی بگیرید و با استفاده ازQR CODE، واقعیت افزوده و واقعیت مجازی، آینده را ببینید و اطلاعات را دریافت کنید.
همچنین سوئیس با نمایش رنگ قرمز بر برند خودش تمرکز کرده است. گویی پیش پای بازدیدکنندگان فرش قرمز پهن کرده‌اند. در پاویون سوئیس با ایجاد فضا و حس کوهنوردی در آلپ به صورت فیزیکی با حضور ابر و باد و صدا، حس و حالی کاملاً منطبق با آن کشور ترسیم شده است.
آلمان هم از طریق طراحی ویژه سعی در ترویج مشارکت برای تولید انرژی پاک و زدودن آلودگی‌های زیست‌محیطی از دنیای اطرافمان را دارد.
تمرکز عربستان، فلسطین و مراکش هم بر تاریخ و روایت آن به صورت جذاب بر روی صفحات گستردهٔ نمایش و به صورت چیدمان هنری است. برگزارکنندگان اکسپو بنا دارند پس از اتمام نمایشگاه، ایده‌ها و افکار همسو با اکسپو را گردهم آورند تا راهنمایی برای جهان آتی باشد. در واقع از نتیجه همفکری کشورها برای ارائه راه حل‌هایی در مقابل چالش‌های پیش رو استفاده خواهد شد.
خلاصه اینکه نمایشگاه اکسپو، بستری است برای آشناییمردم با کشورهای جهان که ضمن معرفی تاریخ و فرهنگ، برنامه‌های آتی کشورهای جهان را برای بهبود سطح کیفی زندگی و همچنین ارتقا همزیستی مسالمت آمیز با یکدیگر به نمایش می‌گذارد. یکی دیگر از هدف‌های این گردهمایی بزرگ دستیابی به توسعه همه‌جانبه و متوازن در سطح کشورها، جوامع و همچنین خانواده‌ها است. به اشتراک گذاشتن تجارب کشورهای مختلف برای حل مسائل جهانی هم از جمله اهداف اکسپو به شمار می‌رود. هر کشوری در این نمایشگاه در آغاز با نمایش برترین جنبه‌های فرهنگی، دینی، تاریخی سعی در معرفی هرچه بهتر خود دارد و سپس با معرفی برنامه‌های راهبری در آینده راه‌حل‌های آن کشور برای چالش‌های جهانی را عرضه می‌کند.
اکسپو مجالی ویژه برای ترویج تصویر بین‌المللی یک کشور و ارائه عملکرد آن، معرفی زیبایی، فرهنگ، دیپلماسی و تمدن است. همچنین اکسپو فرصتی منحصربه فرد برای ملاقات مردم کشورهای دنیا با هم و همچنین ارتباط مسالمت آمیز میان بازدیدکنندگان است.
در همین راستا یکی از دستاوردها در اکسپوی دوبی برگزاری گردهمایی میان رهبران دینی جهان بود که به مناسبت‌های مختلف چندین مرتبه برگزار شد. برای نمونه نشستی با عنوان “نقش رهبران دینی درجهان” در نمایشگاه برگزار شد و رهبران مسیحی، مسلمان، یهودی و دروزی نظرات خود را در مورد چگونگی ترویج صلح، همزیستی و گفتگوی میان ادیان به اشتراک گذاشتند و در مورد جنبه‌های مختلف آموزش مدارا و گفتگو بین مردم و ادیان و ابزارهای مناسب برای ایجاد پیوندهای مستحکم و مبارزه با افراط‌گرایی و تعصب بحث کردند.
برپایی اینگونه مناسبت‌ها به ویژه در جهان اسلام باعث می‌شود پیروان ادیان مختلف یکدیگر را در فضایی غیرتجاری و سیاسی ملاقات کنند و ضمن آشنایی با حال و هوای مسلمانان و گفت وگو و گفت وشنود، ارتباطی پایدار، همه جانبه، مسالمت‌آمیز و صلح‌طلبانه ایجاد نمایند.
