اقلیت‌های دینی زیر آتش روسیه و اوکراین
در روزهای گذشته واشنگتن پست مفاد نامه‌ای از ایالات متحده به سازمان ملل را گزارش کرد که درباره نقض بیشتر حقوق بشر روسیه علیه گروه‌های آسیب‌پذیر در اوکراین، از جمله اقلیت‌های مذهبی، هشدار داده بود.
به گزارش واشنگتن پست این نامه بدون آنکه مشخص کند کدام گروه‌های مذهبی هدف روسیه هستند، ادعا کرده «نیروهای روسی در حال ایجاد فهرست‌هایی از اوکراینی‌های شناسایی‌شده هستند تا در پی اشغال نظامی، کشته یا به اردوگاه‌ها فرستاده شوند».
براساس گزارش PEW[1] در سال 2017، اکثریت جامعه مذهبی اوکراین، مسیحی ارتدوکس بوده‌اند (78 درصد از جمعیت). کاتولیک‌های یونانی (10 درصد)، مسیحیان پروتستان (1-2.5 درصد)، همچنین مسلمانان، یهودیان، بودایی‌ها و کاتولیک‌های رومی، اقلیت‌های مذهبی دیگر در اوکراین را تشکیل می‌دادند. همچنین تعداد کمی از شاهدان یهوه و مقدسان آخرالزمان نیز در اوکراین وجود دارند. بیش از 13 درصد از کریمه از مسلمانان تاتار تشکیل شده است.
برخی بر این باورند که با طولانی شدن حضور روسیه در اوکراین و موفقیت روسیه، اقلیت‌های مذهبی بیشتر در معرض خطر هستند.
شاید برای بسیاری در اروپای مرکزی و شرقی، «فهرست سیاه اوکراینی» که روسیه دارد آن را تدارک می‌بیند داستان‌های وحشتناک نیروهای امنیتی شوروی را تداعی کند که شب‌ها به در می‌کوبیدند تا اعضای یک خانواده را دور کنند و دیگر هرگز دیده نشوند. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، بسیاری از مردم توانستند به اسناد مربوط به مرگ بستگان خود در زندان‌ها، اردوگاه‌های کار یا در مکان‌های اعدام دسته‌جمعی دسترسی داشته باشند. البته هنوز عواقب ناشی از این کار در بسیاری از خانواده‌های اروپای شرقی باقی مانده است.
روسیه و اوکراین و نبرد برای دین
اقلیت‌های دینی در اوکراین
به صورت قانونی آزادی دین در قانون اساسی اوکراین وجود دارد و تضمین شده است، اگرچه دینداری در این کشور بدون تنش نیز نیست. در سال 2018 کلیسای مستقل ارتدوکس اوکراین (OCU) در کی‌یف تشکیل شد. استقلال کلیسای ارتدوکس اوکراین که تحت نظارت کلیسای ارتدوکس مسکو بود، شکاف اوکراین – روسیه را عمیق‌تر کرد.
علاوه بر این در خصوص اقلیت‌های مذهبی گزارش‌های زیادی وجود دارد که مقامات محلی اجازه ساختن عبادتگاه‌ها را به اقلیت‌های مذهبی نمی‌دهند.
در اوکراین همچنان یهودی‌ستیزی ادامه دارد، باوجودآنکه زمانی رئیس جمهور و نخست وزیر اوکراین یهودی بودند، ساختمان‌های متعلق به یهودیان به طور مکرر تخریب می‌شوند. وضعیت مسلمانان نیز وضعیت مساعدی نیست، چنانکه مسلمانان تاتار همچنان با تبعیض روبه‌رو هستند.
روسیه و اقلیت‌های دینی
آینده پیش‌بینی‌پذیر نیست، اما گذشته می‌تواند نشانه خوبی از نحوه برخورد روسیه با اقلیت‌های مذهبی باشد. در سال 2017 کمیسیون بین‌المللی آزادی دینی ایالات متحده، روسیه را به دلیل ایجاد یک محیط سرکوب‌گر فزاینده برای اقلیت‌های دینی، به‌عنوان «کشور مورد توجه ویژه» فهرست کرد. رویکرد اوکراین نیز ممکن است ایده‌آل نباشد، اما از نظر قانونی به گونه‌ای تنظیم شده است که اشتراکات بیشتری با نحوه برخورد با اقلیت‌ها در غرب دارد. آزادی دینی تضمین شده در قانون اساسی نقش اساسی دارد. در مناطق تحت کنترل روسیه در دونتسک و لوهانسک، مقامات به اعمال فشار بر گروه‌های مذهبی در اقلیت اصرار دارند. آن‌ها اکنون ملزم به ثبت‌نام مجدد بر اساس قوانین سخت‌گیرانه روسیه هستند که مانع از به رسمیت شناختن بسیاری از اقلیت‌های مذهبی می‌شود.
روسیه و اوکراین علیه کلیسای ارتدوکس
مسلمانان اوکراین
پس از تشدید درگیری‌ها در شرق اوکراین و اکنون در کل کشور، وضعیت کریمه الحاق شده تا حد زیادی از بحث‌های سیاسی در غرب مغفول مانده است، اما هشدار جدی وجود دارد که ممکن است در اوکراین رخ دهد؛ با توجه به رفتار مقامات روسی با اقلیت مسلمان تاتار در شرق اوکراین و کریمه الحاق شده، اطلاعاتی در مورد آزار و اذیت قریب الوقوع اقلیت‌های دینی اوکراین در نامه ایالات متحده و ابراز نگرانی آنان قابل درک است.
مسلمانان مورد نظارت، آزار و اذیت، ارعاب، تهدید، تفتیش سرزده و غیرقانونی خانه‌های خود، حملات فیزیکی و ناپدید شدن اجباری قرار گرفته‌اند. از آنجایی که در حال حاضر دموکراسی در اوکراین در معرض خطر جدی قرار دارد، اقلیت‌های دینی احتمالاً اولین گروهی هستند که فشار سرکوب روسیه را خواهند چشید. حمایت از حقوق اقلیت‌های دینی آزمونی برای دموکراسی است.
پی‌نوشت:
متن پیش رو ترجمه گزارشی از آنا پیلا؛ محقق مدعو بخش مطالعات دینی در دانشگاه نورث وسترن در تاریخ یکم مارچ 2022 است. علایق پژوهشی او در درجه اول اسلام و جنسیت است. او در حال حاضر محقق پروژه‌ای است که توسط آکادمی دین آمریکا در مورد عملکردهای هویت نژادی لهستانی‌ها فعالیت می‌کند. سال گذشته کتاب او با عنوان «نقاب پوشیدن: زنان مسلمان در بریتانیا و ایالات متحده» توسط بلومزبری آکادمیک منتشر شد.
ارجاعات:
[1]. مرکز تحقیقات پیو نظرات مردم را در مورد مسائل، نگرش‌ها و روندهای شکل دهنده جهان آگاه می‌کند. نظرسنجی عمومی، تحقیقات جمعیت شناختی، تحلیل محتوا و سایر تحقیقات علوم اجتماعی مبتنی بر داده از جمله فعالیت‌های این مرکز است.
