در برتری نظامی گری بر دانش و سلاح بر قلم

«کسانی که ادعا می‌کنند سواد برتر از سلاح است فوراً از نظر من دور شوند و من به ایشان، هر که باشند، خواهم گفت که نمی‌دانند چه می‌گویند. در واقع دلیلی که معمولا این اشخاص بر اثبات گفته خود می‌آورند و هر گز از آن عدول نمی‌کنند این است که کارهای فکری بر کارهای بدنی رجحان دارد و در کاری که به نیروی اسلحه انجام می‌گیرد تنها جسم دخیل است؛ مثل اینکه این شغل در ردیف پیشه حمالی است که فقط شانه پهن بخواهد یا مثل اینکه حرفه پهلوانی، که شغل ما است و ما آن را حرفه اسلحه می‌نامیم، شامل فنون نظامی که نیاز مبرم به هوش سرشار دارد نمی‌شود؛ یا مثل اینکه آن مرد سلحشور که فرماندهی لشکری را در میدان نبرد بر عهده دارد یا آن سربدار که از قلعه محصوری دفاع می‌کند در آن واحد جسم و فکر خود را بکار نمی‌اندازد. مگر به نیروی جسمانی است که از مقاصد دشمن آگاه می‌شوند و به نقشه‌ها و حیله‌های سوق الجیشی و نقاط ضعف او پی می‌برند و خطراتی را که موجب وحشت است و کلیه چیزهایی را که نیروی جسمانی در آنها دخیل نیست پیش‌بینی می‌کنند؟ حال اگر مسلم است که سلاح نیز مانند علم نیاز به همکاری فکر دارد ببینیم فکر مرد دانشمند بیشتر کار می‌کند یا فکر مرد جنگی. تشخیص این امر با توجه به غایت و هدفی که این دو فکر دارند به آسانی میسر است؛ زیرا آن منظور بیشتر در خور احترام است که هدف آن شریف‌تر باشد و غایت و هدف علم این است که عدالت فردی را چیره گرداند و به هر کس هر چه را که از آن او است باز دهد و قوانین خوب را اجرا کند و مردم را به رعایت آنها وادارد. این هدف مسلما بزرگ و عالی و در خور ستایش است لیکن نه به اندازه هدفی که اسلحه دارد. زیرا هدف و غایت اسلحه تامین صلح است و صلح بزرگترین نعمتی است که آدمیان می‌توانند در دوران خود آرزو کنند؛ چنانکه نخستین خبرهای خوشی که به جهان داده شد همان بود که فرشتگان در آن شبی دادند که خورشید سعادت مادمید و در آن شب همه در آسمانها به آواز می خواندند « درود فراوان بر ذات پروردگار در آسمانهای رفیع و صلح و آرامش بر آدمیان پاکدل در زمین باد» همچنین برترین سلامی که بزرگترین معلم زمین و اسمان به شاگردان و حواریون محجوب خود آموخت این بود که وقتی به خانه کسی در آیند بگویند «صلح و آرامش قرین این خانه باد!» و نیز بارها به ایشان می‌گفت : «من آرامش خود را به شما می‌دهم، من صلح خود را برای شما به جا می‌گذارم؛ همواره صلح و صفا با شما قرین باد.» و این خود به منزله گوهری گرانبها بود که چنان دستی می‌توانست به ما ارزانی دارد و برای ما بجا گذارد. گوهری که بی‌وجود آن نه در زمین سعادتی متصور است و نه در آسمان. باری چنین صلحی است که غایت واقعی جنگ است و جنگ نیز چیزی جز اسلحه نیست. حال که این حقیقت پذیرفته شد یعنی دانستیم که غایت جنگ صلح است، به همین جهت است که بر هدف علم برتری دارد.»

منبع: میگوئل دو سروانتس، دن کیشوت، ج 1، ص 422تا 430 ترجمه محمد قاضی، انتشارات جامی.(با سپاس از سیداکبر  موسوی که این پاراگراف را برای ما برگزید)
گزیده ای از سخنرانی گهربار دن کیشوت در برتری سلاح بر مداد