رویکردهای مختلف به سقط جنین در میان دین‌داران| سمیرا مهتا

کلیسای کاتولیک، دین‌داران و سقط جنین

شاید نگاه رایج این باشد که نظر کلیسای کاتولیک در مورد سقط جنین و حتی در مورد هرگونه کنترل مصنوعی بارداری، ممنوعیت باشد. اما بررسی زندگی کاتولیک‌های آمریکایی داستان متفاوتی را بیان می‌کند.

علی‌رغم اینکه کلیسا استفاده از این داروها را ممنوع کرده است، می‌توان گفت اکثریت قریب به اتفاق زنان کاتولیک از داروهای ضدبارداری استفاده می‌کنند. ۵۶٪ کاتولیک‌های ایالات متحده صرف‌نظر از اینکه خودشان به دنبال انجام سقط جنین هستند یا نه، بر این باورند که سقط جنین باید در همه شرایط (یا اکثر شرایط) قانونی باشد. طبق آمار مؤسسه گوتماکر[1] که در ایالات متحده فعالیت می‌کند و از سلامت باروری حمایت می‌کند، از هر چهار آمریکایی که سقط جنین انجام داده‌اند، یک نفرشان کاتولیک است.

این نمونه، رابطه پیچیده بین آموزه‌های دینی و باورهای مردم و اجرای آن در واقعیت را نشان می‌دهد. با توجه به اینکه دادگاه عالی ایالات متحده حکم «رو علیه وید»[2] را لغو کرده است، توجه همه به سمت نگرش‌های مذهبی در مورد حق زنان نسبت به پایان دادن به بارداری جلب شده است. اما می‌توان گفت حتی در یک دین هم هیچ موضع واحدی نسبت به حقوق باروری وجود ندارد، چه رسد بین ادیان مختلف.

مسیحیت و وجدان

من به عنوان یک پژوهشگر حوزه جنسیت و دین، این موضوع را بررسی می‌کنم که چگونه سنت‌های دینی و مذهبی درک مردم از پیشگیری از بارداری و سقط جنین را شکل می‌دهد.

وقتی صحبت از موضع رسمی در مورد سقط جنین می‌شود، موضوع ادیان مختلف با رویکردهای متفاوت نسبت به بعضی مفاهیم دینی کلیدی گره خورده است. مثلا، مفهوم کلیدی چند دین در این مورد، مفهوم «دمیدن روح»[3] یا «ولوج روح» است، و معتقدند در لحظه‌ای روح وارد بدن می‌شود و از آن به بعد، جنین انسان است.

نکته مهم این است که بر سر اینکه این لحظه در چند روزگی جنین است، اختلاف نظر وجود دارد. الهی‌دانان کاتولیک معتقدند از همان لحظه لقاح جنین روح دارد و به همین خاطر سقط جنین را در هیچ شرایطی مجاز نمی‌دانند. از نظر الهی‌دانان کاتولیک از لحظه‌ای که لقاح بین اسپرم و تخمک انجام می‌شود، یک انسان به وجود می‌آید و کسی حق کشتن انسان را ندارد. همچنین کسی نمی‌تواند بین زندگی دو انسان یکی را انتخاب کند، و به همین خاطر کلیسای کاتولیک با سقط جنین برای نجات جان مادر باردار هم مخالف است.

مثل پیروان سایر ادیان، همه کاتولیک‌ها هم خود را ملزم نمی‌کنند که در همه موارد پیرو آموزه‌های کلیسا باشند. کاتولیک‌ها صرف‌نظر از اینکه سقط جنین انجام بدهند یا نه، ممکن است سقط جنین را یک حق قانونی بدانند.

آمار جالبی در این زمینه وجود دارد؛ ۵۷٪ از کاتولیک‌های ایالات متحده می‌گویند سقط جنین از نظر اخلاقی اشتباه است، اما ۶۸٪ از کاتولیک‌ها موافق حکم «رو علیه وید» یعنی قانونی بودن حق سقط جنین هستند، و ۱۴٪ از آنها معتقدند که سقط جنین نباید قانونی باشد.

بعضی از کاتولیک‌ها هم معتقدند طبق آموزه‌های دینی سقط جنین می‌تواند مجاز باشد. سازمانی به نام کاتولیک‌های حامی حق انتخاب[4] در واشنگتن فعالیت می‌کنند و حامی حق سقط جنین هستند. آنها تأکید دارند کاتولیک بر پایه «عدالت اجتماعی، کرامت انسانی و اولیت وجدان» است، و معتقدند تصمیمات‌شان بر اساس اعتقادات اخلاقی است.

بعضی دیگر از مسیحیان هم می‌گویند دین از حقوق باروری حمایت می‌کند. قبل از حکم «رو علیه وید» روحانیون پروتستان در کنار برخی روحاینون یهودی در کمک به زنان برای سقط جنین نقش اساسی داشتند.

پروتستان‌ها هم نظرات متفاوتی در مورد سقط جنین دارند و طیفی از نظرات وجود دارد. محافظه‌کارترین آنها، سقط جنین را معادل قتل می‌دانند، لذا با هر نوع سقط جنینی مخالفند. لیبرال‌ترین‌شان مدافع عدالت باروری هستند و از دین‌داران می‌خواهند که به «زنان اعتماد کنند».

بیشتر بخوانید: پاپ فرانسیس سقط جنین را با استخدام قاتل حرفه‌ای مقایسه کرد

جنین شخص است یا نه؟

در اسلام نیز نظرات مختلف در مورد سقط جنین وجود دارد و علما و روحانیون مسلمان هم در این زمینه یک نظر واحد ندارند. برخی از آنها معتقدند سقط جنین اصلا مجاز نیست، و خیلی از آنها سقط جنین را تا قبل از دمیدن روح مجاز می‌دانند، که این زمان قبل از ۱۲۰ روزگی جنین (یا هفته ۱۸ام بارداری) است. از آنجا که قوانین اسلامی سنتی از زمان تولد برای کودک شخصیت حقوقی قائل است، خیلی از روحانیون مسلمان سقط جنینی را که به خاطر نجات جان مادر انجام شود، مجاز می‌دانند.

در سنت یهودی بحث‌های زیادی در مورد زمان دمیدن روح وجود دارد: طبق متون مختلف خاخام‌ها زمان دمیدن روح در زمان لقاح یا حتی قبل از آن است، و بسیاری هم زمان دمیدن روح را در بدو تولد می‌دانند. اما در وضعیت قانونی و قوانین یهود ولوج روح مفهوم کلیدی‌ای نیست و جنین شخص به حساب نمی‌آید. به عنوان مثال، تلمود به جنین به عنوان بخشی از بدن مادر اشاره می‌کند. یا در کتاب مقدس، سفر خروج بیان شده است که اگر یک زن باردار مورد حمله قرار بگیرد و جنینش سقط شود، مهاجم فقط محکوم به جریمه نقدی است و مرتکب قتل نشده است.

به عبارت دیگر، از نظر قوانین یهود، جنین یک «شخص بالقوه» است و او را دارای شخصیت کاملی مثل شخصیت مادرش محسوب نمی‌کند. تقریبا همه روحانیون یهود هم‌نظر هستند که سقط جنین برای نجات جان مادر نه تنها مجاز بلکه واجب و اجباری است، چون حفظ زندگی بالفعل نسبت به زندگی بالقوه ترجیح دارد، حتی در حین زایمان و تا زمانی که سر از بدن مادر خارج نشده باشد، زندگی مادر نسبت به زندگی جنین مرجح است.

قانون یهود در مورد سقط جنین آنجا پیچیده می‌شود که جان مادر در خطر نباشد. برای مثال، بحثی که بین روحانیون یهودی معاصر هست این است که اگر سلامت روانی مادر در معرض آسیب باشد، سقط جنین مجاز است یا نه؟ یا اگر آزمایش‌ها نشان دهد بارداری و بچه‌دار شدن آسیبی غیرکشنده بر مادر تحمیل کند سقط جنین مجاز است یا خیر؟ یا اگر منابع خانواده برای مراقبت از کودک کافی نباشد، چه؟

یهودیان آمریکایی به طور کلی از سقط جنین قانونی با محدودیت‌های بسیاری کمی حمایت می‌کنند و آن را به عنوان یک مسئله که شامل آزادی مذهبی است و مسئله‌ای که زندگی بالفعل در مقابل زندگی بالقوه است، به حساب می‌آورند. ۸۳٪ از یهودیان از حق یک زن برای سقط جنین حمایت می‌کنند. خیلی از یهودیان ممکن است برای پرسش در مورد سقط جنین به روحانیونشان مراجعه کنند در حالی که خیلی از آنها نیازی به این کار نمی‌بینند.

نگاه متفاوت به زندگی

به همان اندازه که در مسیحیت، اسلام و یهودیت تنوع آرا وجود دارد، در آیین هندو که طیف وسیعی از متون، خدایان و جهان‌بینی‌ها وجود دارد، اختلاف نظر وجود دارد، و حتی تنوع آرا بیشتر از اسلام، مسیحیت و یهود هم هست. خیلی از پژوهشگران استدلال می‌کنند که اینکه بسیاری از سنت‌های مختلف تحت عنوان «هندوئیسم» کنار هم قرار گرفته‌اند، بیش از هرچیز دیگری، با استعمار بریتانیا مرتبط است.

اکثر هندوها به تناسخ اعتقاد دارند، به این معنا که تولد یا مرگ دقیقا شروع یا پایان زندگی نیست.

بعضی از دانشمندان اخلاق زیستی هندوئیسم را طرفدار حق زندگی می‌دانند و سقط جنین را تنها در صورتی که جان مادر در خطر باشد، مجاز می‌دانند. با این حال، اگر به جای آنکه به باورهای مذهبی و متون مقدس یک سنت نگاه کنیم، به آنچه مردم در واقعیت انجام می‌دهند، نگاه کنیم، متوجه خواهیم شد که در هند که اکثریت آنها هندو هستند، سقط جنین به خصوص جنین‌های دختر رایج است.

در ایالات متحده در میان جوامع هندو تنوع رویکرد وجود دارد. اما به طور کلی ۶۸٪ از هندوها معتقدند سقط جنین باید در همه یا بیشتر موارد قانونی باشد.

انتخابی همراه با دلسوزی و شفقت

بودایی‌ها هم دیدگاه‌های مختلفی در مورد سقط جنین دارند. جمعیت ائتلاف مذهبی برای دفاع از حق باروری خاطر نشان می‌کند: «بودیسم، مانند سایر ادیان جهان، با این واقعیت مواجه است که ممکن است گاهی اوقات سقط جنین بهترین تصمیم و یک انتخاب واقعا اخلاقی باشد. این به آن معنا نیست که هیچ مشکلی در مورد سقط جنین وجود ندارد، اما به این معنی است که بودایی‌ها متوجهند که تصمیم‌های باروری بخشی از پیچیدگی اخلاقی زندگی است».

می‌توان گفت بودیسم ژاپنی یک نگرش میانه بین رویکردهای طرفدار انتخاب و طرفدار زندگی است. در حالی که بسیاری از بودایی‌ها معتقدند زندگی از زمان لقاح آغاز می‌شود، اما سقط جنین در میان آنها رایج است و به جیزو اعتقاد دارند که محافظ جنین‌های سقط‌شده است.

در پایان، نگاه بودایی به سقط جنین این است که سقط جنین یک تصمیم اخلاقی پیچیده است و باید با نگاهی همراه با دلسوزی و شفقت به آن نگاه شود.

معمولا دین و مذهب را مخالف سقط جنین می‌دانیم، اما واقعیت بسیار پیچیده‌تر است. آموزه‌های رسمی مذهبی در مورد سقط جنین پیچیده است و به سادگی نمی‌توان نظر قاطعی به آنها نسبت داد و مواضع مختلفی در این زمنیه نیز وجود دارد.

بیشتر بخوانید: نزاع‌های کلامی بر سر سقط جنین

*مترجم: فاطمه شریفیان

*پیوند مقاله به زبان اصلی:

https://theconversation.com/there-is-no-one-religious-view-on-abortion-a-scholar-of-religion-gender-and-sexuality-explains-184532

 

[1] Guttmacher Institute

[2] رو علیه وید (Roe versus Wade) اشاره به پرونده‌ای در مورد سقط جنین دارد که در نهایت منجر به حکم تاریخی دیوان عالی ایالات متحدهٔ آمریکا در سال ۱۹۷۳ درخصوص قانونی‌شدن سقط جنین شد که در آن دیوان عالی حکم داد که قانون اساسی ایالات متحده آمریکا از آزادی زن برای انتخاب انجام سقط جنین بدون محدودیت‌های مفرط دولتی حمایت می‌کند. [ویکی‌پدیا]

[3] ensoulment

[4] Catholics for Choice