تانزانیا، کشوری شیعه‌نشین در دل آفریقا

مذهب شیعه در کشور تانزانیا قدمتی دیرینه دارد و شیعیان مهاجر هندی که «خوجه اثنی عشری» هستند اولین بار در قرن هجدهم مذهب شیعه را به تانزانیا بردند.

در طی دو قرن گذشته تعداد این شیعیان در تانزانیا افزایش پیدا کرده است. اما این انقلاب ایران در سال ۱۳۵۷ خورشیدی بود که اجتماع شیعیان در تانزانیا را متحول کرد.

انقلاب ایران به رهبری آیت الله خمینی تاثیرات شگرفی در سراسر قاره آفریقا داشت و تحقیقات نشان می دهند که آقای خمینی بنوعی باعث تجدید حیات «اسلام سیاسی» در آفریقا شد. در بیش از ۴ دهه برخی از شهروندان مسیحی و سنی مذهب آفریقایی بخاطر تاثیرات انقلاب «اسلامی و ضدامپریالیستی» ایران به مذهب شیعه گرویدند.

گزارش‌های مرکز تحقیقات «پیو»، PEW، نشان می دهد که در طول چهار دهه تعداد شیعیان تانزانیا از ۵ درصد به ۲۰ درصد کل جمعیت این کشور رسیده است. این در حالی است که اهل تسنن همچنان با ۴۰ درصد اکثریت جمعیت این کشور را تشکیل می دهند.

بسیاری از کسانی که در دو دهه اخیر میلادی به مذهب شیعه گرویده اند می گویند «فقه شیعه پاسخ های روشن تری به پرسش های دینی می دهد که سالها جوابی برایش نیافته اند.»

با حمایت جمهوری اسلامی ایران مرکز شیعی با نام مرکز اهل بیت موسوم به «ای بی سی»، در میانه های دهه هشتاد میلادی در تانزانیا شروع بکار کرد.

به گفته مسئولان این مرکز به جز ایران، کمک های اولیه مالی برای تاسیس از سوی شیعیان کشورهای حوزه خلیج فارس نیز دریافت شده است.

با همین حمایت این سازمان غیردولتی که کار اصلی آن ترویج مذهب شیعه است، به یکی از مهم ترین شبکه های تبلیغاتی شیعیان در آفریقا بدل شده است.

امروز دفتر اصلی «مرکز اهل بیت» در نزدیکی یک مجتمع بزرگ در نزدیکی شهر آروشا، در شمال تانزانیا قراردارد.

خوجه‌های اثنی عشری در تانزانیا بسیار متنفذ هستند و نقش پررنگی در عرصه سیاسی و اجتماعی تانزانیا بازی می کنند.

تاثیر خوجه‌های اثنی عشری در حدی است که از سال ۱۹۲۰ تا امروز در دهه محرم روزهای تاسوعا و عاشورا تعطیل هستند. این تعطیلی‌ها در دوران استعمار تانزانیا توسط بریتانیا آغاز شد که امروز در تقویم رسمی این کشور قرار گرفته است.
در سال های اخیر دو شهر زنگبار و تانگا میزبان گردشگران و علاقه مندان به اسلام شیعه ای شده اند. بسیاری برای تماشای مراسم عاشورا به این شهرها می آیند.

به جز مرکز اهل بیت تانزانیا، شیعیان مساجد مختلفی در شهرهای تانزانیا دارند. از جمله در دارالسلام، آروشا و موشی شهری که در مرز با کنیا و کوه کلیمانجارو واقع است. در دهه محرم بسیاری از این شهرها تحت شدیدترین مراقبت های امنیتی پلیس تانزانیا قرار می گیرند. در روزهای گذشته هم شهرهای مختلف تانزانیا میزبان مراسم اربعین بودند.

برخی از مهم ترین آیت الله‌های ایرانی و عراقی در تانزانیا دفاتر مذهبی دارند. از جمله آیت الله سید صادق حسینی شیرازی که در سال ۱۳۹۳ خورشیدی یک مرکز دینی در تانزانیا تاسیس کرده است. کمتر از سه هفته پیش، امیرعبداللهیان، وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران که از تانزانیا دیدار می کرد در شهر دارالسلام به میان شیعیان رفت و در مسجد شیعیان این شهر نماز جماعت بجای آورد.

با وجود تبلیغ‌های فراوانی که جمهوری اسلامی ایران برای ترویج مذهب شیعه در قاره آفریقا کرده است به جز جمعیت شیعیانی که در نیجریه و تانزانیا در دهه های گذشته با افزایش روبرو بوده، تقریبا سیر افزایشی جمعیت شیعیان در سراسر قاره ثابت مانده است.

آخرین آمارها نشان می دهند که یک درصد ازجمعیت سنگال را نیز حامیان این مذهب تشکیل می دهند.
از نقطه نظر تاریخی، تنها شیعیانی که قرنهاست در قاره آفریقا حضور دارند را باید اسماعیلیان نامید. اسماعیلیانی که در قرن نه و ده میلادی در مصر قدرت زیادی پیدا کردند اما قرن های بعدی توسط مملوک ها و امپراطوری عثمانی بطور کامل از صحنه سیاسی و اجتماعی در مصر حذف شدند. گزارش های متعددی نشان می دهند که اقلیت شیعه در مصر، امروز نیز سرکوب و شکنجه می شوند.

به جز در مصر، جمعیت های اندکی از شیعیان همچنان در آفریقای مرکزی، بوروندی، رواندا و زئیر نیز زندگی می کنند.

منبع: یورونیوز