فرهاد شفتی: استاد گرامی مصطفی ملکیان در دهمین سالگرد تأسیس دین‌آنلاین در نشست “تأملی در نواندیشی دینی در ایران معاصر”، 10 تیرماه 1402، ده پرسش را برای تفکر در نواندیشی دینی مطرح کردند. با توجه به مقدمه‌ای که ایشان درباره طرح این پرسش‌ها بیان کردند و به تعبیر من “التزام به معنی ظاهری متن مقدس” را انگیزه این پرسش‌ها دانستند، خود را مخاطب این پرسش‌ها نمی‌بینم، اما سنجیدگی و بنیادی بودن آنها من را بر آن داشت تا این فرصت را گرامی بدارم و دیدگاهی از دین و دین‌داری را در میان آورم که حداقلّ برای من راه پاسخ به اینگونه پرسش‌ها را آشکارتر می‌کند. می‌دانم که ایشان این پرسش‌ها را بیشتر برای باز کردن راه اندیشه مطرح کرده‌اند و خود برای تمام این پرسش‌ها پاسخ‌هایی به سود و یا به زیان نواندیشی دینی دارند و در برخی سخنان خود آنها را به بحث گذاشته‌اند. این نوشتار نیز جویای بیش از این نیست. آنچه می‌آید طرح یک دیدگاه به بهانه پاسخ به این پرسش‌هاست و از همین روی در عنوان این نوشتار ترکیب خودساخته “پاسخ‌اندیشی” را آورده‌ام. این‌ها پرسش‌هایی کم‌مایه نیستند که آتش نقدشان با دریافت پاسخی فروکش کند. هدف این پاسخ‌ها نه قانع کردن که فرا افکندن طرحی برای اندیشیدن به این پرسش‌هاست، که توسن اندیشه اهل خرد با پاسخ این و آن نخواهد آرامیدن.