بودیسم، اسلام و تکثرگرایی دینی در شرق و جنوب آسیا
دادهها نشان میدهد در تایلند، کامبوج و سریلانکا، بوداییها پیوند محکمی بین دین و کشور خود قائلند، همانطور که مسلمانان در مالزی و اندونزی چنین هستند.
بودیسم در کامبوج، سریلانکا و تایلند
از آنجایی که برخی از اعمال و فلسفههای مربوط به بودیسم در آمریکا و سایر کشورهای غربی رایج شدهاند، بسیاری از آمریکایی ها ممکن است بودیسم را مساوی با ذهن آگاهی یا مراقبه بدانند. با این حال، در سایر نقاط جهان، بودیسم فقط یک فلسفه در مورد ذهن و بدن نیست، بلکه بخش مرکزی هویت ملی است.
بر اساس نظرسنجی مرکز تحقیقاتی پیو در سال ۲۰۲۲ در کامبوج، سریلانکا و تایلند(کشورهایی که حداقل ۷۰ درصد بزرگسالان آنها بودایی هستند) بیش از ۹ نفر از هر ۱۰ بودایی میگویند باور به بودیسم برای عضو واقعی ملت بودن مهم است.
اگرچه اکثر مردم این کشورها از نظر مذهبی بودایی شناخته میشوند، توافق گستردهای بین آنها وجود دارد که بودیسم چیزی فراتر از یک دین است. اکثر بوداییان در کامبوج، سریلانکا و تایلند نه تنها بودیسم را به عنوان “دینی که فرد انتخاب میکند” توصیف میکنند؛ بلکه معتقدند بودیسم “فرهنگی است که فرد بخشی از آن است” و “یک سنت خانوادگی است که باید از آن پیروی کرد”. همچنین بیشتر بوداییان در این کشورها مانند ۷۶ درصد از بوداییان کامبوج بودیسم را نوعی هویت قومی میبینند.
بودیسم و قوانین ملی در کشورهای با اکثریت بودایی
نقش بودیسم در شکلدهی به هویت ملی در میزان اهمیتی است که قوانین هر سه کشور برای این دین قائل هستند. طبق قانون اساسی کامبوج، بودیسم دین ملی است و دولت موظف است از مدارس بودایی حمایت کند. قانون اساسی فعلی سریلانکا، جایگاه بالایی برای بودیسم قائل است و دولت را مسئول”حفاظت و پرورش” آن میداند. برتری رسمی بودیسم در بخشی از قانون اساسی تایلند در طول قرن گذشته افزایش یافتهاست، به طوری که آخرین قانون اساسی این کشور دولت را ملزم میکند “تدابیر و مکانیسم هایی برای جلوگیری از تضعیف بودیسم به هر شکلی ارائه دهد.”
سوال نظرسنجی درباره نقش رهبران مذهبی در زندگی، نشان داد اکثر بوداییان کامبوج طرفدار ارتباط دین و دولت هستند. برای مثال، ۸۱ درصد از بوداییهای کامبوج میگویند رهبران مذهبی باید در انتخابات سیاسی رأی دهند، نظری که در میان نسبت کمتری از بوداییها در سریلانکا (۶۶ درصد) و تایلند (۵۴ درصد) محبوب است. (قانون اساسی تایلند راهبان بودایی، تازه کار، زاهدان و کشیشان را از رای دادن منع می کند.)
اما حتی در کامبوج، با حمایت یکپارچه از پایهگذاری قانون بر اصول بودایی، فقط حدود نیمی از بوداییها معتقدند که رهبران مذهبی باید در تظاهرات سیاسی شرکت کنند (۵۰ درصد)، علناً در مورد سیاستمداران مورد حمایتشان صحبت کنند (۴۷ درصد) یا خود سیاستمدار باشند (۴۵ درصد).
اسلام در اندونزی و مالزی
پیوندهای بودیسم با هویت ملی در کشورهای با اکثریت بودایی از جهاتی مانند نقش اسلام در کشورهای اندونزی و مالزی است. تقریباً همه مسلمانان هر دو کشور میگویند مسلمان بودن برای اندونزیایی یا مالزیایی واقعی بودن مهم است. مسلمانان در هر دو کشور معمولاً اسلام را نه فقط “دینی که فرد انتخاب میکند که از آن پیروی کند”، بلکه فرهنگ، سنت خانوادگی یا قومیت خود توصیف میکنند. مثلا، سه چهارم مسلمانان مالزی اسلام را هویت قومی افراد میدانند.
پس از خروج از سلطه استعمار در قرن بیستم، این دو کشور مسیرهای متفاوتی را برای نقشدهی به دین در حکومت دنبال کردند، اما اکثر مسلمانان در هر دو کشور طرفدار تبدیل شریعت به قانون رسمی کشور هستند. چنانکه ۸۶ درصد مسلمانان در مالزی، جایی که اسلام دین رسمی است، حامی استفاده از شریعت در قانون ملی هستند.
حمایت از شریعت در میان مسلمانان اندونزی تا حدودی کمتر است، جایی که تدوینکنندگان قانون اساسی ۱۹۴۵ در نهایت تفاسیری که صراحتاً به نفع اسلام بود را رد، اما تصویب کردند که دولت “بر اساس اعتقاد به خدای یگانه” استوار است. این سازش گاهی به عنوان “سکولاریسم ملایم” با “جدایی نسبی (نه مطلق) بین دولت و دین” طبقه بندی میشود. با این حال امروزه، ۶۴ درصد مسلمانان اندونزی معتقدند که شریعت باید قانون کشور باشد.
مسلمانان در اندونزی و مالزی بیشتر از بوداییهایی که در کشورهای همسایه مورد بررسی قرار گرفتند، از نقش برجسته رهبران مذهبی در سیاست حمایت میکنند. برای مثال، اکثر مسلمانان در اندونزی (۵۸ درصد) و مالزی (۶۹ درصد) معتقدند رهبران مذهبی باید به طور علنی در مورد سیاستمداران و احزاب سیاسی مورد حمایت خود صحبت کنند. این در حالی که تقریباً نیمی یا کمتر از نیمی از بوداییها در کامبوج، سریلانکا و تایلند طرفدار این سطح از تعامل رهبران مذهبی در قدرت هستند.
دیدگاه مردم نسبت به سایر ادیان
در کنار سه کشور با اکثریت بودایی و دو کشور با اکثریت مسلمان، این نظرسنجی شامل سنگاپور نیز میشود که اکثریت مذهبی ندارد و بر اساس برخی معیارها متنوعترین جامعه مذهبی جهان است. بر اساس آخرین سرشماری، ٣١ درصد از بزرگسالان سنگاپور بودایی، ۲۰ درصد از نظر مذهبی غیر وابسته(یعنی آنها معتقدند دین ندارند)، ۱۹ درصد مسیحی و ۱۵ درصد مسلمان هستند. ۱۵ درصد باقی مانده از جمعیت شامل هندوها، سیک ها، تائوئیست ها و افرادی است که از ادیان سنتی چینی پیروی میکنند.
اکثر سنگاپوریها (۵۶ درصد) میگویند که داشتن افراد متعلق به ادیان، گروههای قومی و فرهنگهای مختلف کشورشان را به مکان بهتری برای زندگی تبدیل میکند، در حالی که تعداد کمی از سنگاپوریها (۴ درصد) معتقدند که این تنوع باعث تبدیل این کشور به مکان بدتری برای زندگی میشود.(پاسخ دهندگان دیگر، ۳۷ درصد، میگویند که چنین تنوعی تفاوت چندانی ایجاد نمی کند). در حوزه تساهل مذهبی، از هر ده بزرگسال در سنگاپور تقریباً نه نفر میگویند مسیحیت، اسلام، هندوئیسم و ادیان سنتی چینی همگی با فرهنگ و ارزشهای سنگاپور سازگار هستند.
در حالی که سنگاپور به دلیل سطح بالای تساهل ساکنانش متمایز است، مردم مالزی و سریلانکا (هر دو ۶۲ درصد) حتی بیشتر از سنگاپور (۵۶ درصد) معتقدند که تنوع مذهبی، قومی و فرهنگی به نفع کشورشان است. . به طور کلی، تساهل نسبت به سایر ادیان به طور گسترده در هر شش کشور وجود دارد. در همه گروههای مذهبی عمده، اکثر مردم میگویند که مایلند با باورمندان به مذاهب دیگر همسایه باشند. به عنوان مثال، ۸۱ درصد از بودایی های سریلانکا مایلند همسایگان هندو داشته باشند، و تعداد مشابهی از هندوهای سریلانکا (۸۵ درصد) در مورد بوداییها چنین میگویند.
به طور کلی، مردم در اکثر کشورهای مورد بررسی ادیان دیگر را با فرهنگ و ارزش های ملی خود سازگار میبینند. در مالزی با اکثریت مسلمان، ۶۷ درصد معتقدند بودیسم با فرهنگ و ارزشهای مالزی سازگار است. حتی در سریلانکا، جایی که جنگ داخلی کمی بیش از یک دهه قبل از این نظرسنجی به پایان رسید، ۶۸ درصد از جمعیت معتقدند مسیحیت و هندوئیسم با فرهنگ و ارزش های سریلانکا سازگار است.
مترجم: نفیسه نیکبخت
منبع: مرکز تحقیقاتی پیو
