مدیریت دین مردم با ابلاغ قانون حجاب
سیداحمد علم‌الهدی خطیب جمعه مشهد ظهر ۳۰ آذرماه در خطبه‌های عبادی-سیاسی نماز جمعه مشهد با نقد رفتار دولت در عدم ابلاغ قانون حجاب، مدیریت دین مردم را مقدم بر مدیریت دنیای آنان برشمرد.
امام جمعه مشهد با انتقاد از برخوردهای سیاسی با قانون عفاف و حجاب، تصریح کرد: این درست است که قانون مصوب را ابلاغ نکنند، مردم درگیر مسائل دیگری بشوند تا بتوانند مشکلات معیشتی را تحمل کنند؟ این مدیریت درست است؟ چه کسی از این اتفاق راضی می‌شود؟ اگر بناست ما وظیفه مدیریت این جامعه را داشته باشیم، اول باید دین مردم را مدیریت کنیم و بعد دنیای آنان را.
علم‌الهدی با تأکید بر اینکه نباید دین مردم ابزار مدیریت دنیای آنان شود، خاطرنشان کرد: دو سال کارشناسان، حقوق‌دانان و فقها مطالعه و قانونی را آماده کردند، ممکن است آقایی به بخشی از قانون اشکال وارد کند و اشکالش هم وارد باشد، اما نمی‌شود قانون مصوب را ابلاغ نکرد که نارضایتی‌ها دیده نشود.
سخنان امام جمعه مشهد در مورد ضرورت مدیریت دین مردم پیش از دنیای آن‌ها، و تأکید بر ابلاغ قوانین دینی مانند قانون عفاف و حجاب، از دیدگاه دینی و مدیریتی قابل بررسی است. برای ارزیابی این موضوع در چارچوب روایات اسلامی، می‌توان چند جنبه را مطرح کرد:
تحلیل سخنان امام جمعه مشهد در ارتباط با مدیریت دین و دنیا
امام جمعه مشهد در سخنان خود تأکید کرد که “مدیریت دین مردم بر مدیریت دنیای آنان مقدم است” و به انتقاد از تأخیر در اجرای قانون عفاف و حجاب پرداخت. ایشان تصریح کردند که نباید به بهانه مشکلات معیشتی و نارضایتی مردم، اجرای قوانین دینی به تعویق بیفتد. این دیدگاه که دین زیربنای جامعه و مقدم بر مسائل دنیوی است، نیازمند بررسی عمیق‌تری در چارچوب آموزه‌های اسلامی است.
پیوند دین و دنیا در روایات اسلامی
- روایات تأکید بر معیشت به‌عنوان زیربنای دینداری
در روایات متعددی، بر اهمیت تأمین نیازهای اولیه زندگی برای تحقق دینداری تأکید شده است. پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرموده‌اند:
“اللَّهُمَّ بَارِکْ لَنَا فِی الْخُبْزِ، فَإِنَّهُ لَوْلَا الْخُبْزُ مَا صَلَّیْنَا وَمَا صُمْنَا وَمَا أَدَّیْنَا فَرَائِضَ رَبِّنَا”
(خدایا در نان ما برکت قرار ده؛ زیرا اگر نان نبود، نه نماز می‌خواندیم، نه روزه می‌گرفتیم و نه فرائض پروردگارمان را انجام می‌دادیم).
امام علی (علیه‌السلام) نیز می‌فرمایند:
“مَنْ لَا مَعَاشَ لَهُ لَا مَعَادَ لَهُ”
(هرکس معیشتی نداشته باشد، آخرتی ندارد).
این روایات نشان‌دهنده آن است که تأمین نیازهای معیشتی مردم زیربنای دینداری آن‌هاست. بدون رفع این نیازها، نمی‌توان انتظار دینداری و عمل به فرائض دینی را داشت.
- تعادل میان دین و دنیا
اسلام همواره بر تعادل میان دین و دنیا تأکید کرده است. هدف از مدیریت جامعه، ایجاد بستری برای تقویت ایمان و عمل به ارزش‌های دینی است، اما این هدف تنها با تأمین معیشت و ایجاد رفاه نسبی برای مردم محقق می‌شود.
نقد و بررسی سخنان امام جمعه مشهد
- اولویت مدیریت دین یا دنیا؟
سخن امام جمعه مشهد مبنی بر اینکه مدیریت دین مردم مقدم بر مدیریت دنیای آنان است، از دیدگاهی قابل قبول است که دین زیربنای جامعه سالم باشد. اما این گزاره باید با تأمل بیشتری بررسی شود. روایات اسلامی نشان می‌دهند که تأمین نیازهای معیشتی مردم، شرط تحقق دینداری است.
برای مثال، اگر اجرای قوانینی مانند عفاف و حجاب موجب افزایش فشارهای معیشتی، نارضایتی عمومی یا حتی تضعیف ایمان مردم شود، این نتیجه می‌تواند با فلسفه دین و روایات اسلامی در تضاد باشد.
- آثار اجرای قوانین دینی در شرایط نامناسب اقتصادی
اجرای قانون عفاف و حجاب باید در بستر آرامش و رضایت عمومی صورت گیرد. در غیر این صورت، نه تنها این قوانین ممکن است تأثیر مثبت نداشته باشند، بلکه موجب ایجاد تنش‌های اجتماعی و کاهش التزام مردم به ارزش‌های دینی شوند. - ضرورت حکمت در مدیریت دین و دنیا
مدیریت دینی نباید به‌گونه‌ای باشد که نیازهای معیشتی مردم نادیده گرفته شود. چنانچه پیامبر اکرم فرمودند:
“کَادَ الْفَقْرُ أَنْ یَکُونَ کُفْراً”
(فقر نزدیک است که به کفر بینجامد).
(نهج‌الفصاحه، حدیث 247)
این روایت نشان می‌دهد که نادیده گرفتن نیازهای اقتصادی مردم می‌تواند به تضعیف ایمان آن‌ها منجر شود.
نتیجه‌گیری
- پیوند ناگسستنی دین و دنیا
دین و دنیا در اسلام مکمل یکدیگرند. مدیریت دین بدون توجه به دنیا، و مدیریت دنیا بدون در نظر گرفتن دین، هر دو ناقص خواهند بود. - اولویت با حکمت و تعادل
اجرای قوانین دینی مانند عفاف و حجاب باید با درایت و در شرایطی صورت گیرد که مردم از نظر معیشتی و روانی در آرامش باشند. در غیر این صورت، این قوانین ممکن است نتیجه‌ای معکوس داشته باشند. - بازنگری در روش‌های اجرایی
مسئولان باید به گونه‌ای عمل کنند که رفع نیازهای معیشتی و ایجاد عدالت اجتماعی به تقویت ایمان مردم منجر شود. همان‌گونه که روایات اسلامی تأکید دارند، تأمین معیشت مردم زیربنای دینداری آن‌هاست.
پیشنهاد عملی
با توجه به حساسیت موضوع عفاف و حجاب، پیشنهاد می‌شود که:
- قوانین مرتبط با این حوزه با شفافیت بیشتری توضیح داده شوند.
- پیش از اجرای قوانین، زیرساخت‌های فرهنگی و اقتصادی لازم فراهم شود.
- میان دین و دنیا تعادلی منطقی ایجاد شود تا دینداری مردم تقویت شود.
این رویکرد با آموزه‌های اسلامی و روح تعادل‌گرای اسلام سازگارتر است.
