بازتاب مراسم اربعین در رسانه‌های جهان
نمایش میلیونی اربعین، پایانی بر دوره سالیانه عزاداری‌های حسینی است. روز اربعین بعد از عاشورا مهم‌ترین مناسبت در ارتباط با شهادت امام حسین است. این مراسم تنها در شهر کربلا برگزار می‌گردد، و به شکل پیاده‌روی از نقاط مختلف عراق، به ویژه نجف و کاظمین به سمت کربلا و زیارت حرم امام حسین (علیه السلام) انجام می‌شود. مسافران خارجی نیز گاه از شهرهای خود پیاده به سمت عراق حرکت می‌کنند، و گاه نیز با وسایل نقلیه به نجف آمده، از آن جا به سمت کربلا پیاده حرکت می‌کنند. گسترش فزاینده و تهاجمی این مراسم در کربلا، به بازسازی این مراسم پیاده‌روی در شهرهای دیگر نیز دامن زده است. امسال، آیین راهپیمایی عزاداران حسینی در شهر تهران و ری به سمت آستان مقدس حضرت عبدالعظیم نیز انجام شد.
برگزاری چلهم مردگان، عادتی مرسوم در میان جوامع عربی و اسلامی است. این سنت بر اساس قداست عدد چهل استوار است که نه تنها جوامع اسلامی، بلکه ادیان یهود و مسیحیت و تمدن‌های باستانی سومر و اکد نیز به آن اعتقاد داشتند. دیگر ویژگی اربعین امام حسین آن است که سر مبارک آن حضرت در این روز به کربلا بازگردانده شد و در کنار جسدشان دفن گردید. زیارت اربعین در ارتباط با واقعه دیگری نیز است. بنا به برخی روایات، کاروان اسیران و از جمله امام سجاد در همین روز به کربلا رسیده و قبر امام حسین را قبل از عزیمت به مدینه زیارت کردند. بر همین اساس، زیارت اربعین از سنت‌های متداول و با اهمیت در عراق است. (تراژدی کربلا، ابراهیم حیدری، انتشارات دارالکتاب الاسلامی، ۱۳۸۱هـ.ش، ص ۱۳۰)
زیارت اربعین سابقه‌ای بسیار طولانی دارد و هر ساله بر تعداد زایران امام حسین افزوده می‌شود. بنا بر گزارش‌ها در اربعین ۱۹۶۸ میلادی، بیش از نیم میلیون نفر، و در آغاز دهه هفتاد، در حدود یک میلیون نفر به زیارت امام حسین آمده بودند. این زایران از شهرهای مختلف عراق و از کشورهای عربی و اسلامی، به ویژه ایران و هند و پاکستان و کشورهای مجاور به کربلا مسافرت می‌کردند. (همان، ص ۱۳۱) هرچند زیارت اربعین در سال‌های حاکمیت حزب بعث با محدودیت‌هایی به ویژه برای زایران خارجی روبه‌رو شد، ولی پس از سقوط صدام، به سرعت روندی افزایشی یافت تا جایی که تعداد زایران امام حسین در روز اربعین امسال نزدیک به ۲۰ میلیون نفر شد.
اربعین، یکی از بزرگترین مراسم زیارت مذهبی در جهان است که عظمت و وسعت آن با مراسم «کومبه میلا» برابری می‌کند. کومبه میلا نام حج زیارتی هندوها است که هر سه سال یک بار برگزار می‌شود و بزرگترین گردهمایی مذهبی جهان است. ایندیپندنت، روزنامه صبح بریتانیایی چاپ لندن، به مقایسه این دو مراسم پرداخته است و می‌نویسد: شهر کربلا که محل حرم امام حسین است، سال ۲۰۱۳ مقصد ۲۰ میلیون زائر از ۴۰ کشور جهان بود. مراسم مذهبی «کومبه میلا» متعلق به هندوها شاید بزرگترین مراسم مذهبی دنیا باشد، اما این مراسم هر سه سال یک بار برگزار می‌شود، و مراسم حج هم که به صورت سالانه برگزار می‌شود، هر سال تنها میزبان حدود ۲ میلیون زائر است.
روزنامه ایندیپندنت، اهمیت این واقعه را تنها در گسترش فزاینده آن در سال‌های اخیر نمی‌داند، بلکه اربعین را یکی از بزرگترین و خطرناک‌ترین رویدادهای مذهبی جهان می‌نامند. با توجه به حملات تندرو‌های سنی و گروه تروریستی داعش که هر ساله تعدادی قربانی می‌گیرند، خطرپذیری شیعیان در اجرای این مراسم، حایز اهمیت است.
خبرگزاری رویترز نیز به مسائل امنیتی و خطرهایی که زایران اربعین را تهدید می‌کند، اشاره کرد: میلیون‌ها نفر از زائران شیعه از سراسر عراق و کشورهای همسایه، این هفته به شهر کربلا می‌روند تا در مراسم مذهبی که مقامات می‌گویند ستیزه‌جویان افراطی قصد دارند هدف حمله قرار دهند، شرکت کنند … مراسم اربعین بارها هدف حملات شبه نظامیان (تکفیریها) قرار گرفته است. امسال اولین باری است که مراسم اربعین در حالی برگزار می‌شود که داعش کنترل بسیاری از شمال و غرب عراق را در تصرف خود دارد.
رویترز تأکید می‌کند که علی‌رغم تمام تهدید‌ها و خطراتی که برای زایران وجود دارد، سیل زایران عراقی و خارجی تا حدی است که جاده‌ها مملو از زایران است و تا حدی در مرزها ازدحام شده است که نیاز به روادید لغو شده است. دو میلیون زایر خارجی که عمدتا ایرانی بودند، در مراسم اربعین امسال حضور داشتند.
هافینگتون پست، شبکه خبری لیبرال آمریکا نیز به مقایسه اربعین با کومبه میلا پرداخت. نویسنده مقاله هافینگتون پست، روحانی عراقی با نام سید مهدی مدرسی است که بنا به تجربیات خود، توصیفی دقیق از مراسم اربعین ارایه کرده است و در تا حدی هیجان‌زده شده است. تیتر مقاله مفصل هافینگتون پست به این شرح است: «بزرگترین حرکت زائرانه‌ی جهان در جریان است، اما شما هرگز چیزی از آن نشنیده‌اید!»
در این مقاله آمده است که زایران اربعین نه تنها از زایران حج بیشتر هستند که نسبت به مراسم کومبه میلا نیز گسترده‌ترند؛ چرا که بر خلاف مراسم هندوها که هر سه سال برگزار می‌شود، در اربعین هر سال چنین جمعیت میلیونی مشارکت می‌کنند. افزون بر این، در موقعیتی برگزار می‌شود که به لحاظ ژئوپلتیکی متشنج و خطرناک است. داعش، شیعه را دشمن خونی خود می‌پندارد. از این رو، هیچ چیز بیشتر از این گروه‌های تروریستی را به خشم نمی‌آورد که ببینند زائران شیعه به خاطر بزرگترین نمایش اعتقادشان گرد هم می‌آیند.
نویسنده، شرح مفصلی از نحوه حرکت و مسیر کاروانهای زیارتی ارایه می‌دهد و به شگفتی‌های این مراسم اشاره می‌کند: یکی از بخش‌های این حرکت زائرانه که هر بیینده‌ای را به شگفتی وامی‌دارد مشاهدهٔ هزاران زایرسرا است که همراه با آشپزخانه‌ای سیار در میان مسیرهای منتهی به کربلا مستقر شده‌اند، و توسط روستاییانی ساخته شده‌اند که در محدودهٔ مسیر پیاده‌روی زائران زندگی می‌کنند. زایرسراها (موکب‌ها) جاهایی هستند که تمام مایحتاج زائران در آن‌جا تأمین می‌شود؛ از غذای تازه گرفته تا جای استراحت؛ از تلفن رایگان بین‌المللی گرفته تا گهواره‌های کودکان؛ همه چیز رایگان است. درواقع، لازم نیست که زائران در این مسیر طولانی پیاده‌روی، چیزی غیر از لباس به همراه داشته باشند. شگفت‌تر از آن، اصرار و التماس فراوان فعالان زائرسراها (موکب‌ها) است که زائران را مهمان خود کنند.
نویسنده مقاله هافینگتون پست، وسعت و گستردگی پذیرایی از زایران را با میزان غذایی که سازمان ملل در زلزله هائیتی توزیع کرد، مقایسه می‌کند: پس از زلزلهٔ هائیتی و با حمایت و هم‌دلی جهانی، برنامهٔ غذای جهانی سازمان ملل اعلام کرد که با تلاش‌های زیادش، نیم‌میلیون وعدهٔ غذایی تحویل داده است. ارتش ایالات متحده منابع عظیمی از آژانس‌های فدرال را فراهم کرد و اعلام کرد که در مدت پنج‌ماه بعد از این فاجعهٔ انسانی، ۴. ۹ میلیون وعدهٔ غذایی به اهالی هائیتی تحویل داده شده است. حالا این را مقایسه کنید با تعداد بیش از ۵۰ میلیون وعدهٔ غذایی در روز در طول مراسم اربعین که برابر است با حدود ۷۰۰ میلیون وعدهٔ غذایی برای تمام مدت این مراسم. تمام این غذا‌ها، نه با سازمان ملل متحد یا هر خیریهٔ بین‌المللی دیگری بلکه توسط کارگران و کشاورزان فقیری تأمین شده است که عاشق خدمت به زائران هستند و تمام سال پس‌انداز می‌کنند.
نویسنده مقاله، به نحوه زیارت شیعیان نیز اشاره می‌کند و با چند تن از آنها مصاحبه‌هایی نیز کرده است. یکی از افراد فعال در موکب‌ها می‌گوید: «برای آن‌که ببینید اسلام چه آموزه‌هایی دارد، به رفتار چند صد تروریست وحشی نگاه نکنید. بلکه به فداکاری خالصانه میلیون‌ها زائر اربعین توجه کنید.»
المانیتور، از دیگر رسانه‌های بین‌المللی که به چندین زبان منتشر می‌شود، نیز گزارش‌های مفصلی درباره اربعین تهیه کرده است، و در یکی از گزارش‌‌هایش به تشریح چند و چون مراسم اربعین پرداخته است. المانیتور به نقل از مدیر سابق شبکه ماهواره‌ای النجف نوشت: «این رویداد مذهبی، بزرگترین تجمع در جهان است… نکته جالب در مورد این جمعیت انسانی این است که همه اقشار جامعه در آن شرکت دارند. با وجود ویژگی‌های مذهبی این مراسم، مردم غیرمذهبی نیز در آن شرکت می‌کنند؛ بی‌سوادان، دارندگان مدارک تحصیلی دانشگاهی بالا، و مردم عادی و رهبران کشور نیز در آن حضور می‌یابند.»
گزارشگر المانیتور که غالبا بومی همان منطقه است، مشاهدات عینی خویش و مصاحبه‌های دیگری را در ادامه می‌آورد، و به جنبه‌های معنوی این سفر زیارتی در نگاه زایران نیز اشاره می‌کند. المانیتور به نقل از حسن سلمان، نویسنده و رئیس هیات امنای شبکه رسانه‌های عراق (IMN)می‌نویسد: «زیارت اربعین ازعمق تاریخی، و مذهبی، به خصوص برای شیعیان برخوردار است. همچنین این مراسم از ابعاد سیاسی روشنی برخوردار است … حتی افراد بیمار و معلول هم به امید بهبودی، در این پدیده انسان‌دوستانه شرکت می کنند.»
المانیتور در پایان گزارش خود می‌نویسد: صرف نظر از مواضع ضد و نقیض در این بزرگداشت که ناشی از اعتقادات مذهبی متفاوت است، همه موافقند که این، بزرگترین گردهمایی است که در آن مردم به شدت و با شور و شوق شرکت می‌کنند تا به یکدیگر کمک کنند، و این امر به آنها احساس قدرت و امنیت می‌دهد.
حضور گسترده زایران در این مراسم دینی که پس از سقوط صدام مجال دیگری برای رشد و توسعه و بروز یافته است، توجه بسیاری دیگر از رسانه‌ها را به خود جلب کرده است. این گزارش‌ها که غالبا حالتی توصیفی داشته و با شگفتی نگاشته شده‌اند، مواد خام فراوانی برای مطالعات جامعه‌شناختی و مردم‌شناختی آتی فراهم می‌کنند.
